Fréttablaðið - 02.03.2007, Side 28

Fréttablaðið - 02.03.2007, Side 28
 2. mars 2007 FÖSTUDAGUR28 Umræðan Forvarnir Eitt af jákvæðustu og skemmti-legustu verkefnum í forvarna- starfi VÍS er móttaka leikskóla- barna sem koma í heimsókn í Þjónustumiðstöð félagsins reglu- lega. Þar fá börnin m.a. fræðslu um umferðarreglurnar, hjálma- notkun, öryggi barna í bílum auk þess sem þau fá að sjá litla kvik- mynd um Venna Vísa, skrítinn karl sem er að bisa við að setja upp reykskynjara, skipta um raf- hlöðu, hjóla í umferðinni, ganga yfir gangbraut, tala í símann á hjólinu sínu án handfrjáls búnaðar og fl. Börnin eru m.ö.o. virkjuð til þess að koma skilaboðum áleiðis til mömmu og pabba, þ.e. að spenna bílbeltin, tala aldrei í far- síma í akstri án handfrjáls búnað- ar o.fl. Eitt af því sem við fræðum þau um er að reykskynjari á að vera í hverju svefnherbergi og það sem meira er – það þarf að gæta þess að skipta um rafhlöðu einu sinni á ári. Þessi skilaboð komast svo sannarlega til skila, ef marka má frásagnir leikskólakennara og for- eldra barnanna. Og þar með er ég komin að kjarna málsins. Með aukinni tæknivæðingu heimil- anna, er nú svo komið að barna/ unglingaherbergið er orðið tækni- væddasta herbergi hússins og þar með eykst hættan á bruna í jöfnu hlutfalli við fjölda tækja. Flestir unglingar nútímans hafa alls kyns rafmagnstæki í svefnherbergi sínu, s.s. sjónvarp, dvd-spilara, hljómflutningstæki, tölvu, prent- ara og þaðan af fleiri rafmagns- tæki. Ungmennin hafa oft kveikt á þessum tækjum alla nóttina og gæta þess ekki að rjúfa straum- inn, t.d. af sjónvarpinu áður en þau sofna. Auk þess læsa þau mörg að sér á nóttunni. Það er því ljóst að hættan er umtalsverð ef eldur verður laus í barna/ungl- ingaber- berginu því reykurinn er lengi að komast fram á ganginn, þar sem e.t.v. er reykskynj- ari. Það er því lífs- nauðsyn- legt að koma fyrir reykskynjara í loftið á öllum svefnherbergjum hússins og að auki í sameiginlegum rýmum á hverri hæð. Þá er góð regla að skipta um rafhlöðu einu sinni á ári, t.d. þegar aðventan byrjar. Ég hvet einnig alla til að kanna útgönguleiðir og gera rýmingar- æfingu með allri fjölskyldunni, því það er of seint að vera vitur þegar skaðinn er skeður. Því miður virðist sem alltof margir átti sig ekki á þeirri hættu sem felst í því að fylla svefnher- bergin af rafmagnstækjum. Marg- ir slökkva t.d. á sjónvarpinu í svefnherberginu með fjarstýring- unni sem er alls ekki nægilegt þar sem þá er enn straumur á tækinu. Þá er algengt að fólk láti ungling- inn hafa eldra sjónvarp inn til sín; sjónvarp sem kann að vera yfir- fullt af fínu ryki sem er oft ástæða þess að það kviknar í sjónvarp- inu. Skilaboðin eru því einföld: Slökkvið á stærstu rafmagnstækj- unum í svefnherberginu með aðal- rofa áður en gengið er til náða og hafið reykskynjara með virkri rafhlöðu í loftinu. Gerið rýming- aráætlun fyrir heimilið og æfið hana. a.m.k. einu sinni á ári með öllum fjölskyldumeðlimum. Tryggingar eru öllum nauðsynleg- ar en þær bæta þó aldrei líf og heilsu ástvina okkar. Höfundur er forvarnarfulltrúi hjá VÍS. Er rafhlaðan tóm? Umræðan Efnahagsmál Ég skil ekki hvers vegna forsvarsmenn Sjálfstæðis-flokksins með Hannes Hólmstein í broddi fylking- ar virðast skammast sín fyrir þróun efnahagsmála. Þekkt er að þeir hafa í stórblöðum erlendis hrósað sér af því að hafa haft sjónarmið frjálshyggju að leiðar- ljósi við mótun efnahagsstefnu á Íslandi og náð lengra en þau ríki sem talin eru hafa náð lengst í þessum málum. Hvers vegna vilja Hannes Hólmsteinn og for- svarsmenn Sjálfstæðisflokksins alls ekki kannast við árangur sinn hér á landi. Tveir prófessorar við háskólann, Stefán Ólafsson og Þorvaldur Gylfason, hafa sýnt fram á með haldgóð- um rökum að kaupmáttaraukning hafi verið ójöfn. Einnig hefur komið fram rannsókn sem þriðji háskóla- prófessorinn, Ragnar Árnason, hefur gert, að ekki sé við kjarasamninga á vinnumarkaði að sakast í þessum efnum, þar hafi laun verið hækkuð jafnt upp allt kerf- ið og lægstu laun jafnvel fengið ívið meiri hækkun. Stefán hefur lýst þróun yfir tíma og notaði sama hug- takið allan tímann. Tölur hans standa fyllilega fyrir sínu, Gini-stuðullinn hefur hækkað á liðnum árum. Hann hefur augljóslega verið að hækka meira ef horft er til heildartekna með fjármagnstekjum en heildar- tekna án fjármagnstekna. Þ.e. auknar fjármagnstekj- ur eru að skýra hluta af auknum ójöfnuði. Gini-stuðull ráðstöfunartekna er að hækka mest þar sem markvist hefur verið dregið úr tekjujöfnunarhlutverki skatt- kerfisins. Minnkandi tekjujöfnunaráhrif skattkerfis- ins má rekja til nokkurra þátta: 1. Persónuafslátturinn lækkaði á árunum 1993- 2006. 2. Hátekjuskatturinn hefur verið aflagður. 3. Skattur af fjármagnstekjum er lægri en af öðrum tekjum. Vaxandi vægi fjármagnstekna í heildartekj- um hefur þess vegna leitt til þess að munur á tekju- dreifingu heildartekna fyrir og eftir skatt hefur minnkað. 4. Meðaltekjur hinna tekjuhæstu hækkaði umfram tekjur annarra, einkum fjármagnstekjur þeirra. 5. Tekjur hinna lægst laun- uðu hefur hækkað það mikið að margir þeirra sem áður voru skattlausir greiða nú skatt. Það dregur úr jöfnuði, en nákvæmlega hversu mikið geta menn deilt um, en að hafna þessari þróun er skrumskæling á sannleikan- um. Það eru ákvarðanir stjórn- valda sem hafa mest áhrif á kaupmátt og ekki síst hjá þeim lægstlaunuðu. Nær öll vest- ræn ríki hafa aukið jöfnunaráhrif skatt- og velferðar- kerfa sinna. Jöfnun með sköttum og bótakerfi velferð- arkerfisins hér á landi hefur minnkað. Skattleysismörkin eru sá þáttur skattkerfisins sem helst jafnar tekjuskiptinguna þegar aðeins er eitt skattþrep. Á þetta hefur verkalýðshreyfingin margoft bent og bent á að annað hvort verði að hækka skatt- leysismörk og binda þá við launavísitölu eða taka upp fjölþrepa skattkerfi. Ef skattleysismörk fylgja ekki launavísitölu er gengið í átt til aukins ójafnaðar í tekjuskiptingunni á Íslandi. Einnig hafa frítekjumörk og skerðingarákvæði stjórnvalda valdið fátæku fólki hér á landi miklum skaða. Einnig má benda á að ríkisstjórnarflokkarnir gengu bak orða sinna frá því í sumar, þeir lofuðu að bætur í vaxtabótakerfinu myndu ekki skerðast frá því sem þær hefðu verið. Stjórnarliðar breyttu vaxta- bótakerfinu þannig að umtalsverður hópur ungs fólks á höfuðborgarsvæðinu fær ekki þær vaxtabætur sem fólkið gerði ráð fyrir þegar það keypti sína fyrstu íbúð. Barnabætur hafa auk þess lækkað. Allt þetta eykur ójöfnuð enn frekar og bilið milli allra þrepa tekjustigans. Það er svo margt sem ég skil ekki, t.d. má benda á hvers vegna sjálftaka alþingismanna og ráðherra úr ríkissjóði sé ekki til umfjöllunar þessa dagana. Hér á ég við eftirlaunaósómann og lífeyrisréttindin. Sam- kvæmt útreikningum hagdeildar SA má leggja umframlífeyriskjör þingmanna að jöfnu við 23-35% mánaðarlega launauppbót. Umframlífeyriskjör ráð- herra sem gegnir embætti í þrjú kjörtímabil eru ígildi 85-102 m.kr. starfslokagreiðslu og 66-79% mánaðar- legrar launauppbótar. Umframlífeyriskjör forsætis- ráðherra sem situr í tvö kjörtímabil eru ígildi 113 m. kr. starfslokagreiðslu eða 122% launauppbótar. Af hverju er reynt að fela árangur í efnahagstjórnun? Umræðan Hagfræði Í síðasta tölublaði Stúdentablaðsins er að finna grein eftir Pétur Ólafsson sem ber heitið Stern skýrslan og Björn (sic) Lom- borg. Grein þessi fjallar um skýrslu hag- fræðingsins Nicholas Stern, Kýótó-bókun- ina, en ekki síst viðtal Háskólablaðsins við Bjørn Lomborg sem birtist í síðasta tölu- blaði, sem kom út í desember. Pétur gefur tóninn í upphafi greinar sinnar með því að fjalla um spádóma Stern skýrslunnar, og segir að samkvæmt skýrsl- unni kunni efnahagur heimsins að taka 20% dýfu, hiti muni hækka um 5ºC og því sam- fara muni sjávarmál hækka um 5-6 metra. Spá Sterns um hækkun sjávarmáls um 500- 600 sentímetra í kjölfar 5ºC hitaaukningar eru algerlega á skjön við allar spár í þess- um efnum. Vert er að geta þess að í við- talinu sem birtist í Háskólablaðinu segir Bjørn Lomborg að sjávarmál muni líklega hækka um 30- 50 sentímetra. Í nýlegri skýrslu Inter- governmental Panel on Climate Change (IPCC) segir að sjáv- armál muni líklega hækka um 18-59 sentímetra. Flestir vísindamenn hafa verið sammála um að ef ekkert yrði gert til að sporna við hlýnun jarðar gæti kostnaðurinn verið allt að 3% af heildar þjóðarframleiðslu ríkja heimsins, en ekki 20% eins og Stern skýrslan gaf til kynna. Þá gerir Stern skýrslan ekki ráð fyrir neinum mótvægisaðgerðum eins og byggingu varn- argarða eða öðru slíku. Spár sem eru meira en tífalt hærri en ýtrasta svartsýnisspá hóps vísindamanna sem settur var saman fyrir tilstuðlan Umhverfisráðs Sameinuðu þjóðanna hljóta að vekja athygli. Það þarf því ekki að vekja furðu að sýnt hefur verið fram á að við vinnslu á Stern skýrslunni var notast við gögn sem nú hefur verið sýnt fram á að hafi verið röng, tölur um hlýnun voru gróflega ýktar, tölfræði hafi verið valin með það að markmiði að sýna fram á ákveðna niður- stöðu og meðferð gagna hafi bent til hlut- drægra vinnubragða. Þeim sem áhuga hafa á að kynna sér gagnrýni á Stern skýrsluna er bent á mjög fróðlega grein sem birtist í okt.-des. hefti tímaritsins World Economics, sem ber heit- ið The Stern Review: A Dual Critique. Þar hlýtur skýrslan ítarlega endurskoðun, ann- arsvegar vísindalega úrvinnslu á gögnum skýrsluhöfunda og hins vegar hagfræðilega úrvinnslu skýrslunnar. Er þar farið mjög hörðum orðum um skýrsluna og niðurstöð- ur hópanna segja allt sem segja þarf: „Við komumst að þeirri niðurstöðu að Stern skýrslan væri hlutdræg og reyndi að vekja ótta með túlkun sinni á gögnum. [...] Skýrslan byggir nánast einvörðu á niður- stöðum manna og stofnana sem hafa í gegn- um tíðina hafa gefið út hlutdrægar skýrslur um hlýnun jarðar. [...] Sneitt er framhjá gögnum vísindamanna sem sýnt hafa fram á öndverðar niðurstöður. [...] Breska ríkis- stjórnin þarf að leita á önnur mið, vilji hún fá óhlutdrægar og áreiðanlegar upplýsing- ar um loftslagsmál. [...] [Stern skýrslan] er langt frá því að geta verið nothæft gagn um hagfræðilegar afleiðingar hlýnunar jarðar, enda stórgöll- uð.“ Í ljósi þess að Pétur virðist byggja trú sína á þessum vafasömu forsendum er kannski hægt að skilja þá afstöðu sem hann virðist hafa til Kýótó-bókunarinnar og Lom- borg. Síðari hluti greinarinnar verður birtur innan skamms. Höfundar sitja í ritstjórn Háskólablaðsins, tímarits stúdenta við Háskólann í Reykjavík. Stúdentablaðið og Stern skýrslan Umræðan Sjávarútvegsmál Í grein í Fréttablaðinu 22. 2. 2006 sagði Jóhann Ársælsson að Samfylkingin teldi að ekki hefði komið fram neitt betra kerfi til stjórnar fiskveiðum en kvótakerf- ið sem við Íslendingar búum við. Því hefði Samfylkingin „byggt til- lögur sínar á því að stuðst verði áfram við aflamarkskerfið“. Því vil ég minna Jóhann á að í Færeyjum eru notaðar aðrar aðferðir til stjórnunar fiskveiða, s.k. dagakerfi, en það er eins og ekki megi minnast á það. Almenn sátt ríkir í Færeyjum um daga- kerfið, þeir vilja meina að það sé besta kerfi í heimi - fyrir þá. Færeyska kerfið byggist á að stjórna veiðiátakinu. með því að ákvarða fjölda veiðidaga og veiðisvæði hinna ýmsu skipaflokka og veiðarfæra (línu, troll og handfæri; ekki eru nein takmörk á dagsafla, fisktegundum sem veiða má eða heildarafla alls flotans). Þannig bregst flotinn umsvifa- laust við breytingum sem verða á umhverfi og lífríki. Aukning eða minnkun í fiskstofnum kemur strax fram í afla. Unnt er að versla með veiði- daga, ekki þó milli skipaflokka. Það er gert til að koma í veg fyrir að þeir stóru gleypi þá litlu, og aðskilnaður veiða og vinnslu er bundinn í lögum. Íslenska kerfið grundvallast hins vegar á að stjórna hve mikið er tekið úr hafinu. Skammtur ársins, það sem veiða má af hverri tegund, ákvarðast nokkrum mán- uðum áður en veiðar hefjast og byggir á eins árs gömlum upplýsingum eða ágiskunum um stærðir hinna ýmsu stofna. Á þeim tíma geta orðið ófyrirséðar breyt- ingar, bæði á umhverfisþáttum og fiskstofn- um. Jafnvel þó stofnstærð væri þekkt, þá greinir menn á um hve mikið eigi að veiða, hvar, hvenær og hvort veiða eigi smáan eða stóran fisk. Þá leiðir skömmtun afla til þess að menn reyna að hámarka verðmætin með því að koma með verðmætasta fiskinn að landi. Geta má þess að Alþingi Íslendinga álykt- aði fyrir nokkrum árum að skoða skyldi kosti og galla færeyska kerfisins, en ekki hefur orðið af því enn. Hvernig hefur gengið í Færeyjum? Daga- kerfið var tekið upp 1996 eftir að kvótakerfi upp á íslenska vísu hafði verið innleitt tveimur árum fyrr að kröfu Dana. Að kröfu færeyskra fiskifræðinga var dögum fækkað um 17% fram til ársins 2000 en um 5% frá þeim tíma til dagsins í dag. Fiskifræðingar í Færeyjum hafa alltaf lagt til sóknarminnk- un, oftast um 25-35% á ári, og stundum bann við þorsk- eða ýsuveiðum. Færeyska lög- þingið, sem árlega ákvarðar fjölda veiði- daga, hefur ekki farið eftir þessum ráðlegg- ingum. Hefði alltaf verið farið að tillögum um fækkun fiskidaga, en fiskifræðingar hafa umreiknað ráðlagða sóknarminnkun yfir í afla, hefði þorskaflinn einungis orðið 153 þús. tonn 1996-2006 en veidd voru 212 þús. tonn, sem er 39% umfram ráðleggingar. Framúrkeyrsla í ufsa var 69% og í ýsu 38%. Skyldi þá ætla að fiskur væri nú upp urinn, en svo virðist ekki vera. Árin 2005 og 2006 var metveiði af ufsa, 60 þús. tonn hvort ár. Ýsuafli er nú minnkandi og þorskafli er lítill. Heildar botnfiskafli er með mesta móti, hefur vaxið úr 90 þús. tonnum 1996 í 124 þús. tonn 2006. Ekki hafa Færeyingar miklar áhyggur af litlum þorskafla enda þekkt að hann sveifl- ast mjög mikið og telur forstjóri Fiskirann- sóknastofunnar í Færeyjum að hér sé á ferð- inni náttúruleg sveifla en ekki ofveiði. Höfundur er fiskifræðingur. Má ekki minnast á færeyska kerfið? Jón KristJánsson ragnheiðUr DavíðsDóttir anDri gUnnarsson gUnnar egill egilsson Alþingi Íslendinga ályktaði fyrir nokkr- um árum að skoða skyldi kosti og galla færeyska kerfisins, en ekki hefur orðið af því enn. Skattleysismörkin eru sá þáttur skattkerfis- ins sem helst jafnar tekjuskiptinguna þegar aðeins er eitt skattþrep. Á þetta hefur verka- lýðshreyfingin margoft bent. gUðmUnDUr gUnnarsson Höfundur er formaður Rafiðnaðarsambandsins.

x

Fréttablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.