Fréttablaðið - 07.12.2007, Blaðsíða 32

32 7. desember 2007 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Björn Þór Sigbjörnsson, Kristján Hjálmarsson og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
issn 1670-3871
Niðurstöður PISA-rannsóknar-innar eru ekki ásættanlegar,
eins og fram hefur komið í
fréttum. Menntamálaráðherra
segist hafa sérstakar áhyggjur af
lesskilningi íslenskra nemenda.
Þar séum við að dragast mest aftur
úr. Niðurstöður PISA eru ekki bara
vísbending um stöðu íslenskra
barna í alþjóðlegum samanburði,
þær eru ekki síður áminning um
að mikilvægur þáttur þjóðmenn-
ingar okkar hefur setið á hakanum.
Við höfum slegið slöku við í
bókmenntauppeldinu, börn lesa
sífellt minna sér til ánægju og
samfélagið skellir við skolla-
eyrum.
Lestraráhugi og lesskilningur
eru tengd órjúfanlegum böndum.
Við getum ekki býsnast yfir slöku
gengi í lesskilningi nema líta í
eigin barm og hugleiða hversu oft
við lesum fyrir börnin okkar og
hversu oft við ræðum við þau um
bækur. Þekkjum við uppáhalds-
höfundana þeirra, fylgjumst við
með þegar nýjar barnabækur
koma út? Stöndum við í biðröð til
að kaupa handa þeim bækur? Hvað
gerum við sem samfélag til að efla
áhuga barna á lestri? Er talað um
barnabækur af virðingu og áhuga í
fjölmiðlum? Fá bókaormar
jafnmikla hvatningu til að sinna
áhugamáli sínu og íþróttagarpar?
Eiga barnabækur greiða leið inn í
skólakerfið?
Leggjum rækt við lestur
Ef við svörum þessum spurningum
af hreinskilni komumst við aðeins
nær skilningi á PISA-hrakförun-
um. PISA-rannsóknin hefur
nefnilega áður leitt í ljós skýrt
samband milli áhuga barna á
bóklestri og árangurs í lesskiln-
ingi. Í erindi fulltrúa Námsmats-
stofnunar á málþingi um lestur á
sl. ári kom fram að mikilvægustu
forspárþættir fyrir lesskilning
íslenskra nemanda væru sjálfs-
mynd í námi, ánægja af lestri,
menningarleg virkni utan skóla og
fjöldi bóka á heimili. Það skiptir
sem sagt meginmáli fyrir árangur
í lesskilningi að börnin hafi alist
upp við bækur og að bækur séu
sífellt innan seilingar. Þrátt fyrir
að þetta samband sé svona skýrt
horfum við aðgerðalaus á að áhugi
íslenskra grunnskólanemenda á
lestri er áberandi minni en í þeim
löndum þar sem lesskilningur jafn-
aldra þeirra er betri. Einungis 10%
íslenskra 15 ára barna verja meira
en klukkustund á dag í lestur sér
til ánægju, 12% breskra og
sænskra barna og 22% finnskra
barna – en námsárangur Finna
hefur vakið mikla athygli undan-
farin ár.
Við þurfum augljóslega að grípa
í taumana til að koma íslenskum
krökkum ofar á blað – en við
gerum það ekki eingöngu innan
veggja skólanna. Við þurfum
samstillt átak og getum þar litið til
nágrannaþjóðanna. Lestrarátak í
Danmörku hefur t.d. skilað góðum
árangri og unnið gegn minnkandi
bóklestri barna. Foreldrar verða
jafnframt að vakna til vitundar um
gildi bóka fyrir börn og gera
bóklestur að föstum þætti í
heimilislífinu. Það er ekkert sem
kemur í stað lestrarstunda
foreldra og barna, jafnvel þó að
börnin séu orðin læs. Við lesturinn
skapast náin tengsl og um leið
tækifæri til samræðna um lífið og
tilveruna sem byggja upp sjálfs-
mynd barnanna og ýta undir
málþroska þeirra. Slíkar yndis-
stundir sitja lengi í minningunni
og sögurnar sem lesnar eru lifa
með hlustandanum langt fram á
fullorðinsár.
Börnin upplifi bókaflóðið
Hinn mælanlegi gróði er betri
námsárangur við lok grunnskóla,
því í PISA-rannsókninni koma fram
tengsl milli þess að heyra sögur
lesnar sem barn og standa sig vel í
lesskilningi. Tíður kvöldlestur með
fyrstubekkingum hefur jákvæð
áhrif á íslenskukunnáttu þeirra
síðar á skólagöngunni. Í danskri
rannsókn hefur líka verið sýnt fram
á tengsl milli þess að lesið sé fyrir
börn í bernsku og að þau hafi áhuga
á bóklestri þegar þau stækka.
Lestrarstundir í bernsku, bókaáhugi
og árangur í lesskilningi virðast því
nátengdir þættir. Það er því vel
hægt að draga þær ályktanir að
lestur barnabóka leggi grunninn að
farsælli skólagöngu barna.
Börmum okkur ekki yfir slöku
gengi barnanna okkar þegar við
getum gert eitthvað til að styrkja
þau. Bóklestur er engin töfralausn
heldur hefur sannanleg áhrif á
árangur. Við þurfum að stuðla að
því að börnin lesi bækur. Hér
skiptir áhugi hinna fullorðnu á
barnabókum sköpum. Börn þurfa að
finna að bækur eru spennandi og
eftirsóknarverðar. Á þessum
árstíma streyma nýjar íslenskar
barnabækur í verslanir. Nú er
kjörið tækifæri til að hvetja litla
lestrarhesta áfram og kenna öðrum
að taka fyrstu skrefin. Leyfum
börnunum að upplifa jólabókaflóðið;
handfjatla, skoða og þefa af nýju
bókunum. Þau finna án efa eitthvað
sem þau langar að lesa eða heyra.
Slíkar gjafir skila miklu meiru en
skammtímaánægju við jólatréð.
Fyrstubekkingar núna munu án efa
standa sig vel á PISA árið 2017 ef
við tökum bókmenntauppeldið
fastari tökum.
Höfundur er formaður SÍUNG,
Sambands íslenskra barna- og
unglingabókahöfunda og íslensku-
kennari við Háskólann á Akureyri.
Skollaeyru samfélagsins
UMRÆÐAN
Lóðaúthlutanir
Það sem Guðríður Arnardóttir, odd-viti Samfylkingarinnar í Kópavogi,
skrifar ekki í grein sinni í Fréttablað-
inu um lóðaúthlutanir í bænum er
athyglisverðara en það sem hún
skrifar.
Guðríður segir að fulltrúar
minni hlutans í bæjarstjórn hafi
einungis haft „nokkrar klukku-
stundir“ til að kynna sér tillögur
okkar í meirihlutanum um úthlutun
lóða í Vatnsendahlíð en tekur hins vegar ekki fram
að hún baðst undan því til að byrja með að eiga
hlut að máli.
Mér fannst það einkennilegt háttalag og ólíkt
forverum hennar sem tóku fullan þátt í lóðaúthlut-
unum bæjarins og skoruðust ekki undan ábyrgð í
því, meira að segja í þeim tilvikum sem félags-
málaráðuneytið fann að aðferðunum. En Guðríður
þegir um hlutdeild minnihlutans þegar hún
gagnrýnir vinnubrögð bæjarins við að
úthluta lóðum til fólks.
Ef Guðríður hefði viljað vera algjörlega
stikk frí í málinu hefði hún að sjálfsögðu
afþakkað þessar „nokkrar klukkustundir“
líka sem reyndust nú ekki færri en svo að
þær svara eins og einum vinnudegi.
Minnihlutinn notaði tímann vel til að hafa
bein áhrif á úthlutunina, gera eigin tillögur
og leggja sitt huglæga og persónulega mat á
umsóknirnar.
Úthlutunin var þar að auki samþykkt
samhljóða í bæjarstjórn Kópavogs.
Ákvörðunin og ábyrgðin er því sameiginleg.
Það verður ekki bæði sleppt og haldið.
Lokaorð Guðríðar Arnardóttur um að ekki megi
treysta „huglægu mati og persónulegri skoðun
pólitískra fulltrúa“ hitta hana sjálfa fyrir. Ég ber
meira traust til kjörinna fulltrúa en svo og fullyrði
að orð oddvita Samfylkingarinnar í Kópavogi eigi
að minnsta kosti ekki við um meirihlutann í
bæjarstjórn Kópavogs.
Höfundur er bæjarstjóri í Kópavogi.
Bæði sleppt og haldið
GUNNAR I. BIRGISSON
BRYNHILDUR ÞÓRARINSDÓTTIR
Í DAG | Lesskilningur
E
ins og sást á umræðum á Alþingi um breytingar á
lögum um Ríkisútvarpið lokar þjóðin eyrunum þegar
þingmenn fara í málþófsgírinn. Þetta er kannski ekki
skrítið, því málþófsræður verða seint sakaðar um að
vera skemmtiefni eða upplýsandi.
Nú liggur fyrir þingi frumvarp til breytinga á lögum um þing-
sköp, þar sem margt gott kemur fram til að styðja við þingmenn,
og sérstaklega stjórnarandstöðuþingmenn, í starfi sínu. Eitt af
því sem lagt er til er að ræðutími við aðra umræðu mála verði
styttur, frá því að vera ótakmarkaður í að verða takmarkaður
við fimm mínútur eftir fyrstu ræðu. Með öðrum orðum á að
útiloka málþóf frá Alþingi og takmarka þannig réttmætt tæki
stjórnarandstöðu til að sinna hlutverki sínu, þegar henni finnst
meirihluti þings, eða ríkisstjórn, fara offari.
Málþóf er eitt helsta vopn stjórnarandstöðunnar gegn ríkis-
stjórninni, enda lítill munur á meirihluta Alþingis og ríkisstjórn
hér á landi. Eins og þingmenn Vinstri grænna hafa réttilega bent
á þarf lítil stjórnarandstaða nú enn fremur á því að halda að hafa
einhver vopn.
Fulltrúar meirihlutans hafa blásið á gagnrýni Vinstri grænna,
meðal annars með þeim rökum að málþófsræður séu svo leið-
inlegar, eða lítið upplýsandi. Í þessu felst reginmisskilningur á
eðli málþófs, eða hótana um málþóf. Það er ekki tilgangur mál-
þófs, hvorki hérlendis né á erlendum þingum, að standa í rök-
ræðu. Tilgangurinn er að nota eitt af fáum vopnum sem stjórnar-
andstaðan hefur til að fá meirihlutann til að gera breytingar á
umdeildum lögum, eða jafnvel að draga frumvörp til baka. Lang-
ar ræður og málþóf eru ekki vísbending um að alþingismenn séu
ekki starfi sínu vaxnir, heldur einmitt að þingmennirnir séu að
nota þá kosti sem lýðræðið býður upp á til að standa í fæturna
þegar nauðsyn krefur.
Málþóf er ekki ýkja oft notað tæki stjórnarandstöðu til að
neyða meirihlutann að samningsborði. Á síðasta þingi voru málin
tvö; vatnalög og lög um Ríkisútvarpið ohf. Bæði frumvörpin
urðu að lögum, en færð hafa verið fyrir því rök að til að mynda
lög um Ríkis útvarpið hafi tekið miklum breytingum vegna mál-
þófs stjórnarandstöðunnar. Meðal annars hafi komið inn ákvæði
um að upplýsingalög gildi um störf Ríkisútvarpsins.
Í umræðu um þessar lagabreytingar hefur mest farið fyrir
málþófsumræðunni, sem skýrist af því að þingheimur er sáttur
við aðrar breytingar sem lagðar eru til, en Vinstri græn hafa
lagst gegn styttingu ræðutíma. Fulltrúar hinna stjórnarand-
stöðuflokkanna tveggja, Framsóknarflokks og Frjálslynda
flokksins, eru hins vegar meðflutningsmenn. Það er skiljanlegt
að þingmenn vilji nútímavæða störf þingsins, meðal annars með
því að takmarka kvöld- og næturfundi.
En þægindi þingmanna eiga ekki að koma niður á lýðræði.
Gott lýðræði snýst ekki bara um að verða við vilja meirihlutans,
heldur einnig að leyfa fjölbreytileika skoðana og aðhald með
þeim sem valdið hafa. Með skynsamlegri notkun á málþófi, eða
hótunum um málþóf, er hægt að veita meirihluta Alþingis virkt
aðhald.
Breytingar á þingsköpum Alþingis:
Málþóf er tæki
til virks aðhalds
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR
Hærri verðlaun
Höfundarnir sem tilnefndir eru til
Íslensku bókmenntaverðlaunanna
röbbuðu við Egil Helgason í Kiljunni
á miðvikudag. Sigurður Pálsson hafði
á orði að gefa mætti verðlaununum
meiri vigt, til dæmis með því að hækka
verðlaunaféð, og nefndi tíu milljónir
króna í því sambandi. Það er engin
ofrausn. Íslensku bókmenntaverð launin
voru fyrst veitt árið 1989; handhafinn
var aðeins einn og verðlaunaféð
nam einni milljón króna.
Árið síðar voru verðlaunin
veitt í tveimur flokkum og
sigurlaunin lækkuð í 750
þúsund krónur á verðlaunahafa
og hafa verið óbreytt síðan.
Hefði verðlaunaupphæðin
verið bundin við vísitölu
neysluverðs frá upphafi væru verðlaun-
in tvöfalt hærri í ár en árið 1990.
Enginn bakhjarl
Þess ber að geta að enginn bak hjarl er á
bak við Íslensku bókmennta verð launin
heldur stendur Félag íslenskra bókaút-
gefenda alfarið straum af kostnaði við
þau, þar með talið dómnefndarstörfum
og verðlaunagripum. Þeir sem leggja
fram bók greiða 25 þúsund krónur fyrir
hvern titil (12.500 fyrir barnabók). Sú
upphæð hefur einnig verið óbreytt
frá upphafi en 25 þúsund krónur
frá 1989 eru á núvirði rúmlega
50 þúsund krónur. Eina framlag
ríkisvalds bókaþjóðarinnar til
Íslensku bókmennta-
verðlaunanna er að
forsetaembættið
lánar Bessastaði
fyrir verðlaunaafhendinguna og býður
upp á veitingar.
Hvar eru bankarnir?
Félagi íslenskra bókaútgefenda til hróss
má minna á að því hefur tekist að festa
Íslensku bókmenntaverðlaunin ræki-
lega í sessi og þótt þau séu umdeild
er sannarlega mark á þeim tekið. En
má ekki gefa aðeins í? Sjálfsagt getur
það reynst tvíeggjað sverð að stóla á
bakhjarla í þessum efnum, þeir láta
sig gjarnan hverfa þegar harðnar á
dalnum. Á hinn bóginn má líta á það
sem svo að hér sé kærkomið tækifæri
fyrir Björgólf Guðmundsson eða aðra
velunnara listanna til að sýna að
menningarlegur metnaður
þeirra nái til lengri tíma en
ekki styttri.
bergsteinn@frettabladid.is
REBUS OG RANKIN UPP Á SITT
BESTA
SKRUDDA
Eyjarslóð 9 - 101 Reykjavík
s. 552 8866 - skrudda@skrudda.is
www.skrudda.is
Enn einn
gæðakrimminn um
Rebus lögregluforingja.