Fréttablaðið - 23.11.2006, Qupperneq 76

Elvis mesta hjartaknúsarahetja allra tíma
Ítölsk kvikmyndahátíð hófst í
Háskólabíói í gær með sýningu
myndarinnar Il cuore altrove, Með
hjartað á öðrum stað, eftir leik-
stjórann Pupi Avati.
Lítið hefur farið fyrir ítölskum
myndum í kvikmyndahúsum á
Íslandi á undanförnum árum þannig
að hátíðin er hvalreki fyrir þá sem
hafa áhuga á því sem ítalskt kvik-
myndagerðarfólk er að fást við.
Hátíðin stendur til 3. desember
og á þeim tíma verða alls tíu mynd-
ir sýndar. Fimm þeirra eru úr
smiðju Avatis sem er í hópi þekkt-
ustu leikstjóra Ítalíu. Með hjartað
á öðrum stað er frá árinu 2002 og
er nýjasta mynd Avatis sem sýnd
er á hátíðinni. Aðrar myndir Avat-
is á hátíðinni eru Hefnd hinna
dauðu, Húsið með hlæjandi
glugga, Útskriftarveislan og
Strákar og stelpur.
Hinar myndirnar fimm á hátíð-
inni eru eftir unga og upprennandi
leikstjóra sem hafa getið sér gott
orð í heimalandinu á síðustu árum.
Þetta eru myndirnar Honum er
ofaukið, eftir Paolo Sorrentino,
Frá einum upp í tíu, eftir Luciano
Ligabue, Gerið eins og við, eftir
Francesco Apolloni, Kraftaverkið,
eftir Edoardo Winspeare og Staður
sálarinnar eftir Riccardo Milani.
Að jafnaði verða sýndar tvær
til þrjár myndir á dag á meðan
hátíðin stendur yfir.
Ítölsk veisla í Háskólabíói
Bandaríski leikstjórinn
Robert Altman lést á mánu-
daginn og er flestum sem
unnið hafa með honum og
fjölmörgum aðdáendum
harmdauði enda er með
honum genginn einn frum-
legasti og áhrifamesti leik-
stjóri nýliðinnar aldar.
Altman var 81 árs þegar hann lést
af völdum krabbameins hinn 20.
nóvember. Meinið hafði þjakað
hann síðustu 18 mánuði en á því
tímabili gerði hann sína síðustu
mynd, A Prairie Home Companion.
Þrátt fyrir veikindin kom andlát
hans öllum í opna skjöldu enda var
hann þegar byrjaður að leggja drög
að sinni næstu mynd og hugðist
hefja tökur í febrúar á næsta ári.
Altman gerði sína fyrstu mynd í
fullri lengd, The Delinquents, árið
1957 og gerði rúmlega þrjátíu bíó-
myndir, auk sjónvarpsþátta og aug-
lýsinga, á löngum ferli sínum.
Hann gegndi herþjónustu í
bandaríska flughernum í seinni
heimsstyrjöldinni en þegar hann
hætti í hernum varð hann heltek-
inn af kvikmyndum og fluttist til
Hollywood þar sem hann haslaði
sér völl meðal annars sem hand-
ritshöfundur.
Altman er margverðlaunaður og á
að baki eðalmyndir á borð við M-
A-S-H, Nashville, The Player og
Short Cuts. Hann er einn þeirra
leikstjóra sem hafði efni á því að
vera mistækur og óhætt er að
segja að honum hafi brugðist
bogalistin af og til. Hann var líka
óhræddur við að fara ótroðnar
slóðir og flakkaði hiklaust á milli
kvikmyndagreina. Hann sneri upp
á vestrana í McCabe og Mrs. Mill-
er, bófamelódramað með Thieves
Like Us og harðsoðnu spæjara-
hefðina með The Long Goodbye
sem byggðist á samnefndri skáld-
sögu Raymonds Chandler.
Þá snaraði hann leikritum eins
og Fool For Love, eftir Sam Shep-
ard, og The Room eftir Pinter yfir
á hvíta tjaldið og gerði mynd um
Stjána bláa með Robin Williams í
titilhlutverkinu.
Altman var gjarn á að gefa leikur-
um sínum lausan tauminn og gerði
óspart út á spuna þeirra í ýmsum
verkum sínum og er sannkallaður
leikstjóri leikaranna. Hann hefur
haft mikil áhrif á fjölda kvik-
myndagerðarfólks og þar eru
Íslendingar engin undantekning.
„Ég er undir miklum áhrifum frá
Altman, eins og svo margir,“ segir
Ragnar Bragason, leikstjóri Barna.
„Hann er einn af þessum stóru
leikstjórum sem hafði gríðarleg
áhrif í áratugi. Myndir hans eru
fyrst og fremst um fólk og snúast
gjarnan um margar persónur, enda
kaótíkin eitt af hans höfundarein-
kennum. Hann treysti aldrei á
brellur, heldur fyrst og fremst
góða persónusköpun.“
Áhugi Altmans á spuna og hinu
óvænta er meðal þess sem höfðar
til Ragnars. „Hann var ótrúlega
naskur að draga fram það besta úr
leikurum, lagði áherslu á spuna og
gaf þeim mikið frjálsræði. Enda
kepptust þeir um hlutverk í mynd-
um hans, þótt hann væri í rauninni
utangarðsmaður í Hollywood, og
flestir sem léku fyrir hann lýsa því
sem hápunkti ferils síns.“
„Altman var – eins og flestum –
mislagðar hendur en er merkileg-
ur fyrir þær sakir að ferill hans
var geysilangur og allt til loka
komu fram meistarastykki með
reglulegu millibili,“ segir Ragnar.
„Það er ekki hægt að finna neitt
sérstakt tímabil á ferli hans þar
sem hann var bestur, þetta kom
jafnt og þétt. Sjálfur hef ég alltaf
haldið mikið upp á Nashville og M-
A-S-H er auðvitað klassísk, en ef
ég ætti að nefna eina mynd myndi
ég segja að Short Cuts væri hans
meistaraverk. Að minnsta kosti er
það sú mynd Altmans sem hefur
haft mest áhrif á mig. Hún byggist
líka á sögum Raymonds Carver,
sem er séní í persónusköpun og að
draga fram litlu hlutina í lífinu. En
ég horfi reglulega á myndir Alt-
mans og finnst hann alltaf jafn
skemmtilegur.“
Fjöldi leikara, ekki síst þeir sem
unnið hafa með Altman í gegnum
tíðina, hafa kvatt leikstjórann með
fögrum orðum en þar á meðal eru
Tim Robbins, Meryl Streep, Bob
Balaban, Richard Gere, Kenneth
Branagh og John C. Reilly.
Reilly lék í svanasöng Altmans,
A Prarie Home Companion, og
hann fór lofsamlegum orðum um
hann í viðtali við Fréttablaðið í
vor: „Hann er frábær. Mér fannst
ég ekki geta gert mistök alveg
sama á hverju gekk vegna þess að
Robert er alltaf að leita að mistök-
um. Hann er að sækjast eftir því
óvænta og leggur mikið upp úr
spuna. Hann leyfði okkur að fara
langt út fyrir handritið.“
Reilly kvaddi Altman með þess-
um orðum í gær: „Mikilmenni
hefur gengið af sviðinu. Fengi
hann einhverju ráðið er ég viss
um að hann vildi að ræðurnar um
hann yrðu stuttar og hnitmiðaðar.
Á þeim allt of stutta tíma sem ég
þekkti hann virtist líf hans aðeins
snúast um tvennt, að segja hlutina
hreint út og að skemmta sér. Við
eigum öll margt ólifað ef við
ætlum okkur að fara að dæmi
hans.“
Þegar maður horfir yfir þann gellufans sem stelur allri athygli í
Hollywood og leggur undir sig slúðurdálka bæði heimspressunnar og
íslenskra dagblaða getur maður ekki annað en horft með söknuði til
þeirra tíma þegar leikkonur höfðu klassa og persónulegan stíl.
Rita Hayworth, Audrey Hepburn, Grace Kelly, Ingrid Bergman,
Sophia Loren, Lauren Bacall, Bette Davis, Brigitte Bardot, Greta
Garbo og jafnvel Marilyn Monroe höfðu eitthvað við sig. Einhvern
óræðan og seiðandi stíl og hafa allar, hver á sinn hátt, orðið ógleyman-
legar og ódauðlegar. Þær eru með öðrum orðum klassískar.
Það fer ekki mikið fyrir fágun og stíl í því innantóma freyðibaði sem
sviðsljósið er í dag. Hvorki hjá körlum né konum og ekkert í fari
Pamelu Anderson, Hillary Duff, Önnu Nicole Smith, Lindsay Lohan,
Parisar Hilton og jafnvel sjálfrar Angelinu Jolie bendir til þess að
minning þeirra muni lifa um ókomna tíð.
Þær eiga ekkert í þær heiðurskonur sem lýstu hvíta tjaldið upp þó
þær væru í svart/hvítu á árum áður enda vantar þessar konur allan
klassa.
Kvikmyndastjörnur hafa alla tíð látið öllum illum látum og hneyksl-
ismál eru ekki ný af nálinni í heimi þeirra en það var eitthvað ekta við
bramboltið í gömlu stjörnunum. Ef til vill felst
skýringin í því að fólk varð fullorðið fyrr á
árum áður. Bacall var til dæmis fullsköpuð
stjarna 19 ára gömul og var laus við stælana
sem einkenna Lohan og Hilton.
Bægslagangurinn í þessum plássfreku
skvettum gerir það að verkum að manni finnst
stundum eins og klassakonan sé horfin á braut
en þegar froðunni er skolað burt þá leynast
þær þarna auðvitað. Cate Blanchett, Monica
Bellucci, Kate Winslet og Audrey Tautou eru
sem betur fer á réttu og markvissu róli á toppinn.
Þær eru alvöru leikkonur sem munu fyrst og
fremst í krafti raunverulegra hæfileika
fylla flokk gömlu stjarnanna þó það
skemmi auðvitað ekki fyrir að þær hafa
allar sinn sérstaka klassa.
Það er þó auðvitað umhugsunarefni
að allar eru þær evrópskar. Þær voru
það vissulega líka margar hverjar í
gamla daga en ný Bacall, Hayworth
eða Kelly virðast síður en svo í
sjónmáli í höfuðvígi bíóbransans.
Hvar er klassinn?