Fréttablaðið - 21.12.2006, Qupperneq 36

greinar@frettabladid.is
Íbyrjun desember stofnuðu þrettán trúfélög hér á landi Samráðsvett-
vang trúfélaga, en markmið hans er
samkvæmt fréttum „að stuðla að
umburðarlyndi og virðingu milli fólks
af ólíkum lífsviðhorfum, trúarhópum
og trúarbrögðum og standa vörð um
trúfrelsi og önnur mannréttindi“. Þjóð-
kirkjan er eitt þeirra trúfélaga sem
aðild eiga að samráðsvettvanginum.
Þátttaka hennar í þessum félagsskap fór hins vegar
ekki vel af stað því nokkrum dögum eftir stofnun
hans birtist á vef þjóðkirkjunnar prédikun eftir sr.
Birgi Ásgeirsson þar sem því er haldið fram að þeir
sem hafna meintri tilvist guðs kristinna manna séu
„hluttakendur heimskunnar“.
Á einum stað í predikuninni segir að mesta „hætt-
an [sé] fólgin í afneituninni. Afneitun staðreynda.
Afneitun guðs. Afneitun þess að maðurinn er hluti
sköpunarinnar. Afneitun þess að við erum guðs börn
og þurfum á því að halda að eiga samfélag við hann“.
Hættan sem stafar af því að afneita guði virðist sam-
kvæmt sr. Birgi vera hnignun menningarinnar, en
merki hennar „kemur helst fram, þegar við reynum
að sníða trúna að eigin sjálfhverfu, duttl-
ungum og hroka. En þannig verðum við ein-
mitt hluttakendur heimskunnar. Heimsk-
inginn segir: enginn guð“.
Greinilegt er af samhengi sr. Birgis að
þessum gagnrýnu ummælum er beint til
trúleysingja og varpa þau sem slík skýrara
ljósi á hann sjálfan en þá sem hann gagn-
rýnir. Í sjálfhverfu sinni, svo við styðjumst
við orðalag sr. Birgis, virðist hann hins
vegar gleyma því að það eru ekki bara trú-
leysingjar sem hafna meintri tilvist guðs
kristinna manna, því allir þeir sem ekki
játa kristna trú eru trúlausir gagnvart
hinum kristna guði. Samkvæmt skilgreiningu sr.
Birgis eru því vel á fimmta milljarð jarðarbúa, þ.e.
allir þeir sem ekki játa kristna trú, heimskingjar.
Þar sem þessi prédikun birtist á opinberum vef
þjóðkirkjunnar, www.tru.is, hlýtur málflutningur
séra Birgis að njóta stuðnings innan vébanda henn-
ar. Ef sú er raunin ættu Baháísamfélagið, Félag
múslima á Íslandi, Ásatrúarfélagið, Búddistafélag-
ið og önnur félög sem taka þátt í Samráðsvettvangi
trúfélaga að vara sig á því að innan þjóðkirkjunnar
eru áhrifamiklir einstaklingar sem álíta meðlimi
þessara félaga heimskingja.
Höfundur er vísindasagnfræðingur
Þjóðkirkjan, umburðarlyndi og heimska
Evrópusambandið hét í fyrstu Kola- og stálbandalag Evr-
ópu. Nafngiftin lýsti markmiðinu,
sem var að setja náttúruauðlind-
ir Frakklands og Þýzkalands undir
einn hatt til að girða fyrir frekari
átök um yfirráð yfir þessum auð-
lindum og fleiri stríð. Þetta gafst
svo vel, að Frakkar og Þjóðverj-
ar ákváðu að rugla saman reyt-
um sínum á fleiri sviðum og bjóða
öðrum Evrópuþjóðum að vera með,
og þeir hafa æ síðan lifað í sátt og
samlyndi. Evrópa lifir nú mesta
blómaskeið og friðar í sögu sinni.
Evrópusambandið á mikinn þátt í
því.
Evrópusamstarfið hvílir á þeirri
lykilhugsun, að sum verkefni sér-
hvers samfélags séu þannig vaxin,
að þau krefjist sameiginlegra
lausna, þar eð staðbundnar lausn-
ir íþyngi öðrum löndum að ósekju.
Slík mál getum við kallað sam-
mál til aðgreiningar frá sérmál-
um, sem hvert einstakt land getur
leitt til lykta á eigin spýtur án þess
að valda öðrum skaða. Náttúru-
auðlindir lúta sameiginlegri stjórn
innan Evrópusambandsins (ESB)
til að girða fyrir átök um yfirráð
yfir þeim. Bretar og Spánverjar
heyja engin innbyrðis þorskastríð,
af því að útvegur þeirra lýtur sam-
eiginlegri sjávarútvegsstefnu ESB,
sem er einmitt ætlað að stilla til
friðar um fiskveiðar aðildarþjóð-
anna. Útvegsstefna ESB er að vísu
meingölluð, en hugsunin að baki
hennar er eigi að síður vel grunduð
og skýr.
Ætla mætti, að ástandið í Aust-
urlöndum nær væri friðsælla, ef
olíulindirnar þar lytu sameigin-
legri stjórn að evrópskri fyrir-
mynd. Hefðu Írakar ráðizt inn í
Íran 1980, ef olíulindir hefðu ekki
verið í húfi? Varla. Innrásarlið-
ið byrjaði einmitt á því að leggja
undir sig olíuver. Stríðið stóð í átta
ár og kostaði milljón mannslífa,
og því lauk með þrátefli. Hefðu
Bandaríkjamenn og fylgjendur
þeirra ráðizt inn í Írak 2003, ef þar
væri engin olía? Væri Sádi-Arab-
ía eitt harðsvíraðasta einræðisríki
heims, ef konungsfjölskyldan þar
teldi sig ekki þurfa að verja eignar-
hald sitt á olíulindum landsins með
tiltækum ráðum? Væri hatur mús-
límskra hryðjuverkamanna á kon-
ungsfjölskyldunni og bandamönn-
um hennar eins hyldjúpt og raun
ber vitni um, ef engum olíuauði
væri til að dreifa? Hvernig ætli
Kaninn brygðist við, ef Texas með
alla sína olíu segði sig úr lögum
við Bandaríkin? Og hvernig ætli
Englendingar tækju því, ef Skot-
ar lýstu yfir sjálfstæði til að sitja
einir að olíu Bretlands í Norðursjó?
Þannig er hægt að færa sig land úr
landi: munstrið er býsna skýrt.
Hvaða sammál önnur hafa ESB-
löndin kosið að afgreiða á sam-
eiginlegum vettvangi? Þau eru
einkum fjögur. Í fyrsta lagi lúta
ESB-löndin sameiginlegri stjórn
peningamála og hafa komið sér
saman um eina mynt, evruna. Í
þessu felst, að aðildarlöndin hafa
orðið ásátt um að deila þessum
anga fullveldis síns – til dæmis
réttinum til að fella gengi eigin
þjóðmyntar eða hækka vexti – með
öðrum sambandsþjóðum. Aðild-
arlöndin hafa þannig afsalað sér
rétti sínum til að prenta peninga
og hleypa verðbólgu á skrið til að
koma sér í mjúkinn hjá kjósend-
um fyrir kosningar, en ýmis brögð
voru að slíkum atkvæðakaupum
fyrir daga evrunnar. Í annan stað
hafa ESB-löndin komið sér saman
um sameiginlega stefnu í við-
skiptamálum út á við. Þau leggja
einn og sama toll á innflutning frá
löndum utan ESB og hafa afsal-
að sér réttinum til meiri eða minni
tollheimtu. Þetta var gert til að
greiða fyrir millilandaviðskipt-
um, því að flest ESB-lönd þurftu
að lækka tolla sína til að ná sam-
eiginlegu marki Sambandsins.
Í þriðja lagi hafa ESB-þjóðirn-
ar sammælzt um sameiginlega
stefnu í samkeppnismálum. Þess-
um þætti hefur verið gefinn minni
gaumur en vert væri. Ætlanin
hér er að skerða getu innlendra
einokunar- og fákeppnisfyrir-
tækja til að okra á almenningi og
skerða einnig getu stjórnvalda í
hverju landi til að hygla sumum
með beinni eða óbeinni ríkisað-
stoð á kostnað annarra. Í fjórða
lagi fylgja ESB-löndin sameig-
inlegri landbúnaðarstefnu, sem
er að sönnu óhemjudýr, en hún
leggur samt mun léttari byrðar á
neytendur og skattgreiðendur en
búverndarstefnan hér heima. Við
þessi fjögur sammál bætist sam-
ræming ýmissa laga og reglna,
svo sem Íslendingar hafa kynnzt
með aðildinni að samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið (EES).
Önnur mál en þessi lúta að mestu
leyti staðbundinni stjórn í hverju
landi fyrir sig. Mikið atvinnuleysi
víða á meginlandi Evrópu er til að
mynda ekki sök ESB, því að hvert
aðildarland markar sér sjálfstæða
stefnu í vinnumarkaðsmálum og
ber því ábyrgð á atvinnuleysinu
heima fyrir.
Sammál og sérmál
Evrópusamstarfið hvílir á
þeirri lykilhugsun, að sum
verkefni sérhvers samfélags séu
þannig vaxin, að þau krefjist
sameiginlegra lausna, þar eð
staðbundnar lausnir íþyngi
öðrum löndum að ósekju.
N
ú er sá tími framundan að fólk sleppir gjarnan fram
af sér beislinu þegar kemur að mat og drykk. Af
því tilefni er við hæfi að minna á að aldrei koma
fleiri á neyðarmóttökur spítalanna vegna hjarta- og
æðasjúkdóma en einmitt á þessum árstíma þegar
græðgin verður stjórnlaus.
Sagan segir okkur sem sagt að næstu dagar munu óhjákvæmi-
lega hafa í för með sér ótímabær dauðsföll og varanlegt heilsu-
tjón, sem fólk vinnur sjálfu sér með því að kunna sér ekki hóf.
Lítið er við því að gera, fyrir utan að óska þess að sem flestir
gangi hægt um gleðinnar dyr um hátíðarnar.
Til langs tíma er hins vegar full ástæða til að velta fyrir sér
hvað veldur, fyrir utan hið augljósa óhóf.
Hjarta- og æðasjúkdómar leggja fleiri í gröfina á heimsvísu
en nokkrir aðrir sjúkdómar. Meginorsökin fyrir þeim eru of hár
blóðþrýstingur og undanfarin ár hefur athyglin beinst í vaxandi
mæli að því hve salt er mikill skaðvaldur í þeirri jöfnu.
Salt er lúmskur fjári. Það er ekki hægt að lifa án þess en ef
maður notar það í óhófi í langan tíma er það vísasta leiðin til að
kveðja þennan heim fyrir aldur fram.
Ólíkt ýmsum efnum er salt hins vegar svo auðvinnanlegt og
þar af leiðandi svo ódýrt að stjórnvöld geta ekki með nokkru
móti hlaðið á það svokölluðum neyslustýringarsköttum, eins og
er til dæmis gert með tóbak og áfengi, og treyst því að þar með
sé kominn nógu mikill fælingarmáttur til þess að fólk haldi sig
frá óhollustunni.
Þar fyrir utan er allsendis óvíst að slík skattlagning sem
tæki til neyslustýringar, hafi þau áhrif sem til er ætlast. Óvíða í
heiminum er til dæmis meira þambað af gosdrykkjum en hér á
Íslandi og það þrátt fyrir að skattlagning gosdrykkja sé á fáum
stöðum hærri en hér.
Sykur og salt eiga það sammerkt að vera í grunninn mjög
ódýrar vörur sem erfitt er að skattleggja svo svakalega að
buddu neytenda sé ofboðið. Heilbrigðisyfirvöld þurfa því að
finna aðrar leiðir til að koma neyslu sykurs og salts inn fyrir
hófleg mörk. Finnum hefur einmitt lukkast svo vel í baráttunni
gegn saltnotkun að Alþjóðaheilbrigðisstofnunin fylgist grannt
með málum, með það fyrir augum að þar sé komið fordæmi sem
aðrar þjóðir geti fylgt.
Á síðustu þremur áratugum hefur finnskum heilbrigðisyfir-
völdum með markvissum áróðri, eða forvarnarstarfi ef menn
kjósa það orð, tekist að fá þjóð sína til að skera daglega salt-
neyslu niður, úr um fjórtán grömmum í átta, en talið er hóflegt
að innbyrða fimm grömm af salti á dag. Fyrir vikið hefur hjarta-
og æðasjúkdómatilfellum fækkað verulega og meðalaldur Finna
hækkað um tæp sex ár. Og athugið að á sama tíma hefur áfeng-
is- og tóbaksneysla aukist og verð á þeim vörum svo sannarlega
ekki lækkað.
Af þessum árangri má draga þá ályktun að það er mun væn-
legri leið fyrir heilbrigðisyfirvöld að höfða til skynsemi fólks en
sparsemi þegar kemur að bættum lífsháttum.
Þegar græðgin
verður stjórnlaus