Fréttablaðið - 29.08.2006, Side 58

29. ágúst 2006 ÞRIÐJUDAGUR
menning@frettabladid.is
! Kl. 12.00Innsetning Steinunnar Knútsdóttur og Ilmar
Stefánsdóttur, Out of Office, í Norræna húsinu er
opin frá kl. 12-17. Sýningunni lýkur á miðvikudag.
> Ekki missa af...
Kvikmyndahátíðinni Ice-
land Film Festival sem
hefst á morgun. Úrval fróð-
legra, fyndna og frábærra
kvikmynda hvaðanæva úr
heiminum. Hátíðin stendur
til 21. september.
sýningu Hrafnhildar
Halldórsdóttur, Jónu
Hlífar Halldórsdóttur og
Stinu Wirfelt í Gallerí +
á Akureyri. Þær stöllur sýna
vídeóverk, ljósmyndir og
innsetningar.
tónleikum organistans
Martins Rein í Dómkirkj-
unni annað kvöld. Rein
leikur verk eftir Bach, Reger,
Vierne og Widor kl. 20.30.
Réttritunarorðabók er
mikið þarfaþing, ekki
aðeins á borðum grunn-
skólanema og annarra sem
eru að byrja að fóta sig á
ritvellinum. Hjá forlaginu
JPV kemur í dag út staf-
setningarorðabók sem er
yfirgripsmesta verk sinnar
tegundar sem komið hefur
út á íslensku.
Orðabók þessi er engin smásmíði,
á ríflega sjö hundruð síðum má
finna 65.000 flettiorð en bókin
geymir allan algengan íslenskan
orðaforða og ríkulegan orðaforða
úr helstu fræðigreinum, auk
fjöldamargra manna- og örnefna.
Aftast í bókinni má einnig finna
ýtarlegar ritreglur íslenskunnar
þar sem reglurnar eru settar fram
með aðgengilegum dæmum.
Bókin er hin opinbera réttritunar-
orðabók um íslensku og kjörrit
fyrir þá sem vilja fá úr því skorið,
í næstum eitt skipti fyrir öll,
hvernig hinar ýmsu kryddtegund-
ir eru skrifaðar eða hvort það eru
tvö m í stemning.
Ari Páll Kristinsson, forstöðu-
maður Íslenskrar málstöðvar, er
að vonum stoltur af verkinu en
hann útskýrir að tildrög þess megi
rekja allt til ársins 1989 þegar út
kom réttritunarorðabók handa
grunnskólum. Sú kunnuglega bók
hefur reynst mörgum vel en líkt
og Ari Páll bendir á kom sífellt
betur og betur í ljós að samfélagið
vantaði ýtarlegri bók og frekari
leiðbeiningar, til dæmis varðandi
beygingar og önnur vafaatriði í
tungumálinu. „Öll háþróuð ritmál
á borð við íslensku hafa komið sér
niður á mjög ýtarlega ritstaðla og
þessi bók er gefin út í stöðlunar-
skyni og byggð á gildandi ritregl-
um,“ segir Ari Páll en undirbún-
ingur bókarinnar komst síðan á
fullt skrið fyrir fjórum árum. Rit-
stjóri hennar, Dóra Hafsteins-
dóttir, kynnti sér til að mynda
gagnavinnslu og ritstjórn dönsku
réttritunarorðabókarinnar. Auk
þess byggir Stafsetningarorða-
bókin einnig að stórum hluta á
vinnu Baldurs Jónssonar, sem rit-
stýrði Réttritunarorðabókinni á
sínum tíma og starfaði ötullega að
því á árunum 1996-1999 að taka
saman vinnureglur um íslenska
stafsetningu fyrir Íslenska mál-
nefnd.
Stafsetningarorðabókin er eðli
málsins samkvæmt fyrst og
fremst hugsuð til leiðbeiningar
um ritun en Ari Páll útskýrir að
ákveðinn munur sé milli talmáls
og ritmáls í íslensku líkt og öðrum
tungumálum og það hafi þurft að
hafa í huga þegar orð voru valin í
bókina. „Það á ekki allt heima í
slíkri bók, til dæmis það sem til-
heyrir málsniðum talmálsins. Það
er ákveðið vandaverk að velja og
hafna en reynslan verður síðan að
skera úr um hvernig til hefur tek-
ist,“ segir Ari Páll.
Hann segir að bilið milli rit-
máls og talmáls sé ávallt til staðar
en talmálið sé sýnilegra nú en
áður, einkum vegna skrifa í vef-
miðlum. Það sé þó ekki sérstakt
áhyggjuefni nema bilið þar á milli
aukist verulega. „Það gæti endað
með því að fólk þyrfti að læra rit-
málið eins og erlent mál. Það er
þráður frá nútímamáli aftur til
fyrstu heimilda um íslenska tungu
en sá þráður liggur fyrst og
fremst í gegnum ritmálið,“ segir
hann og bætir því við að litlar
rannsóknir hafi verið gerðar á
tengslum talsmáls og ritmáls hér-
lendis enn sem komið er.
Annar vandi sem Stafsetningar-
bókin bætir úr er tengdur töku-
orðum og stafsetningu þeirra.
„Menn eru mishrifnir af því að
skrifa tökuorð þótt þau séu mikið
notuð í talmáli. Tökuorð eru
umtalsverður hluti af ritmáls-
orðaforða en þessi bók leggur
fram drjúgan skerf til að staðla
rithátt þeirra,“ segir Ari Páll og
bendir til dæmis á tökuorð sem
tengjast tónlist, matargerð og vís-
indum.
Ari Páll segir að áform séu
uppi um að koma orðabókinni á
tölvutækt form með tíð og tíma en
of snemmt sé að segja til um slíkt
á þessu stigi málsins.
Tungumál eru lifandi tæki og
líklega verður öllum spurningum
um íslenskuna seint svarað, hvað
þá á átta hundruð síðum. Hins
vegar sómir þetta rit sér vel við
hlið lyklaborðs og mun án efa
koma mörgum að góðum notum.
kristrun@frettabladid.is
Nýja réttritunarbiblían
ARI PÁLL KRISTINSSON, FORSTÖÐUMAÐUR ÍSLENSKRAR MÁLSTÖÐVAR Stafsetningarorða-
bókin kemur út í dag en hún er opinber réttritunarorðabók um íslenska tungu.
FRÉTTABLAÐIÐ/HRÖNN
65.000 UPPFLETTIORÐ AF ÖLLU TAGI
Jafnframt má finna þar ýtarlegar íslenskar
ritreglur settar fram á aðgengilegan hátt.