Fréttablaðið - 23.11.2006, Síða 34

greinar@frettabladid.is
Frjálslyndir fagna jafnan hvers kyns viðskiptum milli manna,
séu þau lögleg og siðleg. Jón
Sigurðsson forseti ruddi brautina
með miklum brag, þegar hann
beitti sér í ræðu og riti fyrir
frjálsari viðskiptum milli Íslands
og annarra landa. Hann fékk því
ráðið, að erlendri viðskiptaánauð
og einokun var létt af Íslending-
um 1855. Innanlandsverzlunin var
þó áfram reyrð í ýmsa fátæktar-
fjötra, sem stöfuðu meðal annars
af gjaldmiðilsskorti, óhagkvæm-
um vöruskiptum og þrásamlegri
fákeppni, sem enn eimir eftir af.
Alræmt var vistarbandið, sem
lagði strangar hömlur á fólks-
flutninga milli staða til hægða-
rauka fyrir bændur, sem voru þá
að kalla má einu vinnuveitendur
landsins. Vistarbandið var ekki
leyst fyrr en nokkru fyrir
aldamótin 1900, og þá fyrst voru
fólksflutningar innan lands leystir
úr læðingi. Fákeppni á heima-
markaði lýsir sér enn sem
endranær í hærra verði á ýmsum
vörum og þjónustu en nálægar
þjóðir eiga kost á, og verðmunur-
inn virðist meiri en smæð Íslands
getur skýrt ein sér, þótt smæðin –
fólksfæðin! – eigi einnig hlut að
máli. Fákeppnin tekur á sig ýmsar
myndir. Hún hefur til dæmis birzt
í launamyndun í blóra við
markaðsöfl, þar eð samtök
vinnuveitenda og verkalýðsfélög
semja um kaup og kjör á lands-
vísu, og hefur ýmsum veitt betur í
þeirri viðureign í tímans rás. Til
dæmis eru ríki og sveitarfélög að
heita má einu vinnuveitendur
kennara í grunnskólum og
framhaldsskólum, og þau neyta
afls til að halda launum kennara í
skefjum. Eina færa leiðin til að
bæta kjör kennara og efla
menntun landsmanna svo sem
nauðsyn ber til er að svipta ríkið
og byggðirnar einokunaraðstöðu
sinni með því að auka fjölbreytni í
skólakerfinu og innleiða skilvirka
samkeppni í skólastarfi.
Því fer þó alls fjarri, að
íslenzkur vinnumarkaður sé allur
á þessa bókina lærður. Þegar hver
taug þjóðarlíkamans er þanin til
þrautar eins og nú hefur háttað
um nokkurt skeið, hækka
vinnulaun, og verðlag hækkar þá
einnig og þannig koll af kolli.
Þannig skrúfaði verðbólgan sig í
gegnum hagkerfið á fyrri tíð með
víxlhækkun kaupgjalds og
verðlags. Svo er þó ekki lengur í
sama mæli og áður, því að aukinni
eftirspurn eftir vinnuafli síðustu
ár hefur ekki verið mætt með
uppsprengdu kaupi með gamla
laginu, heldur með innflutningi
erlends vinnuafls í krafti aðildar
Íslands að samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið (EES).
Innstreymi vinnuafls að utan
hefur aukið vinnuframboð á
heimamarkaði og með því móti
haldið aftur af hækkun launa og
þá um leið verðbólgu. Innstreymið
hefur einnig ýtt myndarlega undir
uppsveifluna í efnahagslífinu með
því að gera vinnuveitendum kleift
að manna ýmsar stöður, sem erfitt
er í góðæri að fylla með innlendu
vinnuafli, til dæmis á spítölum og
í fiskvinnslu. Við þetta hefur
vinnuafl losnað og leitað nýrra
verkefna. Allt er þetta í góðu
samræmi við hugsjónina um
fríverzlun á vinnumarkaði. Svipuð
þróun á sér nú stað víðast hvar í
nálægum löndum. Viðskiptafrelsi
getur aukið allra hag, sé vel á
málum haldið. Jón forseti hlýtur
að brosa í gröfinni.
Er þá allt eins og það á að
vera? Hlutdeild erlendra ríkis-
borgara í mannfjöldanum hér
hélzt stöðug á bilinu eitt til tvö
prósent 1950-1990 og er nú komin
upp undir fimm prósent (2005).
Þessi hlutföll hafa einnig hækkað
ört að undanförnu í flestum
nálægum löndum og eru mun
hærri þar en hér. Ekki er þó mikið
um það vitað, hvort innflutningur
vinnuafls þangað er varanlegur
eða tímabundinn að miklu leyti
eins og hann væntanlega er hér
vegna Kárahnjúka og ýmissa
annarra framkvæmda. Hitt er
vitað, að erlendis hafa yfirvöld
gert ýmsar ráðstafanir til að taka
á móti öllu þessu fólki og auð-
velda því vistina í nýjum heim-
kynnum. Hér heima hefur lítið
verið gert að því enn sem komið
er. Reykvíkingar hafa eins og
aðrir landsmenn stækkað bílaflota
sinn til muna án þess að bæta
gatnakerfi borgarinnar að neinu
marki, svo að öngþveitið í
umferðinni í Reykjavík líkist
kraðakinu í miklu þéttbýlli
borgum í öðrum löndum. Með líku
lagi hafa yfirvöld hleypt útlend-
ingum inn í landið í stríðum
straumum án þess að búa í haginn
fyrir þá. Það er því skiljanlegt, að
Frjálslyndi flokkurinn – og
ríkisstjórnin! – telji rétt að hægja
ferðina í bili til að undirbúa
nauðsynlegar ráðstafanir til að
taka vel á móti fólkinu. Nýbúar
þurfa að læra íslenzku og semja
sig að okkar siðum og sögu, og
þeir geta líka kennt okkur
ýmislegt. Meira næst.
Innflutningur vinnuafls
ÁSuðurnesjum hefur íbúafjölda vaxið fiskur um hrygg. Í Reykjanesbæ ein-
göngu hafa tæp 2.000 ný íbúðarhúsnæði
verið byggð á umliðnu ári eða eru í bygg-
ingu. Nærþjónusta sveitarfélaga við íbúa
sína hefur stóraukist á öllu svæðinu og
ekkert lát virðist vera á vinsældum svæð-
isins. Þrátt fyrir þá miklu raun sem brott-
hvarf varnarliðsins setti á herðar sveitar-
félaga á Suðurnesjum hafa þau öll brugðist
rétt við. Af frumkvæði og skynsamlegri framtíðar-
sýn hafa kjörnir fulltrúar á svæðinu staðið sig með
mikilli prýði. Skólamál, æskulýðsstörf, þjónusta við
eldri borgara og barnafjölskyldur er betri en annars
staðar þekkist á landinu.
Nýverið svaraði heilbrigðisráðherra fyrirspurn
frá alþingismanninum Jóni Gunnarssyni um hvort
unnt verði að starfrækja sólarhringsbráðavakt á
skurðstofum Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja á
næsta ári. Í svari ráðherra kemur m.a. fram að hún
telji eðlilegt að sjá hvernig starfsemin fer af stað í
nýju umhverfi áður en vöktum verður fjölgað.
Einnig svarar ráðherra því til að hafa verði sér-
staklega í huga að tíðni útkalla sé frekar lág og að
akstursleið sé stutt til mjög öflugrar skurðstofu á
Landspítalanum - háskólasjúkrahúsi og að aksturs-
leiðin þangað hafi verið stórlega bætt með tvöföldun
Reykjanesbrautar. Svar ráðherra er óvið-
unandi. Á Heilbrigðisstofnun Suðurnesja
er að finna þriðju stærstu fæðingardeild
landsins. Þá er um þessar mundir mikil
sókn hjá barnafjölskyldum inn á svæðið.
Eitt verður ráðuneytið og ráðherra að
skilja sem er að markaðssetning á stofn-
unni sem slíkri er ógerleg á meðan þjón-
ustan er óstöðug vegna takmarkaðs opn-
unartíma á skurðdeildinni. Án efa gæti
stofnunin létt verulega af Landspítala -
háskólasjúkrahúsi ef þjónustan væri eðli-
leg. Í svari sínu hallar ráðherra sér að
breytingum á Reykjanesbrautinni. Ég
spyr á að loka sólarhringsvöktun á skurðdeildinni á
Akranesi vegna hinna Hvalfjarðarganga? Auðvitað
ekki.
Ég sem þingmaður á Alþingi Íslendinga skora á
heilbrigðisráðherra að endurskoða málið í heild
sinni og taka tillit til þeirra þúsunda sem krefjast
breytinga. Þó svo að skurðdeildin sé opin 2-3 nætur
á viku vegna gangsetninga og vöktunar á barnshaf-
andi konum – þá verður aldrei viðunandi að slegið
sé á lás að kveldi annarra daga vikunnar. Bráðatil-
felli og veikindi spyrja ekki um tíma né vikudag. Á
tiltölulega stuttum tíma hafa 5 bráðatilvik sem
krefjast viðbragða innan 20 mínútna átt sér stað á
Suðurnesjum. Breytingar til fullnægjandi þjónustu
munu kosta okkur örfáa tugi milljóna króna árlega.
Höfundur er alþingismaður.
Skurðdeild virk á dagvinnutíma
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
A
llt bendir til þess að ríkisstjórninni sé að takast það
ætlunarverk sitt að koma í gegn afleitu lagafrumvarpi
um breytt rekstrarform Ríkisútvarpsins. Ef sú verður
raunin hafa ríkisstjórnarflokkarnir látið sér ganga úr
greipum mikilvægt tækifæri til þess að skapa sæmilega
sátt um Ríkisútvarpið. Þvert á móti mun frumvarpið um að breyta
Ríkisútvarpinu í opinbert hlutafélag, aðeins auka á úlfúð í garð
stofnunarinnar og þar af leiðandi veikja hana til lengri tíma litið,
en ekki styrkja eins og er þó yfirlýstur tilgangur frumvarpsins.
Þetta er vond staða því meirihluti þjóðarinnar telur Ríkisútvarp-
ið gegna þýðingarmiklu hlutverki í samfélagi okkar og á stofnunin
því skilið að stjórnmálamennirnir leggi sig sérstaklega fram um
að skapa henni umgjörð sem um ríkir sátt, en er ekki beinlínis til
höfuðs öðrum fjölmiðlum landsins eins og er tilfellið með frum-
varpi menntamálaráðherra.
Þverpólitísk sátt hefur skapast á Alþingi um fjölmiðlalögin svo-
kölluðu, eins meingallað og það frumvarp þó er, en annað gildir
hins vegar um breytt rekstrarform á Ríkisútvarpinu.
Engu máli skiptir þótt sótt sé að því frumvarpi með gildum
rökum úr báðum áttum; af þeim sem tilheyra vinstri vængnum og
hinum sem eru hægra megin við miðju. Í þessu máli virðist ekki
annað koma til greina af hálfu ríkisstjórnarinnar en að setja undir
sig höfuðið og keyra það í gegn með öllum tiltækum ráðum.
Það hefur verið skrítið að fylgjast með framgangi ríkisstjórn-
arinnar í málum sem snúa að fjölmiðlum undanfarin ár og í raun
erfitt að átta sig á hvað það er sem rekur hana áfram í þeim efnum.
Líklegast vegur þar þó þyngst óttinn við að missa tökin á fjölmiðl-
unum, eins og gerst hefur.
Bönd stjórnmálamanna á fjölmiðlum hafa raknað hratt upp allt
frá því að einkaréttur ríkisins á sjónvarps- og útvarpsútsending-
um var afnuminn fyrir réttum tuttugu árum og flokksblöðin gáfu
hvert á fætur öðru upp öndina.
Í þessu ljósi má skoða hvort tveggja frumvarp menntamálráðherra
um eignarhald fjölmiðla og um breytt rekstrarform Ríkisútvarps-
ins. Í báðum tilvikum eru stjórnmálamenn að herða tök sín á fjöl-
miðlum landsins og auka möguleika sína á að hafa áhrif á við hvaða
aðstæður þeir starfa. Þetta er í hrópandi mótsögn við aðra þróun
í athafnalífi landsins undanfarin ár þar sem afskipti ríkisvaldsins
hafa farið minnkandi.
Þetta er óþarfur ótti. Fjölmiðlar þurfa ekki aukna handleiðslu
stjórnmálamanna frekar en önnur fyrirtæki. Þegar upp er staðið
kemur mikilvægasta aðhald okkar sem störfum við fjölmiðla frá
þjóðinni sjálfri, sem hreinlega hættir að lesa, horfa eða hlusta ef
henni mislíkar það efni sem er í boði. Það er engin ástæða til að
vantreysta þeim frjálsa vilja.
Ástæðulaus ótti
Bönd stjórnmálamanna á fjölmiðlum hafa raknað
hratt upp allt frá því að einkaréttur ríkisins á sjón-
varps- og útvarpsútsendingum var afnuminn fyrir
réttum tuttugu árum