Fréttablaðið - 18.09.2006, Síða 20

20 18. september 2006 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson
Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á
suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Portúgal
Tyrkland
Bókaðu strax á www.plusferdir.is
39.900kr.
Heitt TILBOÐ
Portúgal - Gisting á Alagoamar
Tyrkland - Gisting á Club Ilaida
Plúsferðir · Lágmúla 4 · 105 Reykjavík · Sími 535 2100
Innifalið: Flug, flugvallarskattar,
gisting í 7 nætur og íslensk fararstjórn.
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
L†
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
E
H
F.
/S
IA
.I
S
PL
U
33
82
9
08
/2
00
6
www.plusferdir.is
M
arkaðsöflin hafa á undanförnum árum stöðugt
hreiðrað meira og meira um sig í íslensku þjóðlífi
og breytt því á ýmsan hátt. Þau hafa komið ýmsu
góðu til leiðar að margra mati, en annað hefur
verið mikið umdeilt, eins og ofurlaunasamning-
ar sumra æðstu manna í markaðsgeiranum. Það var fyrir löngu
orðið tímabært að frjáls markaðsstarfsemi færi að blómstra hér
á landi – að við losuðum okkur út úr hálfgerðu sovétskipulagi á
mörgum sviðum, en það er alltaf hætta þegar slíkir hlutir eru
að gerast hjá okkur að við förum offari, og sjáumst ekki fyrir
varðandi þróunina.
Í síðustu viku greindi Fréttablaðið frá sókn markaðsaflanna
inn í framhaldsskóla landsins, og þar virðist sem ákveðin fyrir-
tæki í samvinnu við ákafa forystumenn skólafélaga hafi gengi of
langt í markaðsvæðingunni. Þetta er að vísu misjafnt eftir skól-
um, eftir því sem best er vitað, en lýsing forystumanns Versl-
unarskólans er þannig: „Við erum með níu manns í stjórn, sem
fengu styrki frá mismunandi fyrirtækjum í kosningabaráttunni
[til stjórnar væntanlega]. Síðan buðum við öllum bönkunum
það sama varðandi samstarf við nemendafélagið.“ Í framhaldi
af þessu áttu svo bankarnir eða fyrirtækin að fá viðskiptin við
nemendafélagið, eftir því hver bar sigur af hólmi í kosninga-
baráttunni. Þarna er að vísu um Verslunarskólann að ræða, þar
sem gera má ráð fyrir að markaðsvæðingin sé mest, eðli málsins
samkvæmt, en er hér rétt að málum staðið?
Skólameistari Ármúlaskólans vill banna allar auglýsingar við
skólann. „Við höfum svo sem rætt það hér, að leyfa engar auglýs-
ingar í skólanum, þannig að hér væri friðhelgi fyrir öllu þessu
auglýsingafári, sem tröllríður öllu í dag,“ sagði hann í viðtali við
Fréttablaðið. Það eru ekki aðeins bankar og símafyrirtæki, sem
sækja stíft á nemendur framhaldsskólanna, heldur líka annars
konar fyrirtæki, þótt þau fyrrnefndu virðist ganga einna harð-
ast fram.
Þetta minnir á markaðssóknina varðandi fermingarbörn, sem
gengið hefur út í öfgar oft og tíðum, og vakið hefur umræður í
þjóðfélaginu. Sjálfsagt má leita hliðstæðra dæma víðar, ef vel
er að gáð.
Í markaðsþjóðfélagi þurfa fyrirtækin að sjálfsögðu að láta
vita af sér, og það getur verið mjög gagnlegt fyrir neytendur að
fá upplýsingar um vörur og þjónustu frá fyrirtækjunum. Þannig
geta þeir kannski vegið og metið í rólegheitum, hvað sé hagstæð-
ast í hverju tilfelli, og þá er það beggja hagur. En þegar markaðs-
öflin eru farin að höfða til barnssálarinnar og ungmenna innan
veggja skólanna, er of langt gengið. Eru markaðsöflin kannski
komin inn í grunnskólana eða leikskólana líka? Ef svo er, er kom-
inn tími til að spyrna við fótum.
Það sama má segja um auglýsingar í tengslum við barnaefni í
fjölmiðlum. Það ætti hreinlega að banna, og hefur reyndar verið
rætt um það í fullri alvöru. Það eru nógir aðrir staðir þar sem
fyrirtæki og stofnanir geta komið sínu á framfæri, þótt það sé
ekki í tengslum við barnaefni, sem saklaus börn hafa áhuga á.
Bankar og fyrirtæki sækja að skólanemendum.
Markaðsöflin og
framhaldsskólar
KÁRI JÓNASSON SKRIFAR
Umræðan
Ábyrgð ríkisins á verðlagi
Mikið er nú rætt um að verð á hinu og þessu hérlendis sé það hæsta í heimin-
um. Engum blöðum er um það að fletta að
þær athuganir eiga sér ríka stoð í raunveru-
leikanum. Má þar til dæmis nefna landbún-
aðarafurðir, grænmeti og ávexti, bensín og
áfengi. Hvernig stendur á því að þessi verð
eru svona gríðarlega há hérlendis?
Nú hefur verð á flutningsþjónustu,
gámaplássi og öðru farið lækkandi ár frá
ári vegna samkeppni fyrirtækjanna í flutningum.
Álagning smásöluverslana hefur lækkað ár frá ári
vegna mjög mikillar samkeppni þeirra á meðal.
Nýjar verslanir spretta upp í mánuði hverjum og
blanda sér í samkeppnina. Tækninýjungar og hag-
ræðing í birgðahaldi og tilkoma vöruhótela við hafn-
ir hefur lækkað allan kostnað við birgðahald. Í nær
öllum hliðum smásölunnar hafa átt sér stað miklar
framfarir sem stuðla að lægra vöruverði.
Þó er eitt atriði í þessu öllu sem hefur lítið breyst
frá því að smásala hófst hérlendis. Það eru afskipti
ríkisins. Skattar og tollar á vörur og þjónustu virð-
ast ekki eiga sér nokkur takmörk. Það er
staðreynd að nefnd á vegum ríkisins held-
ur uppi ofurverði með handstýringu á
verði landbúnaðarafurða. Það er einnig
þekkt að grænmeti og ávextir eru meðal
þeirra vara sem bera hvað hæstan toll.
Vitað er að þegar allt er talið fá olíufélögin
um 30% af hverjum seldum lítra og ríkið
tekur 70%. Að lokum er einnig ljóst að
áfengi er selt í einokunarverslun ríkisins
og verði handstýrt þar með tollum og
öðru.
Það er ríkisvaldið sem í senn tekur
stóran hluta tekna fólks með sköttum og
leggur svo stóran stein í götu þeirra sem stunda
framleiðslu og innflutning í landinu með margs
konar tollum og höftum. Vert er að snúa af þessari
braut sem allra fyrst. Það er ekki eðlilegt að lág-
launafólk þurfi að vinna í 4 klst. til að geta keypt sér
rauðvínsflösku með kvöldmatnum. Það er ekki eðli-
legt að ríkið stjórni því hvað neytendur velja. Það er
í frelsinu sem bæði neytendum og framleiðendum
vegnar sem best. Það er í frelsinu sem Ísland hefur
náð árangri – ekki í viðjum hafta og ríkisafskipta.
Höfundur er nýkjörinn
formaður Frjálshyggjufélagsins.
Frelsi í stað ríkisafskipta
FRIÐBJÖRN ORRI
KETILSSON
Enn eru Baugsmál í sviðsljósi og enn er gamla góða
varnarliðið kallað út. Gísli
Marteinn var fenginn gegnt mér
í Kastljósþætti síðastliðinn
föstudag. Það var eins og að
ræða við sjálfan Birting um
veilur í kenningum meistara
hans, Dr. Altungu. Hallur
Hallsson skrifaði meinlausa
grein í Mogga en grein Sigurðar
Más Jónssonar í Viðskiptablað-
inu er svaraverð.
„eins og menn höfðu fyrir sið
að skamma Albaníu þegar þeir
lögðu ekki í Kína þá virðist
Hallgrímur hafa vanið sig á að
skamma opinbera embættis-
menn þegar hann þorir ekki í
Davíð,“ ritar Sigurður Már.
Hér er spurning hvort „þor“
sé rétta orðið, gagnvart manni
sem er orðinn svo lítill í sér að
hann er farinn að gorta sig af
vináttu við núverandi Banda-
ríkjaforseta. Og er Davíð
sjálfsagt eini, núverandi jafnt
sem fyrrverandi, þjóðarleiðtogi
heimsins sem telur sér vinfengi
við Bush til tekna.
Sigurður virðist hinsvegar
(sem betur fer) eiga aðra vini og
er hneykslaður á því að ég skuli
vefengja framgöngu setts
saksóknara í Baugsmálinu.
„hefur Hallgrímur kosið að
ráðast á opinbera embættis-
menn og suma undir nafni þó
hann viti að þeir geti ekki borið
hönd fyrir höfuð sér.“
Það er liðin tíð að mönnum
leyfist ekki að gagnrýna
opinbera embættismenn á
Íslandi. Þorgeir heitinn Þorgeir-
son gekk alla leið til Strassborg-
ar til að færa okkur leyfið til
þess, eins og frægt er orðið.
Sigurður Tómas Magnússon
var settur nýr saksóknari í
Baugsmálinu þegar aðrir játuðu
sig sigraða. Honum var ætlað að
koma ferskur að málinu og meta
það sjálfstæðum huga. Margt
bendir hinsvegar til þess að það
hafi hann ekki gert, enda rataði
málið í sömu ógöngur og áður í
höndum hans. Ef til vill var hann
of hlýðinn „baksóknurum“
málsins. Ef til vill var reynslu-
leysi um að kenna. Eins og
Sigurður Már getur um í grein
sinni hefur Sigurður Tómas
meiri reynslu sem dómari en
lögmaður.
Efinn um hlutleysi saksókn-
arans kviknar þó einkum af
þeirri staðreynd að hann starfar
of nærri þeim sem fluttu málið í
upphafi. Þegar hann tók við
málinu setti Sigurður Tómas upp
skrifstofu í húsnæði ríkissátta-
semjara að Borgartúni 21 og
notaði það heimilisfang í
bréfhausum sínum. Hér kvikn-
aði von um að þetta leiðindamál
væri nú loks komið í sjálfstæðar
hendur. Sjálfstæðið varði
hinsvegar ekki lengi. Fyrr en
varði var saksóknarinn ferski
sestur inn til Ríkislögreglu-
stjóra og situr þar enn eins og
ég sannreyndi á dögunum þegar
ég hringdi í embættið og bað um
Sigurð Tómas Magnússon.
„Hann er því miður ekki við í
augnablikinu,“ var svar
símadömu.
Hvernig á nýr saksóknari að
geta starfað sjálfstætt og geta
horft á málið ferskum augum,
sitjandi í næsta herbergi við þá
sem hófu bæði rannsókn og
málsókn og klúðruðu hvoru
tveggja með eftirminnilegum
hætti? Það er aldrei auðvelt að
byggja upp traust og þetta er að
minnsta kosti ekki leiðin til
þess.
Baugsmál í einfaldri hnot-
skurn:
Í lok ágúst 2002 lét lögregla
til skarar skríða og gerði innrás
í Baug vegna vísbendingar frá
Jóni Geraldi Sullenberger um að
60 milljón krónur hefðu farið
með grunsamlegum hætti út úr
fyrirtækinu inn á reikning í
Florída. Við innrásina fannst
reikningurinn. Hann sýndi
hinsvegar öfuga stefnu fjár-
streymis: Jón Gerald skuldaði
Baugi 60 milljónir. Í siðmennt-
uðum löndum hefði hér verið
látið staðar numið, Jón Gerald
verið talinn ótrúverðugur og
fyrirtækið beðið afsökunar. En
ekki á Íslandi Davíðs Oddssonar.
Þar var hafin þriggja ára löng
rannsókn á fjárreiðum fyrirtæk-
isins, Jón Gerald gerður að hetju
í fjölmiðlum og lögmaður hans
að hæstaréttardómara.
Eigum við svo bara að taka
ofan fyrir þessari atburðarás
eins og Birtingur & co biðja
okkur um? Eigum við bara að
segja halelúja og fara með bæn
Sigurðar Más í Viðskiptablaðinu:
„Er ekki bara betra að halda sig
við einfaldari mál eins og Davíð
Oddsson spurði svo
eftirminnilega í Kastljósþætti
síðasta sunnudag.“
Tímaritið „Bleikt og blátt“
hefur nú lokið göngu sinni.
Bleika blaðið á
fjölmiðlamarkaðnum er
hinsvegar vel blátt.
Bleikt og blátt
Baugsmálið
HALLGRÍMUR HELGASON
Í DAG |
Efinn um hlutleysi saksókn-
arans kviknar þó einkum af
þeirri staðreynd að hann starf-
ar of nærri þeim sem fluttu
málið í upphafi.
Þrjú í bið
Rannveig Guðmundsdóttir, Jóhann
Ársælsson og Margrét Frímannsdóttir
hafa tilkynnt að þau hyggist ekki sækj-
ast eftir þingsæti í komandi alþing-
iskosningum. Ungir jafnaðarmenn,
ungliðahreyfing Samfylkingarinnar,
hvöttu Margréti til að sitja áfram með
sérstakri ályktun en þögðu um hina
tvo þingmennina. Með Jóhanni hverfa
síðustu leifarnar af gömlu
sjávarútvegsstefnu Sam-
fylkingarinnar um fyrn-
ingarleiðina svokölluðu.
En áfram er beðið eftir
tilkynningum. Hjálmar
Árnason, Framsóknar-
flokki, er talinn
vera tvístígandi
um framboð
eins og Sól-
veig Pétursdóttir og Guðmundur Hall-
varðsson, Sjálfstæðisflokki. Það skýr-
ist væntanlega á næstu dögum.
Nýr þingflokksformaður
Hætt er við að hvatning Ungra jafn-
aðarmanna dugi skammt og herma
heimildir Fréttablaðsins að Margrét
muni segja af sér sem þingflokks-
formaður í dag eða á morgun og
mun sú afsögn taka gildi samstund-
is. Samfylkingin þarf því að finna
sér nýjan þingflokksformann í
snarhasti. Líklegastur til að taka
við af Margréti er Össur Skarp-
héðinsson, en Samfylkingin
leggur kapp á að virkja flokks-
formanninn fyrrverandi í
aðdraganda kosning-
anna.
Tólf árum léttari
Sú saga flaug hátt um helgina að Guð-
laugur Þór Þórðarson alþingismaður
ætlaði að sækjast eftir öðru sætinu í
komandi prófkjöri Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík. Guðlaugur hefur ekki
staðfest neitt en sé sagan sönn verð-
ur róðurinn þungur. Björn Bjarnason,
dómsmálaráðherra og þingmaður til
fimmtán ára, hefur nefnilega lýst yfir
að hann girnist sama sæti. Kepp-
endurnir eru ekki í sama þyngd-
arflokki hvað þingreynslu varð-
ar, en Guðlaugur, sem setið
hefur á þingi síðan 2003, er
tólf árum léttari.
bjorgvin@frettabladid.is
steindor@frettabladid.is