Fréttablaðið - 23.11.2006, Blaðsíða 62

Fullyrðingin hér að ofan kann að þykja
djörf, enda virðist sá mis-
skilningur áberandi að
aðsókn á íslenskar mynd-
ir sé almennt ekki góð.
Hún stendur þó undir sér
ef ákveðnar lykiltölur
(sjá töflu) eru skoðaðar.
Þær sýna okkur skýrt að tal um
lélega aðsókn á íslenskar myndir
og áhugaleysi almennings gagn-
vart þeim, á ekki við rök að styðj-
ast.
Ef til vill er þessi mýta tilkomin
vegna þess að innlendir „smellir“
hafa verið fáir uppá síðkastið. Hin
mikla aðsókn á Mýrina er því kær-
komin fyrir bransann og líklegt er
að fleiri myndir fái góða aðsókn á
næstunni. Tölurnar í töflunum
sýna þó fyrst og fremst að aðsókn
sveiflast mjög frá ári til árs. Vegna
þessa og einnig vegna þess hve
fáar myndir við gerum ár hvert,
er mun eðlilegra að skoða aðsókn-
ina yfir lengra tímabil.
Þegar litið er yfir síðustu tíu ár
(1996-2005) kemur í ljós að gerðar
hafa verið 43 myndir og eru þær
að fá 17.696 manns að meðaltali,
eða um 6% þjóðarinnar. Sambæri-
legar tölur þekkjast varla annars
staðar.
Meðaltalsreikningurinn felur
vissulega hinar gríðarlegu sveiflur
sem eru í aðsókn á einstakar mynd-
ir, en er hentugur til samanburðar í
mörgum skilningi. Slík aðsókn
þykir samt lítil, en það virðist hafa
meira að gera með óraunhæfar
væntingar en jarðbundin viðhorf.
Kannski vegna þess að við höfum
kynnst aðsókn sem er upp í allt að
50% þjóðarinnar. Í stærri löndum
þar sem menningarleg einsleitni er
ekki eins ríkjandi, eru slíkar tölur
afar sjaldséðar. Málið er að horfast
í augu við smæðina, því þannig
sjáum við skýrt hversu íslenskar
kvikmyndir eru stór hluti af þjóð-
lífinu.
Hver eiga viðmiðin að vera? Hvað
er „góð aðsókn“? Hvað þarf mynd
að fá marga áhorfend-
ur til að teljast smell-
ur? Sala á bók telst
góð fari hún í nokkur
þúsund eintök. Meðal-
talið er auðvitað miklu
lægra enda gríðarlega
mikið gefið út af
bókum hér. Sama máli
gegnir um plötur, en
þær fá gullið við 5.000
eintaka sölu. Um leið
þekkjast mun hærri
sölutölur á hvoru tveggja, allt uppí
tvo til þrjá tugi þúsunda. Meðalá-
horf í leikhúsunum á sama tíma-
bili er um 3.800 áhorfendur á verk.
Sum leikrit fá tugþúsunda aðsókn.
Þessar viðmiðanir eru vísbending-
ar um að aðsókn á íslenskar kvik-
myndir sé í heildina með ágætum.
Í því sambandi má t.d. benda á að
meðalaðsókn á Hollywood myndir
hér á landi er um 8.500 manns á
þessu tímabili. Einnig þar er um
að ræða gríðarlegar sveiflur.
Sé horft til Evrópu og Bandaríkj-
anna er samanburðurinn líka hag-
stæður. Staðan er í raun svo skrýt-
in að meðalaðsóknarhlutfallið hér
myndi víða flokkast sem stórs-
mellur!
Meðalaðsókn í Danmörku á
danskar myndir, sem þykja hafa
notið mikillar velgengni á heima-
markaði undanfarin áratug, er
rúmlega 100 þúsund manns, eða
tæp 2% þjóðarinnar. Myndir sem
þeir telja smelli eru að fá frá 300-
500 þúsund manns eða tæp 6-10%
þjóðarinnar. Allra stærstu mynd-
irnar þeirra fara upp að milljón
manns eða tæp 20% landsmanna,
en þær eru sárafáar. Hinar Norð-
urlandaþjóðirnar eru með svipuð
eða lægri meðaltöl.
Þá er meðalaðsókn á franskar
myndir á heimamarkaði um
300.000 manns eða 0,5% þjóðar-
innar. Þarna er um að ræða þá þjóð
sem hefur hvað sterkasta stöðu
heimamynda í hópi vestrænna
ríkja, að Bandaríkjunum undan-
skildum.
Samanburður við mulningsvél-
ina í Hollywood er auðvitað með
miklum fyrirvörum en samt er
fróðlegt að benda á að skv. tölum
Motion Picture Association of
America (MPAA) komu um 1,4
milljarðar gesta á 549 myndir
2005, eða rúm tvær og hálf milljón
gesta á mynd að meðaltali (ca.
0,8% þjóðarinnar). Miðasalan á
þeim bæ hefur verið á svipuðu róli
hin síðari ár en fer reyndar ögn
minnkandi. Einnig má benda á að
væri íslenska meðalaðsóknar-
myndin bandarísk (þ.e. fengi sömu
hlutfallsaðsókn), hefði hún lent í
17. sæti yfir mest sóttu myndir
síðasta árs þar í landi. Íslenskur
almenningur er semsagt miklu
áhugasamari um íslenskar myndir
en bandarískir þegnar um banda-
rískar myndir!
Hollywood er víða …
Höfundur er kvikmyndagerðar-
maður og ritstjóri Lands & sona
(www.logs.is), málgagns íslenskr-
ar kvikmyndagerðar.
Íslenskar kvikmyndir njóta fá-
dæma vinsælda á heimamarkaði
Norsk Hydro hefur tilkynnt að nú vilji
fyrirtækið koma aftur til
fyrirheitna landsins
Íslands og reisa hér 600
þúsund tonna álver. Í
fyrsta áfanga, segja þeir,
myndu 250–300 þúsund
tonn duga.
Í utandagskrárumræðum á
alþingi þriðjudaginn 13. nóvem-
ber vakti ég athygli á áformum
um byggingu álvers í Þorláks-
höfn. Þar hefur Arctus efh. feng-
ið 150 hektara lóð undir 60 þús-
und tonna álver og áltæknigarð
norðan Suðurstrandarvegar. Það
er reyndar ekki mjög sannfær-
andi að segjast ætla að reisa 60
þúsund tonna álver, sem alls
ekki er talin hagkvæm stærð
eins og sést best af áformum
Norsk Hydro og fyrirætlunum
um önnur ný álver og stækkun
álvera á landinu. Þannig þykja
250 þúsund tonn lágmark í fyrsta
áfanga í Helguvík og Húsavík og
í Straumsvík og Hvalfirði ætla
menn að stækka í 460 þúsund og
300 þúsund tonn. Fjarðaál í
Reyðarfirði verður 346 þúsund
tonn.
60 þúsund tonna álver þarf
um 120 MW af orku, en Ólafur
Áki Ragnarsson, sveitarstjóri
Ölfuss, segir hins vegar að til
verkefnisins þurfi 300 MW og að
sú orka verði tilbúin til afhend-
ingar á árinu 2011 eða 2012, eftir
fimm eða sex ár.
En hvar á að taka þessa orku?
Í bæklingnum „Suðurland tæki-
færanna“, sem sveitarfélagið
Ölfus hefur gefið út, eru á bls. 8
taldir upp þeir virkjunarkostir
sem til greina koma: Markar-
fljót 105 MW, Skaftárvirkjun 140
MW, Kerlingarfjöll 75 MW,
Torfajökull 700 MW og Krýsu-
víkursvæðið 300 MW. Samtals
yfir 1400 MW sem gætu dugað
til framleiðslu á 6–700 þúsund
tonnum af áli á ári.
Hvaða heimild hefur sveitar-
félagið Ölfus til þess að falbjóða
Kerlingarfjöll eða Langasjó?
Eða Markarfljót sem lenti neðst
á öllum listum rammaáætlunar í
flokkun vatnsaflsvirkjana vegna
gríðarlegra umhverfisáhrifa?
Eiga Þorlákshafnarbúar
kannski Langasjó og Kerlingar-
fjöll? Nei, þessar náttúruperlur
eigum við Íslendingar sameigin-
lega og berum ábyrgð á þeim
gagnvart komandi kynslóðum
og öllum heiminum. 200–300
manna vinnustaður hér eða þar
getur aldrei réttlætt eyðilegg-
ingu þeirra.
Á „Suðurlandi tækifæranna“
hafa verið reistar stærstu virkj-
anir landsins. Þar hafa menn
framleitt orku til nota í stóriðju
á Suðvesturhorninu og inn á
landsnetið fyrir almenningsveit-
ur um land allt. Sunnlendingar
sjálfir hafa fyrst og fremst nýtt
raforku og jarðhita til þess að
fullvinna afurðir úr landbúnaði í
t.d. Sláturfélagi Suðurlands,
Mjólkurbúi Flóamanna, kart-
öfluframleiðslu í Þykkvabæ og
grænmetisræktun upp um allar
sveitir. Þetta er sú fullvinnsla
sem hefur einkennt atvinnulíf á
Suðurlandi og það er dapurlegt
ef forsvarsmenn blómlegra
byggða til sjávar og sveita eru
nú slegnir álblindu og sjá ekkert
betra framundan en álbræðslu
og fullvinnslu á áli. En það er að
nokkru leyti skiljanlegt. Á Iðn-
þingi 2005 stærði þáverandi iðn-
aðarráðherra sig af því að nú
hillti undir að álframleiðsla á
landinu þrefaldaðist. „Það hefur
tekið heil 50 ár að ná þessum
árangri og endurspeglast hann
hvað best í því að nú hafa sex
heimsþekkt álfyrirtæki sýnt
áhuga á að fjárfesta í nýjum
álverum á Íslandi á næstu árum.“
(Úr ræðu Valgerðar Sverrisdótt-
ur iðnaðar- og við-
skiptaráðherra á
Iðnþingi 2005).
Sveitarstjórnin í
Ölfusi er einfald-
lega að bregðast
við þessari brýn-
ingu stjórnvalda
um framhaldslíf
stóriðjustefnunnar.
Jón Sigurðsson
iðnaðarráðherra
sagði í utandag-
skrárumræðum á Alþingi að
ráðuneytið ætti enga aðild að
álveri í Þorlákshöfn, það væri á
vegum annarra í samræmi við
að „tímabili virkrar stóriðju-
stefnu“ væri lokið. Iðnaðarráð-
herra varpaði þannig frá sér
ábyrgð á nýrri stóriðju yfir á
sveitarfélög og orkufyrirtæki.
Það eru nýju fötin Framsóknar.
Sveitarstjórnir í litlum og með-
alstórum sveitarfélögum, sem
venjulega eiga nóg með að reka
leikskólann og skólann í pláss-
inu, eiga nú að setjast að samn-
ingaborði með erlendum stór-
fyrirtækjum um ný álver.
Stjórnvöld eru stikkfrí. „Tíma-
bili virkrar stóriðjustefnu er
lokið“ – eða hvað? Það á bara
eftir að ræsa á Reyðarfirði, það
á bara eftir að byggja á Húsavík,
það á bara eftir að byggja í
Helguvík, það á bara eftir að
stækka í Straumsvík, það á bara
eftir að stækka í Hvalfirði og
svo á bara eftir að reisa svo sem
eins og eitt álver við Þorláks-
höfn. Og svo kannski eitt fyrir
Norsk Hydro.
Iðnaðarráðherra hefur sagt í
fjölmiðlum að Norsk Hydro hafi
ekki talað við sig um 600 þúsund
tonna álver og 1000 - 1200 MW
orkuöflun sem til þarf, ekki frek-
ar en um áform um byggingu
álvers við Þorlákshöfn. Hann og
aðrir stjórnarliðar, Árni Mathie-
sen og Guðlaugur Þór Þórðar-
son, sögðu þar sakleysislega
könnun á ferð; viðskiptahug-
mynd á frumstigi sem ætti lítið
erindi á alþingi.
Þetta er rangt. Álversáform í
Þorlákshöfn er ekki afmarkað
lítið mál, heldur hluti af stóriðju-
stefnunni sem er brýnt að líta á
heildstætt: Áhrif hennar á nátt-
úruna, á efnahagsmálin og á
atvinnulífið, það þenslufyllerí
sem menn eru í og ætla greini-
lega að halda áfram. Nú stendur
til að fá sér einn stróriðjuafrétt-
ara á Suðurlandi, drekkja Langa-
sjó, Kerlingarfjöllum og Mark-
arfljóti. Stóriðjustefnan er
sprelllifandi sem aldrei fyrr.
Eitt af þeim „heimsþekktu
fyrirtækjum“ sem fyrrverandi
iðnaðarráðherra nefndi á Iðn-
þingi 2005 og sýnt höfðu áhuga á
byggja ný álver á Íslandi er
Rusal, en Rusal átti 80% í Atl-
antsáli sem á sínum tíma reyndi
að reisa álver á Húsavík. En af
hverju að nefna þetta fyrirtæki,
sem menn keppast um að sverja
af sér? Jú, vegna þess að hin
20% í Atlantsáli átti Jón Hjalta-
lín Magnússon verkfræðingur,
en hann á einmitt hlut í og er
talsmaður Arctec, sem nú hefur
fengið úthlutað lóð undir álver
við Þorlákshöfn. Fram hefur
komið að Arctec ehf. er í sam-
vinnu við erlend stórfyrirtæki í
áliðnaði, m.a. í Bandaríkjunum
og Asíu. En hverjir eiga Arctec?
Við því hafa engin svör fengist.
En kannski það sé falt, vilji
Norsk Hydro kaupa.
Höfundur er varaþingmaður VG.
60 eða 600
þúsund tonn?
Nú stendur til að fá sér einn
stóriðjuafréttara á Suður-
landi, drekkja Langasjó, Kerl-
ingarfjöllum og Markarfljóti.
Stóriðjustefnan er sprelllif-
andi sem aldrei fyrr.
R
V
62
20
Postulín sem gleður – Pillivuyt
Ný
sen
din
g!
Sko
ðið
úrv
alið
í ve
rslu
n
okk
ar a
ð R
étta
rhá
lsi 2
Einstök hönnun
Mikið úrval
Frábær ending