Fréttablaðið


Fréttablaðið - 07.06.2007, Qupperneq 28

Fréttablaðið - 07.06.2007, Qupperneq 28
greinar@frettabladid.is Þegar Harry Truman sendi einkabréf af skrifstofu sinni í Hvíta húsinu, límdi hann utan á umslögin frímerki, sem hann hafði keypt sjálfur í næsta póst- húsi. Hann hafði verið kjörinn varaforseti 1944, tók við forseta- embættinu við fráfall Franklins Roosevelt vorið 1945 og fyrirskip- aði nokkru síðar kjarnorkuárás- irnar á Hírósíma og Nagasakí til að flýta stríðslokunum. Japanar gáfust upp, stríðinu lauk. Trum- an kvaddi þá George Marshall ut- anríkisráðherra á sinn fund og lagði fyrir hann áætlun um end- urreisn Evrópu úr rústum stríðs- ins. Þegar Truman hafði lýst áætl- uninni, sagði hann við Marshall: Ég fel þér að hrinda Marshall-áætlun- inni í framkvæmd. En herra for- seti, sagði Marshall, nafngiftin er röng, þetta er þitt verk. Fundi slit- ið, sagði Truman. Því eru engin takmörk sett, sagði Truman síðar, hverju hægt er að koma til leiðar í stjórnmálum, standi manni á sama um hverjir fá þakkirnar. Í fyrradag, 5. júní, voru sex- tíu ár síðan George Marshall lagði fram Marshall-áætlunina í skóla- slitaræðu í Harvardháskóla. Fram- leiðsla í evrópskum landbúnaði og iðnaði hafði stöðvazt eða því sem næst, svo að hungursneyð blasti við um alla álfuna. Hvað vakti fyrir Truman og þeim? – annað en að gera öðrum gott. Einkum fernt. Í fyrsta lagi þurftu Banda- ríkin sjálf á því að halda, að Evr- ópa risi upp aftur, því að Evrópu- löndin höfðu verið helzti markaður fyrir bandarískar afurðir. Og ekki bara það: Þar stóð vagga þeirrar menningar, sem er nú líftaug gjör- valls hins menntaða heims, svo að vitnað sé orðrétt í innlenda sam- tímaheimild um málið. Í annan stað hefðu Evrópuþjóðirnar á eigin spýtur ef til vill gripið til áætl- unarbúskapar sem örþrifaráðs eftir stríðið og með því móti færzt nær sovézkum búskaparháttum. Í þriðja lagi þótti brýnt að hamla gegn því, að almenningur snerist til kommúnisma. Í fjórða lagi þótti Kananum brýnt að búa svo um hnútana, að Evrópa gæti af eigin rammleik staðizt ásælni Sovétríkj- anna, en þau voru nú orðin helzti andstæðingur Bandaríkjanna á al- þjóðavettvangi. Til þess þurfti einkum að endurreisa Þýzkaland, sem hafði áður verið hryggjar- stykkið í atvinnulífi álfunnar og myndað mótvægi við Sovétríkin. Marshall-hjálpin var því ekki ein- göngu góðverk, hún þjónaði einn- ig hagsmunum Bandaríkjanna. Þannig varð til mesta og árangurs- ríkasta þróunaráætlun allra tíma. Hjálparféð nam röskum 13 milljörðum Bandaríkjadollara í fjögur ár (1948-52). Mest voru þetta beinir styrkir, afgangur- inn var ódýr lán. Fjárhæðin nam tæpum sex prósentum af lands- framleiðslu Bandaríkjanna 1947 eða tæplega einni og hálfri pró- sentu af framleiðslu á ári þessi fjögur ár. Þetta er sjö sinnum meira fé miðað við landsfram- leiðslu en Bandaríkin veita nú til þróunarhjálpar, og eru Banda- ríkjamenn þó þjóða örlátastir í dollurum talið, en ekki í hlutfalli við landsframleiðslu. Marshall- fénu var dreift til sautján Evrópu- landa til að reisa þau við, einkum iðnað, landbúnað og verzlun, og til að renna styrkum stoðum undir lýðræði og frelsi. Ella myndu fá- tækt, atvinnuleysi og örvænting meðal almennings veita komm- únistum byr undir báða vængi í Vestur-Evrópu: það var hugsunin. Í upphafi áttu einnig Austur-Evr- ópulöndin, þar sem Rauði herinn réð lögum og lofum eftir stríðið, að njóta góðs af Marshall-hjálp- inni, en Sovétríkin kærðu sig ekki um það. Þessi lönd þágu aðstoðina: Austurríki, Belgía, Bretland, Dan- mörk, Frakkland, Grikkland, Hol- land, Ísland, Írland, Ítalía, Lúxem- borg, Noregur, Portúgal, Svíþjóð, Sviss, Tyrkland og Vestur-Þýzka- land. Bretar, Frakkar, Ítalar og Þjóðverjar fengu mest í dollurum talið, en Íslendingar fengu mest miðað við mannfjölda og notuðu féð til að reisa virkjanir og verk- smiðjur og kaupa togara. Marshall-áætlunin bar mikinn árangur í bráð og lengd. Fram- leiðsla í Evrópu jókst um 15 til 25 prósent um hjálpartímann. Evr- ópskur iðnaður gekk í endurnýjun lífdaganna. Truman forseti lagði Marshall-áætlunina til grundvall- ar, þegar Bandaríkin hófu þró- unarhjálp í stórum stíl handa þriðjaheimslöndum 1949. Þegar Marshall-hjálpinni lauk 1952, var hættan á valdatöku kommúnista í Vestur-Evrópu liðin hjá, iðnað- arframleiðsla álfunnar var orðin þriðjungi meiri en hún hafði verið fyrir stríð, og Vestur-Þýzkaland var í örum vexti. Helzti samstarfs- vettvangur iðnríkjanna í efna- hagsmálum, OECD, varð til í beinu framhaldi af Marshall-hjálpinni, og einnig ESB. Hvers vegna hefur þróunarað- stoð handa Afríku ekki skilað jafn- miklum árangri? Það er löng saga; hún bíður. Sumir telja, að Banda- ríkjastjórn hefði átt að leggja fram nýja Marshall-áætlun handa Rússum eftir 1991 til að beina þeim inn á réttar brautir. Hefði það verið gert, hefðu Bandaríkja- menn og Evrópuþjóðirnar kannski minni áhyggjur af Rússlandi núna og óöldinni þar. En Kaninn vildi ekki hjálpa Rússum, segja sumir: kannski kaus hann helzt, að Rúss- land kæmist ekki á fætur. Marshall-hjálpin Þegar Samfylkingin kynnti umhverf-is- og virkjanastefnu sína undir yfir- skriftinni Fagra Ísland var sérstaklega til þess tekið að á komandi fimm árum yrði hlé á stóriðjuframkvæmdum í land- inu. Á degi tvö í stjórnarsamstarfinu kom svo í ljós að álitamál varðandi Þjórsárver og Norðlingaölduveitu höfðu ekki verið rædd í stjórnarmyndunarviðræðunum á þann hátt að lyktir fengjust og niðurstaða. Um það báru mis- vísandi yfirlýsingar frá hendi oddvita ríkisstjórnar- flokkanna vitni. Ef um pólitískt hjartans mál hefði verið að ræða má ætla að málið hefði verið til lykta leitt. En þegar á degi tvö í ríkisstjórnarsamstarfinu hafði semsé komið í ljós að Fagra Ísland hafði verið látið sitja á hakanum. Nú er runninn upp þriðji dagurinn þar sem Fagra Ísland kemur upp í hugann. Gengið hefur verið frá orkusölusamningi vegna nýs álvers í Helguvík og ná skuldbindingar orkusala aldarfjórð- ung fram í tímann. Orkusalarnir eru Hitaveita Suð- urnesja og Orkuveita Reykjavíkur. Ekki er vitað um neina tilburði af hálfu ríkisstjórn- arinnar til að hafa áhrif í þá átt að fá þessum áformum breytt og er það óræk staðfesting á því að stóriðjustefnan er hér á fullri ferð og greinilega enginn pólitískur vilji fyrir öðru. Ákvarðanir sem orkufyrirtækin taka varða landsmenn alla. Þær skipta máli í efnahags- legu tilliti að ógleymdri náttúrunni því virkja þarf til að afla orkunnar. Jafnvel þótt beisluð orka væri fyrir hendi er ljóst að þörfin fyrir orku fer vaxandi – aðrir nýtingarmöguleikar en stóriðja skjóta upp kollinum í vaxandi mæli og er það ótrúleg skammsýni að binda orku landsmanna áratugi fram í tímann í þágu erlendra stóriðjufyr- irtækja. Allt þetta lætur hinn glaði Samfylkingar- meirihluti á Alþingi sér í léttu rúmi liggja. Nú er spurningin hvað gerist á degi fjögur. Verð- ur Fagra Íslandi áfram fórnað til að svala löngunum og þrám til að verma sætin í Stjórnarráði Íslands? Ég geri ráð fyrir að þeim sem kusu Samfylkinguna út á Fagra Ísland sé ekki skemmt og vel gæti svo farið að nú færu að stirðna brosin hinna brosmildu. Höfundur er þingflokksformaður VG. Fagra Ísland – dagur þrjú D eilur um starfslok Egils Helgasonar á Stöð 2 beina athyglinni enn á ný að einkennilegri stöðu Ríkis- sjónvarpsins á fjölmiðlamarkaði. Fyrir liggur að Agli stóð til boða samningur um að þáttur hans, Silf- ur Egils, yrði á dagskrá Stöðvar 2 að minnsta kosti næstu tvö ár. Ljóst er hins vegar að Silfrið verður ekki sýnt þar heldur hefur göngu sína í Ríkisútvarpinu í haust. Í framhaldi af þessu – og það alveg ótengt atvinnufrelsi Egils – vaknar sú klassíska spurning hvort eðlilegt sé að Ríkissjónvarp- ið teygi sig eftir dagskrárefni sem vitað er að hinn frjálsi mark- aður mun sjá áhorfendum fyrir? Áhugamenn um fjölbreytta og öfluga innlenda dagskrárgerð hljóta að svara þeirri spurningu neitandi. Nærtækara hefði verið fyrir Ríkisútvarpið að taka fjármunina sem fara í Silfur Egils og búa til nýtt og ferskt efni, í stað þess að eyða þeim í þátt sem hefur verið í opinni dagskrá á annarri stöð. Vissulega er Silfrið þrautreynd og góð formúla sem öllum stöðvum er sómi að hafa á sinni dagskrá. Þá kröfu má hins vegar gera til Ríkissjónvarpsins – og á hiklaust að gera – að það stuðli að nýsköpun og aukinni fjölbreytni í innlendri dagskrárgerð. Um þá kröfu er hægt að hafa eitt orð: „menningarhlutverk“. Og það er einmitt orðið sem oftast er gripið til þegar réttlæta þarf tilveru ríkisfjölmiðlunar í þessu landi. Sannarlega er það líka verðugt hlutverk. Brjóstvörn Ríkissjón- varpsins er að tryggja framleiðslu á innlendu efni, hvort sem það eru fréttir og fræðsla, hreinræktuð skemmtun á borð við Spaug- stofuna eða Tíu fingur Jónasar Sen. Með þeim tekjum sem Ríkissjónvarpið fær frá skattborgur- unum er stofnunin í þeirri einstöku stöðu að hún hefur listrænt frelsi í dagskrárgerð sinni. Þeir sem borga geta nefnilega ekki sagt upp áskriftinni að Ríkissjónvarpinu þótt þeim mislíki það sem er þar í boði. Því miður virðist núverandi stjórnandi stofnunarinnar, Páll Magnússon, annað hvort ekki kunna að meta þetta frelsi, eða hreinlega ekki skilja það. Átakanlegt dæmi um afstöðu útvarpsstjóra til hlutverks Ríkis- sjónvarpsins eru kaupin á sjónvarpsréttinum á Evrópukeppninni í fótbolta 2008. Þar yfirbauð Ríkissjónvarpið sjónvarpsstöðvarn- ar Skjásport og Sýn og keypti útsendingarréttinn á um 100 millj- ónir króna. Þó voru skilyrðin fyrir útsendingunum á þá leið að nítján af 31 leik keppninnar átti að sýna í opinni dagskrá. Þar á meðal úrslitaleikinn og alla aðra veigamestu leikina. Sjónvarpsstjóri keypti sem sagt tólf fótboltaleiki á um 100 milljónir í keppni sem einkastöðvarnar hefðu ella sýnt. Við vitum fyrir víst að Sýn og Skjásport munu ekki taka pen- ingana, sem Ríkissjónvarpið sparaði þeim, og búa til leikna ís- lenska sjónvarpsþáttaröð. Miklu nær er reyndar að snúa þess- ari stöðu við og velta fyrir sér hvaða mat Ríkissjónvarpið hefði getað gert sér úr hundrað milljónunum ef fótboltinn hefði verið látinn einkastöðvunum eftir. Ofuráhersla útvarpsstjóra á markaðsvæna og þrautreynda dagskrárliði hlýtur að vera hollvinum Ríkissjónvarpsins nokk- uð áhyggjuefni. Ef aðeins er leitað á kunnugleg og örugg mið sem tryggja gott áhorf, í stað þess að sýna djörfung og taka áhættu, verður Rík- issjónvarpið óhjákvæmilega eins og hver önnur sjónvarpsstöð. Ríkið þarf ekki að koma að slíkum rekstri. RÚV á villigötum Sjónvarpsstjóri keypti tólf fótboltaleiki á um 100 millj- ónir í keppni sem einkastöðvarnar hefðu ella sýnt.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88

x

Fréttablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.