Tíminn - 12.07.1981, Qupperneq 22

22
Sunnudagur 12. júli 1981
„Dallas er mun verra”
— veruleikinn að baki sj ónvarpsþáttunum dæmalaus
■ Það er öidungis víst að
bláeygðir sjónvarps-
áhorfendur eiga eftir að
hafa Dal las-þættina
dæmalausu yfir höfðum
sér lengi enn. Og ekki víst
að öllum þyki það miður.
Þættirnir eru rétt að kom-
ast i gang hér á landi og
enn er verið að framleiða
þá. Intrígur og sjálfskapar
víti Ewing-fjölskylaunnar
gerast æ makalausari og
fyrir okkur sem horfum á
með gagnrýnum augum æ
fáránlegri. En hvaða stoð
á Ewing-húmbúkkið í
raunveruleikanum?
Hvernig er umhorfs í hinni
raunverulegu Dallasborg?
,,Der Spiegel" leitaði
svara við þessu og Helg-
ar-Tíminn endursegir frá-
sögn þess frjálslega. Þar
er mikið nýríki og geysi-
legur völlur á mönnum,
hvergi meiri gróska i öllum
Bandaríkjunum. Ef Ew-
ingarnir fengju nokkurs
staðar þrifist væri það í
Dallas. En vöxturinn hefur
sinar skuggahliðar —
menn beita misjöfnum
meðulum til að koma ár
sinni fyrir borð, vanræktir
negrar þar eiga sér ekki
viðreisnar von, verkalýðs-
félög fá ekki þrifist.
Viö berum niöur á svokölluöum
„Balli nautgripafurstanna” á
Southfork-búgaröinum nálægt
Dallas, þar sem sjálfir þættirnir
eru kvikmyndaöir. Til sögunnar
er nefnd auökonan Patty Hamil-
ton sem hefur oröiö sér úti um
viöbótarglingur á armbandiö sitt
— þaö er demantur slipaöur i
Texas-fylki, verö 9000 dalir.
Eiginmaöur hennar, olfukóng-
urinn Bill frá Dallas, borgar án
þess aö hika: „Peningarnir minir
koma úr jöröinni, konan min
spanderar þeim, og þannig á þaö
lika aö vera. Annars hiröir rikiö
þá bara.”
Siikur talsmáti er algengur i
Dallas. Þar liggja fjármunir á
lausu fyrir hvern þann sem hefur
vit á aö notfæra sér þá. Fast-
eignir, olia, rafeindabúnaöur,
bankar — uppgangurinn viröist
engan endi taka. A meöan háþró-
aöur iönaöurinn i Noröaustur-
hluta landsins berst i bökknm viö
veröbólgu, minnkandi framleiöni,
afturkipp sem viröist engan endi
taka, þeysa fjáraflamenn i Dallas
á vit glæstrar framtiöar.
Allt er þaö aö þakka þeirri staö-
reynd aö þar rikir eins konar
snemm-kapitaliskt ástand, óheft
markaöslögmálin eru i fyrirrúmi
og þaö sem mest er um vert — i
Dallas fá engin verkalýösfélög
þrifist sem gætu krafist sins
skerfs áf öllum hagvextinum.
Þvi aö bak viö glansandi forhliö
skýjakljúfa er Dallas ennþá lik-
astur frumbyggjabæ i villta
vestrinu, þar sem mikiö er lagt
undir og miklu tapaö, þar sem
ungir menn geta oröiö milijóna-
mæringar af eigin rammleik áöur
en þeir ná þritugsaldri, þar sem
bankar slá um sig meö gömlu
amerisku fyrirheiti: „Amerika —
þýöir uppgangur, frelsi og vald.”
Blundandi þrár
A tima langvinnrar viöskipta-
kreppu og ótrausts ástands i
alþjóöamálum slá slikar aöstæö-
ur á viökvæman streng i ame-
riskri þjóöarsál, þær vekja upp
gamlan framkvæmdahug, löngun
eftir frumbýlingsárunum sem fær
fólk i öörum landshlutum til aö
yfirgefa heimili sin og halda suö-
vestur, rétt eins og i gamla daga.
Og fyrir nokkru mætti Holly-
wood á staöinn til aö gera úr þess-
ari lifandi þjóösögu auömelta
sjónvarpsþætti, til aö syngja upp-
fyllingu ameriska draumsins i
Dallas lof og pris á melódrama-
tiska visu — og Hollywood hitti i
mark, þarna var eitthvaö sem
vondaufan áhorfendaskarann
þyrsti eftir — blanda sem vekur
upp blundandi þrá um aö þaö sé
e.t.v. hægt aö „meika þaö” eftir
allt.
Hér er kannski undraformúla
sjónvarpsseriunnar „Dallas”
sem á tveggja ára lifsskeiöi hefur
slegiööll áhorfendamet. Meira en
300 milljón áhorfendur i 64 lönd-
um horfa á sæluna. Hér horfa
auövitaö allir sem vettlingi geta
valdiö, þótt ekki séum viö eins
gínnkeyptir og kaninn. Þaö er
allsendis óvist hvaö viö fáum aö
sjá mikiö af þessum lofsöng fúl-
mennskunnar. Dallas-borg fékk á
sig heldur slæmt orö þegar John
F. Kennedy var myrtur þar 1963.
En þaö er eins og glansmynd miö-
aö viö þá mynd sem sjónvarps-
þættirnir gefa...
Þvi i hjarta borgarinnar, þ.e. i
hjarta sjónvarpsþáttanna, situr
Ewing-hyskiö, nautabændur og
óliukóngar, sem ræöur sinum
ráöum meö lygum, svikum,
þvingunum og moröum og fremur
i tómstundum hjónabandsbrot,
blóöskömm, o.sv.frv. og er auö-
veld bráö fyrir Bakkus.
Cesare Borgia
sléttunar
Þaö er undantekning aö banda-
riskir fjármálamenn sjáist hegöa
sér svona i amerisku sjónvarpi og
yfirleitt aöeins meö þvi fororöi aö
hiö góöa sigri aö lokum. Hjá Ew-
ing-fjölskyldunni er fúlmennskan
aftur á móti daglegt brauö. Fyrst
og fremst er auövitaö aö sakast
viö John Ross Ewing (J.R.), elsta
soninn, sem aö sögn „New York
Times” er eins konar „Cesare
Borgia sléttunnar”, viö hliö hans
er Don Vito Corleone, mafiufor-
inginn úr „Guöfööurnum” eins og
gömul frænka.
1 ekki svo mörgum þáttum
tekst J.R., sem er leikinn af Tex-
asbúanum Larry Hagman, að
forfæra eina- af mágkonum sin-
um, hrindir annarri niður stiga
þannig aö hún fæöir andvana,
barn. Hann veðsetur búgarð
andvaralausra foreldra sinna
fyrir óljós loforð um oliuviöskipti
i Kina, rúinerar gamlan vin fjöl-
skyldunnar og sefur hjá konu
hans, flækir bróöur sinn Bobby,
þeim einasta iþættinum sem hægt
er að segja aö sé góöur aö upp-
lagi, i stórkostlegt trygginga-
svindl til þess aö gera útaf við
hann viöskiptalega séö. Og það er
ekki ennþá búiö aö reka hann aö
heiman...
J.R., getur varla kallast álitleg
hetja i ihaldssömu landi, þar sem
aö sjálfskipaöur ,, móralskur
meirihluti” telur aö Amerika
standi vörö um gildi Bibliunnar
og fööurlandsins.
Samt átti J.R. sér vfsan staö i
hjarta þjóðarinnar eins og fáir
aörir, heföi likasttil getaö oröiö
forseti. Rétt fyrir sumarfri þátt-
anna i fyrra var hann skotinn og
lifshættulega særöur af óþekktum
aöila án þess aö nokkur skýring
værigefin. Bandariska þjóöin var
sem i helgreipum fram á haustiö.
Eitt föstudagskvöld i nóvember-
mánuði siöastliönum upplýsti
CBS-sjónvarpsstööin hina ógur-
legu gátu. 83 milljón Bandarikja-
manna höföu kveikt á sjónvarps-
tækjum sinum, fáheyrö tala þeg-
ar um afþreyingarprógram er aö
ræöa.
Jafnframt reis i USA alda söiu
mennsku sem alltaf fylgir hvers
konar múgsefjun i þvisa landi:
Bolir meö mynd af J.R. bjórteg-
undir, knæpur o.fl. var skýrt i
höfuðiö á hinni nýju hetju. A
flokksdegi repúblikana i Detroit i
júlimánuöi siöastliðnum var selt
merki meö áletruninni: „Demó-
krati skaut J.R.!”
Hreinsun-M
kaþarsis
Það er ekki auðhlaupið aö þvi
aö finna handhægar skýringar á
dæmafáum áhrifamætti Dallas--
þáttanna. Hvaö viökemur sam-
tölum og söguþræöi er serian á
engan hátt betri en flatneskjuleg-
ar sápuóperur sem eru sýndar
siödegis i bandarisku sjónvarpi,
viðkvæmnisleg uppsuöa meö
fáránlegum söguþræöi til afþrey-
ingar húsmæörum. Þetta sem
Lööur er aö gera gys aö.
Þættirnir eiga sér enga raun-
hæfa stoð i veruleikanum. Hvers
vegna ætti t.d. milljónafjöl-
skylda, faðir, móðir, gift og ógift
börn og tengdadætur aö lifa sam-
an undir einu þaki búgarösins? Af
hverju ætti þetta hyski þar sem
allir vildu helst byrla öllum eitur
aö safnast saman á hverjum degi
til að snæöa árbit viö sundlaug-
ina?
Illmennskan sigrar nær alltaf
án fyrirhafnar. „Time” velti þvi
fyrir sér hvort þetta veitti
áhorfandanum útrás fyrir sjúk-
lega draumóra yröi eins konar
hreinsun — „kaþarsis”, þar sem
fólk losaöi sig viö andsamfélags-
legar kenndir.
Ennfremur fjalla þættirnir um
staölaöar týpur og tákn, haröa
kalla, fallegar konur, rikidæmi,
átthagabönd, og þrátt fyrir allt —
fjölskyldulif.
Bersýnilega geta Bandarikja-
menn endurheimt vott af tapaðri
fortiö i Dallas og jafnframt fundiö
vissa von um framtiöina. Þarna
eru menn meö gamaldags káboj-
hatta sem skirrast ekki við aö
staöfesta svik sin meö handa-
bandi og keyra siðan á brott i
risastórum limósinum. Þaö eru
fyrirheit um framtið þar sem þin
ósigrandi olia hefur rekiö allan.'
skort á dyr.
Vafasöm
auglýsing
I upphafi átti hið raunverulega
Dallas erfitt meö aö sætta sig viö
hina sky ridilegu og vafasömu
frægö. 1 fyrstu voru andsvör fylk-
isbúa neikvæð. En slikt gat þeim
ekki haldist uppi meö sivaxandi
vinsældum þáttanna, þeir fóru að
njóta frægöarinnar og reyndu lika
aö græöa dálitiö á öllum fyrir-
gangnum. Og nú er þaö „heitasta
sjónvarpsseria sem nokkru sinni
hefur borist á öldum ljósvakans”
(úr auglýsingu fyrir kábojhatt
sem er framleiddur i Dallas) sem
er aðall borgarinnar, út á þættina
gengur stór hluti allrar auglýs-
ingastarfsemi i borginni.
Southfork Ranch, aðsetur Ew-
ing-fjölskyldunnar, er raun-
verulegur búgaröur kippkorn frá
Dallas. Hann er til sýnis fyrir
feröamenn og er löngu búinn að
slá út staöinn þar sem Lee Har-
wey Oswald skaut Kennedy hvaö
snertir aðdráttarafl J.R. (!)
Duncan, eigandi Southfork, sem
leigði framleiöendum þáttanna
búgaröinn, reynir eins og hann
getur aö hagnast á túristaskaran-
um sem safnast daglega saman
fyrir utan heimili hans. Fyrir
fjóra dollara fá forvitnir stutta
hringferö um þennan helga reit.
Téö „Ball nautgripabarón-
anna” var haldið á Southfork-bú-
garöinum i byrjun júnimánaðar.
Þaö var engan veginn skilyröi að
gestirnir ættu hjaröir á beit, þar
hrökk aðgangseyrir, 500 dalir, til.
Agóöinn rann til ameriska
krabbameinsfélagsins.
Viö upphaf gleöinnar flugu átta
þyrlur á vettvang meö aöalleik-
urum og framkvæmdaaðilum
Dallas-þáttanna. Hápunktur
kvöldsins var þegar bitist var um
þau forréttindi aö fá að borða með
J.R./Larry Hagman. Sá veröur
fór á 3500 dollara.
Fjáraflamaöurinn sem lagði
svo mikiö uppúr félagsskap
skúrksins trúöi fréttaritara
„Dallas Times Herald” fyrir þvi
aö hann heföi fúslega blætt 10.000
dollurum ef Linda Gray, sem
leikur hina vinhneigöu eiginkonu
J.R. heföi fylgt meö i kaupunum.
„Dallas likist Dallas æ meir”,
stundi James Billington, lög-
maöur á eftirlaunum i borginni,
þegar hann frétti af þessu.
„Dallas er mun
verra”
Ollu tildrinu i kringum sjón-
varpsþættina andæfir lílill hópur
manna i Dallas. Þeim finnst aö
þættirnir gefi ekki rétta mynd af