Fréttablaðið - 28.11.2006, Blaðsíða 28
Hvað er þráhyggja? Er hætta á því að fólk fram-
kvæmi það sem felst í þráhyggjunni, t.d. skaði barn
sitt, og hvernig má losna við þessar hugsanir?
Þráhyggja eru óboðnar þrálátar hugsanir, hugarsýn
eða hvatir sem viðkomandi einstaklingur getur ekki
sætt sig við, á erfitt með að hafa stjórn á og valda
mikilli vanlíðan. Sem dæmi má nefna heittrúaða
konu sem hugsar syndsamlegar hugsanir eða maður
sem telur að hann muni valda flugslysi með því að
sjá það fyrir sér.
Flestir eða allt að 90 prósent fólks upplifa óboðn-
ar hugsanir, hugarsýnir eða hvatir en fólk túlkar
þær á ólíkan hátt. Eini munurinn á þeim sem þróa
með sér þráhyggju og öðrum er sá að þeir fyrr-
nefndu líta svo á að hugsanirnar séu mikilvægar og
að þær segi eitthvað um viðkomandi sem mann-
eskju. Þá reyna þeir stundum reynt að bæla þær
niður, líta framhjá þeim eða gera þær hlutlausar
með annarri hugsun eða athöfnum.
Þeir sem hafa tilhneigingu til að þróa með sér þrá-
hyggju eru oft þeir sem hafa sérstaklega sterka
réttlætis- og siðferðiskennd og standa í þeirri mein-
ingu að hugsun jafngildi gjörðum. Þunglyndir og
kvíðnir geta haft tilhneigingu til að þróa hana með
sér vegna þess að þunglyndir einblína oft á nei-
kvæða skýringu á hegðun sinni og vitað er að kvíði
eykur þráhyggju.
Algengustu tegundir þráhyggju eru hræðsla við
sýkingarhættu, einnig að efast í sífellu um hluti, t.d.
hvort gleymst hafi að slökkva á eldavélinni, og svo
hugsun um ágenga eða ógnvekjandi hegðun s.s. að
skaða sig eða aðra.
Þráhyggjuhugsanir (hugarsýn eða hvatir) um að
skaða eigið barn voru með fyrstu sálrænu kvillun-
um sem skrifað var um í tengslum við líðan móður
eftir barnsburð. Þráhyggjan felst t.d. í því að for-
eldri sér fyrir sér að það skaði barn sitt með ein-
hverjum hætti og hugsar um sorgina og áfallið í
fjölskyldunni sem fylgi því.
Þessum hugsunum fylgir aukin fjarlægð milli
foreldris og barns þar sem foreldrið treystir sér
ekki til að umgangast það vegna hræðslu um að
missa stjórn á sér. Niðurstöður einnar rannsóknar
sýndu að af 100 þunglyndum mæðrum þá hafði 21
endurteknar hugsanir um að skaða barn sitt og
gerði varúðarráðstafanir vegna þess og 24 treystu
sér ekki til að vera einar með börnum sínum.
Þróunin á slíkri þráhyggju gæti verið á þá leið að
manneskja sem er undir miklu álagi eða reið gæti
veitt óásættanlegri hugsun athygli, orðið hrædd og
haldið að hún væri að verða geðveik og myndi missa
stjórn á sér. Það er mjög eðlilegt að veita því athygli
sem fólk hræðist en þar af leiðandi beinist hugsunin
að því.
Afleiðingar þráhyggju geta verið miklar fyrir
fólk, t.d. sá ein kona það fyrir sér að hún stingi börn
sín og varð þetta til þess að hún forðaðist að komast
í snertingu við oddhvassa hluti, setti lás á eldhús-
dyrnar og fór ekki þar inn nema í fylgd annarra
fullorðinna.
Algengt er að fólk tjái sig ekki um þráhyggju sína
vegna sektarkenndar og af ótta við að aðrir leggi
sömu merkingu í hana og telji það slæmar mann-
eskjur fyrir vikið. Þessi þögn kemur hins vegar í
veg fyrir að manneskjan fái hjálp og geti afsannað
þá merkingu sem hún leggur í þráhyggjuna. Inni-
hald þráhyggjunnar er ekki vísbending um einhvers
konar undirliggjandi persónuleika sem á fyrr eða
síðar eftir að spretta fram og framkvæma þessa
hluti.
Meðferð við þráhyggju þar sem viðkomandi hefur
ekki þróað með sér áráttu felst meðal annars í
hugrænni nálgun. Vegna þess að þráhyggju er við-
haldið með því að forðast hana er manneskjan látin
horfast í augu við þráhyggju sína hvort sem um er
að ræða hugsun, hugarsýn eða hvatir og þannig
gerir hún sér grein fyrir að þótt hugsunin sé óþægi-
leg þá er hún ekki hættuleg. Einnig er unnið með
bjagaðar hugsanir s.s. að ofmeta líkur á hættu og að
ýkja ábyrgðarkennd. Síðast en ekki síst er mikil-
vægt að manneskjan geri sér grein fyrir því að ekki
er hægt að hafa fullkomna stjórn á hugsun.
Ljósið eflir lífsgæði krabba-
meinsgreindra og aðstand-
enda þeirra á erfiðum tímum
með margs konar dagskrá og
stuðningi.
Í safnaðarheimili Neskirkju hinu
eldra hefur endurhæfingar- og
stuðningsmiðstöðin Ljósið starf-
semi sína. Þar er hlýlegt og heimil-
islegt andrúmsloft og boðið upp á
handverkshús, leirlist, sjálfstyrk-
ingu, jóga, slökun, göngur, kyrrð-
arstundir í kirkjunni, svæðanudd
og samveru svo eitthvað sé nefnt.
Þegar Fréttablaðið lítur þar inn er
þar fjöldi fólks við margs konar
iðju. Handverkssala er á döfinni
þann 3. desember og undirbúning-
ur undir hana í fullum gangi. Erna
Magnúsdóttir iðjuþjálfi er for-
stöðukona Ljóssins. Frá henni staf-
ar gleði og birta og þrátt fyrir að í
mörg horn sé að líta gefur hún sér
tíma í smá spjall.
„Starfsemin hófst í september
2005 og það hefur sýnt sig að hún
er mikilvæg. Aðaltilgangur hennar
er að draga úr streitu og kvíða hjá
þeim sem greinst hafa með krabba-
mein og aðstandendum þeirra og
efla andlegan, líkamlegan og
félagslegan þrótt. Það er svo mikil-
vægt að stuðla að jákvæðni og ná
upp virkni,“ lýsir Erna og segir
með því hægt að draga úr þeim
hliðarverkunum sem sjúkdómur-
inn hefur.
Mannlegar áherslur eru í fyrir-
rúmi hjá Ljósinu þannig að fólk
upplifi sig velkomið, að sögn Ernu.
„Eitt af markmiðum Ljóssins er að
efla tengsl og traust á milli fólks
sem er í svipaðri aðstöðu,“ segir
hún og leggur áherslu á að mikil
samhjálp sé þar ríkjandi. „Hingað
koma heilu fjölskyldurnar og eiga
góðar stundir saman, taka þátt í
þeim viðfangsefnum sem boðið er
upp á, hlæja, skemmta sér og
gleyma erfiðleikunum.“
Opið er alla virka daga í Ljósinu
frá níu á morgnana til fjögur og
ávallt mikið um að vera. „Hingað
komu 107 manns í október og fjöldi
heimsókna í hverri viku var 150,“
segir Erna. Hún bendir á heima-
síðu Ljóssins, www.ljosid.org, og
minnir svo að sjálfsögðu á notalega
aðventustund þann 3. desember
þar sem fallegt handverk verður á
boðstólum. Hjónin Ellen Kristjáns-
dóttir og Eyþór Gunnarsson syngja
og spila, dansarar sýna samkvæm-
isdans og kaffi og vöfflur verður
selt á góðu verði. Allur ágóði renn-
ur til styrktar Ljósinu.
Sendir kærleiksríka
geisla út í samfélagið