Fréttablaðið - 23.12.2006, Qupperneq 72

F
æstir kunna að halda
rétt á hníf og gaffli,
margir sötra, smjatta,
ropa, sjúga upp í nefið
og dæsa. Þetta kann
að þykja sjarmerandi
áminning um það að Íslendingar
bjuggu flestir í kotum í afdölum
fyrir ekki svo löngu síðan? Lík-
legt er að við eigum meira sameig-
inlegt með Bandaríkjamönnum
hvað varðar borðsiði en Evrópu-
búum, en þar var „Good Etiqu-
ette“ (góðar kurteisisvenjur) í
hávegum hafðar, að minnsta kosti
meðal hefðarfólks, allt frá miðöld-
um. Eins og ágætis enskt kver um
borðsiði frá átjándu öld segir:
„Heimili þar sem borðsiðir eru lít-
ilsvirtir elur af sér illa upp alin
börn.“
1Notaðu heilann. Til dæmis þurfa karlmenn ekki að standa
upp í hvert skipti sem kona stend-
ur upp frá borðum. Vertu bara
eins kurteis og þú getur. En ef þú
ert á fínu veitingahúsi er ekkert
að því að karlmaður dragi stólinn
undan borðinu fyrir konu.
2Aldrei gera neitt fyrr en að gestgjafinn geri það fyrst.
Þetta gildir um að setjast, borða,
setja servíettuna á borðið og
standa upp frá borðum.
3Þú ert sestur. Hvað af þessu dóti tilheyrir þér og hvað til-
heyrir sessunautinum? Mundu að
diskurinn er í miðjunni, hnífar og
skeiðar eru til hægri, og gafflar og
servíettan þín er til vinstri. Vatns-
og vínglös eru til hægri, en litlir
diskar, td brauðdiskur, eru til
vinstri. Ef það eru margir gafflar,
hnífar og skeiðar, þá áttu alltaf að
byrja yst, og enda innst. Þetta er
vegna þess að venjulega eru manni
réttir diskar og vín frá hægri
hönd, en þetta er fjarlægt frá
borðum frá þeirri vinstri.
4Hvernig á að nota þetta allt saman? Settu servíettuna í
kjöltu þér um leið og þú ert sest/
ur. Servíettan á aldrei að vera á
borðinu nema þú hafir lokið við
matinn. Aldrei setja servíettuna í
hálsmálið, nema þú sért ungabarn.
Ef þú ert karlmaður, settu aldrei
bindið yfir öxlina á þér eða ofan í
skyrtuna til að forða því frá mat-
ardisknum. Núna máttu fá þér
brauð úr brauðkörfunni, og það
þykir mun fínna að brjóta brauðið
heldur en að skera það. Ekki
smyrja brauðið núna, það er alveg
bannað. Þú átt að taka þér smá
smjör úr smjördiskinum með
þínum smjörhníf og setja hann á
þinn brauðdisk. Rífðu smá bita af
brauðinu og settu smásmjörklípu
með þínum hníf á þennan litla bita.
Svona máttu halda áfram.
5Nú byrjar forrétturinn, og þú byrjar á ysta gaflinum og
hnífnum, eða skeiðinni ef þetta er
súpa. Enn og aftur, notaðu heilann.
Þú notar ekki hníf í súpu eða skeið
í salat. Það er líka ágætt að fylgj-
ast með hvað sessunautarnir gera
ef þú hefur enga hugmynd. Það er
enginn að horfa á þig undir smá-
sjá.
6Hvernig á að halda á hníf og gaffli? Haltu gafflinum í vinstri
hendi og hnífnum í þeirri hægri.
Láttu gaffalinn snúa niður með
teinana bogna í átt til þín, en ekki
út á við. Ekki halda á hníf og gaffli
eins og þú sért með morðvopn í
hendinni eða eins og Andrés Önd
beint upp í loft. Hafðu vísifingur-
inn ofan á þeim báðum sem gefur
þér meiri stjórn á því sem þú ert
að gera. Aldrei setja hnífapörin
aftur á borðið, eftir að þú ert byrj-
uð/aður að nota þau. Þegar þú
hefur lokið við matinn skaltu raða
þeim saman, hlið við hlið á disk-
inn.
7Hvernig á að borða súpu? Fylltuskeiðina um 75 prósent og súptu
úr henni, án þess að sötra, úr hlið
skeiðarinnar í stað þess að stinga
henni allri upp í þig. Ekki berja
skeiðinni í botninn og vera með
læti meðan þú klárar síðustu
dreggjarnar, gerðu þetta varlega
og hljóðlega.
8Hvernig á að sitja? Beint á stólnum, ekki halla þér fram,
eða aftur, og aldrei með olnbog-
ana uppi á borði. Ekki draga
munninn að disknum þegar þú
borðar heldur færðu matinn upp
að munninum. Ef einhver biður
þig um að rétta eitthvað, getur
þú aðeins rétt hluti sem eru
nálægt þér. Aldrei rétta hluti eða
diska yfir fólk, þú getur bara rétt
þá á milli fólks. Ef einhver biður
þig um að rétta salt, þá á maður
alltaf að rétta saltið og piparinn
saman. En aldrei, aldrei salta
neitt eða pipra áður en þú hefur
bragðað á matnum, það er arg-
asti dónaskapur og óvirðing við
matreiðslukunnátu gestgjafans.
Eins er með sósur og annað
krydd.
9Viðkvæm augnablik. Sullað-irðu niður? Ropaðirðu? Hikst-
aðirðu? Reyndu að finna þinn
innri James Bond. Haltu alltaf í
klassann. Segðu bara „afsakið“
og settu servíettuna fyrir munn-
inn. Ef þú sullar einhverju á ein-
hvern annan, alls ekki byrja að
reyna að þurrka það af sjálfur.
Þú gætir verið ásakaður um kyn-
ferðislega áreitni. Biddu afsök-
unar og þú getur boðist til að
borga hreinsunarkostnaðinn.
Hversu asnalegt sem sullslysið
er, haltu alltaf kúlinu. Svona
getur alltaf gerst.
10Hvenær má nota fingurna? Ef þú ert ekki viss, notaðu
alltaf gaffal. En það eru ákveðnir
hlutir sem má nota fingurna við:
ferskur nýsoðinn aspas, samlokur,
smákökur, litlir ávextir, franskar
kartöflur og snakk, hamborgarar
og pylsur, maískólfar og þistil-
hjörtu, og kræklingur (en þá er
tóm skel notuð til að krækja kjötið
úr hinum).
BÆTTU BORÐSIÐINA!
Íslendingar hafa, því miður, skelfilega borðsiði.
Við liggjum oft yfir matnum, spænum hann
upp með annarri hendinni í miklum flýti, helst
með dagblað eða sjónvarp fyrir framan okkur.
Anna Margrét Björnsson tók til það helsta sem
vert er að rifja upp varðandi góða borðsiði, sem
bæði stórir og smáir af báðum kynjum ættu að
tileinka sér.
Ekkert sýnir hversu
vel upp alinn ein-
staklingur er eins og
borðsiðir hans. Það
er hægt að klæðast
vel, halda uppi ágæt-
is samræðum, en ef
maður er ekki full-
komlega „ au fait“ þá
kemur kvöldverður-
inn upp um mann.