Tíminn - 12.07.1981, Síða 10

10
■ Fyrsti, og vafalitiö frægasti
sovéski útlaginn áöur en
Korchnoi kom til sögunnar, var
enginn annar en Alexander
Alekhine — heimsmeistari á ár-
unum 1927/193 5 og aftur
1937/1946. Alekhine bar á sinum
tima ægishjálm yfir abra skák-
menni veröldinni og margir telja
hann enn þann dag i dag vera
sterkasta skákmeistara sem uppi
hefur veriö. Hann var leiftrandi
sóknarmaöur, meistari árásar-
innar og hefur haft glfurleg áhrif
á taflmennsku alla tiö sföan hann
var uppá sitt besta. Sem persóna
var hann umdeildur og er enn —
ekki siöur en Viktor Korchnoi.
Hann fæddist 18. október 1892 I
Moskvu og var af finu foreldri.
Faöir hans var aöalsmaöur og
móöirin forrik. Þaö var einmitt
móðir hans sem kenndi honum
mannganginn og hann fékk þvi-
lika ást á reitunum 64 aö hann
ákvab aö helga þeim lif sitt. Hann
var þó ekkert undrabarn, en er
hann var orðinn tvitugur var ljóst
aö hann var kominn I hóp hinna
bestu. Arið 1912 varð hann efstur
á sterku skákmóti i Stokkhólmi og
tveimur árum siöar sigraöi hann
á riissneksa meistaramótinu
ásamt Nimzowitsch. Þar meö
fékk hann rétt til að tefla á geysi-
sterku alþjóðlegu skákmóti i
Sankti Pétursborg og stóö sig
mjög vel. Keppnin um fyrsta sæt-
iö var aöallega milli Capablanca
og Laskers (sem sigraði eftir
mikinn endasprett) en Alekhine
varöi þriöja sæti. Eftir mótiö var
hann ásamtLasker, Capablanca,
Tarrasch ogMarshall (sem lentu
i f jóröa og fimmta sæti) Utnefnd-
ur svokallaður stórmeistari I
skák af Nikulási keisara öörum.
Mun þaö hafa veriö i fyrsta sinn
sem sá titill var notaður.
Skömmu eftir aö þessu sterka
móti lauk hóf Alekhine aö tefla á
mjög sterku móti I Mannheim i
Sunnudagur 12. júli 1981
iUiililillí
FLEIRI FLÝJA EN
Af sovéskum skákmönnum á Vesturlöndum
Viktor Korchnoi var til skamms tíma sovéskur
skákmeistari en býr nú á Vesturlöndum, í Sviss. Hann
flúði heimaland sitt árið 1976 vegna þess, að því er
hann segir, að honum var gert ókleift að stunda list
sína óáreittur af stjórnvöldum. Korchnoi er maður
sem lætur ekki lítið fara fyrir sér, það er óhætt að
segja að hann hafi verið í sviðsljósinu. En þeir eru
fleiri sovéskir skákmeistarar sem kosið hafa að yf ir-
gefa föðurland sitt og leita á önnur mið og við skulum
til gamans rifja upp nokkra þeirra helstu. Nokkrir
fylgja með frá Eystrasaltslöndum eða austantjalds.
Nú segir það í sjálf u sér næsta lítið að stöku skákmenn
vilji heldur búa í þessu landi en hinu, menn flytjast
milli Vesturlanda án þess það þyki tiltökumál, en
munurinn er sá að frá Sovétríkjunum og fylgifiskum
þeirra fá menn sjaldnastað fara einsog ekkertsé. Það
getur kostað margra ára þref og jafnvel f lótta. Það er
líka merkilegt að ótrúlega margir af öflugustu skák-
mönnum á Vesturlöndum, bæði fyrr og nú, eru af
sovésku bergi brotnir. Svo Bandaríkin séu tekin sem
dæmi á móti: meirihluti stórmeistara sem þar búa eru
aðfluttir og nær allir þeir sterkustu. There's some-
thing rotten in the state of...
Þýskalandi og var hann þar efst-
ur þegar fyrri heimsstyrjöldin
braust út og hindraði frekari tafl-
mennsku nema á vigstöðvunum.
Rússnesku keppendurnir
Alekhine, Bogoljubow og fleiri,
voru kyrrsettir i Þyskalandi en
fyrir áhrif fjölskyldu sinnar tókst
Alekhine aö fá sig lausan Ur
prisundinni og komast til RUss-
lands þar sem hann gekk til liðs
við Rauöa kross deildir á vig-
stöðvunum viö Austurríki/Ung-
verjaland. Siðan reiö bylting
bolsévi'ka yfir RUssland og þá fór
að þrengjast hagur Alekhines.
Hann var enda af yfirstéttog sagt
er aö hann hafi verið tekinn til
fanga og dæmdur til dauba.
Reyna að eigna sér
Alekhine
Þaö var kona Alekhines, Anne-
liese Ruegg, sem bjargaöi honum
Ur fangelsiog i nokkur ár þrauk-
abi hann með þvi aö stunda m arg-
vislegstörf, svo sem kvikmynda-
leik. Ekki sló hann heldur slöku
viö við taflboröið og áriö 1920 varö
hann fyrsti meistari hinna nýju
Sovétrfkja þótt opinberlega væri
aöeins um skákþing RUsslands aö
ræöa. Sama ár tókst honum að
komast Ur landi og til Svisslands
en kona hans var þaðan ættuö og
kom honum enn til hjálpar. Er
hann var kominn vestur yfir byrj-
aöi hann á þvi aö yfirgefa konu
sina, ekkert mátti veröa til þess
aö draga huga hans frá skákinni.
Hann fluttist til Frakklands og
varð franskur rikisborgari árið
1925. Á þriðja áratugnum og
frammá þann fjóröa var veldi
Alekhines mest en þá sigraöi
hann i hverju stórmótinu á fætur
ööru. Það var hinsvegar
Capablanca sem var heims-
meistari og virtist ósigrandi.
Alekhine haföi tröllatrU á sjálfum
sér og I löngu og ströngu einvigi
áriö 1927 tókst honum aö brjótast
gegnum varnir KUbumannsins og
sigra, öllum á óvart. Hann var
þar meö oröinn heimsmeistari en
geta ber þess aö á þessum tima
var heimsmeistaratitillinn í raun
og veru eign meistarans sem
hann bar og hann réð sjálfur viö
hverja hann tefldi og við hvaða
skilmála. Alekhine þótti ekki
syna mikla iþróttamennsku er
hann neitaði Capablanca hvað
eftir annað um tækifæri til aö
hefna ósigursins en i staðinn sigr-
aöi hann Bogoljubow tvisvar
sinnum og tefldi árið 1935 einvigi
viðhollenska áhugamanninn Max
Euwe. Þá var Alekhine tekinn að
dala nokkuö og auk þess lagstur i
sukk og svinari: eftir að hafa náð
góöri forystu i einviginu viö
Hollendinginn fór hann á fyllerí
og rann ekki af honum fyrr en
hann haföi tapað heimsmeistara-
titlinum. Euwe reyndist meiri
herramaður en Alekhine og gaf
honum strax færi á ööru einvigi,
þaö fór fram áriö 1937 og bláedrU
Alekhine sigraöi Euwe léttilega. 1
siöari hei msstyrjöldi nni vakti
Alekhine mikla hneykslun i
Frakklandi fyrir aö hafa sam-
starf viö þýska setuliöiö að ymsu
leyti, hann reit til dæmis nokkrar
blaöagreinar gegn gyöingum og
er Frakkland var frelsað fór hann
til Spánar. Þar hugöist hann tefla
einvi gi við Botvinnik en lést áöur
en til þess kæmi, árið 1946. Eftir
dauba hans byrjuöu Sovétmenn
smáttog smáttaö eigna sérþenn-
an Utlaga en meðan hann var og
hét vildu þeir sem minnst af hon-
um vita. Stórmeistarinn Kotov
skrifaöi bók um Alekhine og áriö
1956 var haldiö fyrsta Alekhine--
minningarmótib i Moskvu, þar
sigraði Botvinnik ásamt Smyslov.
Alls hafa Sovétmenn haldiö fjög-
ur slík mót til heiöurs manninum
sem flUöi.
Nimzowitsch,
Bogoljubow...
Tveir af hættulegustu keppi-
nautum Alekhines er hann stóö á
hátindi sfnum voru i svipaöri
stööu og hann. Aron Nimzowitsch
fæddist i Riga i Lettlandi áriö 1886
en þaö var þá hluti rússneska
keisaradæmisins. Hann var gyö-
ingur. Nimzowitsch náöi góðum
árangri fyrir fyrri heimsstyrjöld-
ina en eftir striöiö og rUssnesíkj
byltinguna hélthann til Sviþjóðar
og siöar Danmerkur þar sem
hann bjó allt til dauöadags áriö
1935. Nimzowitsch stóö sig einna
best á árunum 1925/30 og vann þá
sigra á mörgum mjög sterkum
mótum en hann haföi ekki siður
áhrif á sviði skákfræðimennsku.
Hann skrifaöi tildæmis fræga bók
sem hétt „Kerfi mitt” og hafði
meö henni og fleiri bókum mikil
áhrif á byrjanafræði og önnur
fræöi. Nimzo-indversk vörn er viö
hann kennd. Hinn keppinauturinn
var Bogoljubow. Efim
Bogoljubow, oröhákur fæddur ár-
iö 1889, var (Jkranfumaður og
feiknasterkur á sinum tima. 1924
og 1925 sigraði hann á skákþing-
um Sovétrlkjanna og 1925 sigraöi
hann Hka á mjög sterku skákmóti
I Moskvu, varö á undan Lasker,
Capablanca og fleirum. Um þaö
sama bil urðu full vinslit með
honum og soveskum yfirvöldum
og ),ann yfirgaf Sovétríkin I filssi.
Ariö 1927 varö hann þýskur rikis-
borgari. Hann héltáfram aö tefla
mjög vel og 1929 og 1934 tefldi
hann heimsmeistaraeinvígi viö
Alekhine en var burstaður i bæöi
skiptin. Eftir þaö fór frammi-
stöðu hans hnignandi og tilraunir
hans til aö ná sér á strik eftir síö-
ari heimsstyrjöldina fóru Ut um
þúfur. Hann lést árið 1952. Fleiri
fóru frá Sovétrikjunum um sama
leyti. Dr. Ossip Bernstein var
Úkraniumaöur einsog
Bogoljubow en bjó i Moskvu fyrir
byltingu Lenins og Trotskíjs.
Hann fæddist árið 1882 og var
fram undir byltinguna einn af
sterkustu skákmeisturum I RUss-
landi. Ariö 1920 komst hann úr
landi og fór til Frakklands og
geröist franskur rikisborgari en
lét aö mestu af teflmennsku. öðru
hvoru skaut hann þó upp kollinum
á skákmótum og stóö sig jafnan
þokkalega. Sföasta mótiö sem
hann tók þátt i var IBM 1961 en
ári siðar lést hann. Rossolimo var
enn einn og átti fjölskrUöugan
feril að baki er hann lést árið 1975
eftir að hafa dottið niður stiga.
Hann fæddist árið 1910 i Kiev af
grisku og rUssneksu foreldri en
1929 komsthann tilParisar og tók
upp leiguakstur einsog siður var
rússneskra útlaga. Jafnframt
lagöi hann hart að sér við skák-
borðið og á móti i París 1938 varð
hann annar á eftir Capablanca.
Eftir siöari heimsstyrjöldina
gekk honum mjög vel á ymsum
mótum en árið 1951 fluttist hann
tii Bandarikjanna þar sem hann
héltsér viö leiguaksturinn. Smátt.
og smátt hvarf hann svo af sjón-
arsviðinu og beitti sér i staöinn
fyrir skákkennslu. Auk skáklist-
arinnar átti Rossolimo sér ymis
áhugamál og var til óæmis hand-
hafi brúna beltisins i júdó. Enn
má nefna Feodor Bohatircuk,
fæddur áriö 1892, sem var einhver
sterkasti skákmaður RUsslands
og siðar Soyétrikjanna á fyrri
hluta þessarar aldar og Sovét-
meistari 1927, hann flutti áriö 1948
til Kanada. Þar gerðist hann
prófessor i læknisfræöi og lifði
enn þegar siðast fréttist.
Eistland, Lettland
og Litháen
Sérstakur kapituli íytur aö
Eystrasaltslöndunum þremur.
Eistland, Lettland og Litháen
fengu skammvinnt sjálfstæöi
eftir fyrri heimsstyrjöldina og
byltinguna i RUsslandi og það fór
ekki milli mála að þau voru mikil
efnislönd. Ekki sist á skák-
sviöinu. A örfáum árum spruttu
þar upp fjölmargir geysisterkir
skákmenn og þessi litlu lönd létu
mjög að sér kveða á ólympiu-
mótum fyrir seinni heimsstyrj-
öldina þegar Sovétrikin gleyptu
þau sem aldrei skyldi oröiö hafa.
A siöasta óiympiumótinu, sem
haldiö var I Buenos Aires árið
1939 og stóö enn yfir er Hitler
réöist á Pólland, varö Eistland I
þriöja sæti (á eftir Þýskalandi og
Póllandi!), Lettland varö I sjö-