Tíminn - 15.10.1978, Blaðsíða 19

Sunnudagur 15. október 1978.
5‘JÍÍÍi]
19
\
varla komiö svo I verzlun hér i
Reykjavik, aö ég fái ekki aö
heyra þaö, ef ung stúlka er viö
afgreiöslu. Ekki veit ég, hvaöan
þetta ess er komiö, en þaö gæti
verið erlendrar ættar eins og
kynningarsónninn, sem oft
heyrist í Utvarpi, sjónvarpi,
flugvélum og viðar.
Stéttbundið mál
Skal nú næst vikiö aö þeirri
staðhæfingu, að islenzkan hafi
ekki sundrazt i stéttamállýzkur.
Þetta er aö ýmsu leyfí vand-
meðfarið efni, þvi að oröiö stétt
er notaö i mismunandi merk-
ingum. Ég held samt, aö það sé
nokkurn veginn sama, hvernig á
það mál er litiö. Ég treysti mér
ekki til aö ræða: það af málfari
manns, hvernig hann er efnum
búinn, hvar hann stendur i
mannviröingastiganum eöa
hvers konar störf hann stundar.
Umræöuefnið kæmi fremur upp
um hann en málfarið. Ég væri
hins vegar vís til aö heyra það á
framburöi, hvaöan af landinu
hann værieða hvaðan hann væri
ekki. En jafnveli þeim efnum er
ekki lengur á visan aö róa. Ef ég
ætti aö nefna eitthvaö, sem ég
teldi geta komið mér á sporiö
við að skipa mönnum á rétta fé-
lagslega bása eftir málfari,
dettur mér helzt i hug aö
styðjast við erlendar slettur. En
jafnvel það hrekkur skammt.
Eins og ég hefi einhvern timann
sagt áður, virðist mér þaö um-
fram allt einstaklingsbundiö,
hvernig menn rækja mál sitt.
Talmál og ritmál
Siðasta staöhæfingin var sú,
að islenzkt talmál standi ritmál-
inu nær en venjulegt sé. Um
þetta skal ég ekki fullyrða, en
hygg, aö þáö sé lika mjög ein-
staklingsbundið. En aö þvi leyti
gæti staðhæfingin haft við rök
að styöjast, aö hér er ekkert
staðlað rikismál eins og viöa
annars staðar, þar sem maöur
talar e.t.v. mállýzku heimahag-
anna, en verður að nota rikis-
málið sem ritmál. Hvað sem
þessu liöur, er engin vanþörf á
að herða kröfur um meðferð
talaðs máls, bæði um skýran og
eðlilegan framburð og vandað
málfar.
Ég minntist áðan á ung-
meyjaessið, en ýmsar aðrar
óvenjur gera nú vart við sig i is-
lenzkum framburði, ekki sizt i
lestri, og á ég þá hvorki við'flá-
mæli né linmæli né nein önnur
atriði sem hingað til hafa verið
talin staðbundin. En þetta væri
efni i annað erindi.
Lokaorð
Ég skal nú ekki lengja um-
ræðu mina um staöhæfingarnar
fjórar, sem sagt var frá i upp-
hafi. Mörgu má við bæta og fer
bezt á þvi, að ég láti ykkur eftir
að gera það.
Minnzt hefir verið á stað-
bundinn mun á máli og stétt-
bundinn. Gliðnun málsamfé-
lagsins er mikil ógæfa, ef til
hennar kemur, og þarna er
ávallt hætta fólgin. En i svipinn
ber ég meiri kviðboga fyrir þvi,
að málið gliðni á annan veg.
Mér stendur enn meiri stuggur
af kynslóðamun á máli, og er þá
aftur komið að fyrsta þætti
þessa erindis. Vegna breyttra
þjóðfélagshátta á 20. öld er
meiri hætta á þessum kynslóða-
mun nú en nokkru sinni fyrr.
Elzta fólkið hefurað miklu leyti
öðlazt reynslu af annars konar
störfum en þeim sem yngsta
fólkið stundar, og lifnaðarhættir
hafa gerbreytzt á tveimur
mannsöldum.
Unga fólkið getur þvi ekki
notfært sér mál hinna eldri, á
sama hátt og verið hefir á öllum
öldum Islandsbyggðar. Þar að
auki hafa a.m.k. kaupstaðar-
börn miklu minni félagsskap af
foreldrum sinum eða forsjár-
mönnum en tiðkaðist til sveita
áður fyrr. Mikið af þvi mállega
uppeldi, sem börnin fengu sjálf-
krafa á heimilum sinum, verða
þau nú að sækja eitthvað annað
eða fara á mis við það. Eina
vonin er, að skólarnir geti bætt
upp það.sem á kann að skorta,
Framhald'á bls. 37.
IIÐNAÐARMANNAHÚSINU,
HALLVEIGARSTÍG 1
Lager- Iðnaðardeildar tiskuvörur úr ull Peysur frá kr. 2000.- Fóðraðir jakkar frá kr. 5000.- Prjónakápur frá kr. 4000.- Pils frá kr. 2000.- Vesti frá kr. 2000.- Ofnar slár frá kr. 6000.-
FRA G3 Ullarteppi Teppabútar Aklæði Gluggatjöld Buxnaefni Kjólaefni 53FJUN: Ullarefni Sængurveraefni Einnig garn margar gerðir Loðband Lopi o.mm.fl. FRÁ HETTI: Fyrir dömur, herra og börn Mokkalúffur Mokkahúfur Mokkajakkar
FRÁ SKÓVERKSM. IÐUNNI: Karlmannaskór Kvenskór Kventöfflur Vinnuskór Sandalar Barna og Unglingaskór Kuldaskór FRÁ FATA- VERKSM. HEKLU: Fyrir dömur, herra og börn Gallabuxur Vinnubuxur Smekkbuxur Anorakar Peysur
Útsölunni lýkur á
þriðjudag
ALLIR
GERA ÞAÐ GOTT
OG ÞÚ LÍKA —
ÞEGAR ÞÚ
KEMUR
^ SAMBANDSVERKSMIÐJURNAR ^
IÐNAÐARMANNAHÚSINU - HALLVEIGARSTÍG 1