Tíminn - 12.07.1981, Blaðsíða 6

Sunnudagur 12. júlí 1981
af erlendum bókamarkaði
I
MJLBBGG *
A superthriller by the author o(
THEFURY
SHATTE
JOHNIFARRIS
'AMFJIICA’S PREMIER
NOVELIST DF TERROR’
John Farris:
Shatter
Star Book/W.H. Allen
& Co. Ltd 1980
■ Milljónamæringurinn
Frank McNair er aö deyja.
Áður en hann deyr játar hann
hryllilegan hlut og heimur
sonar hans — David, upprenn-
andi st jornmálam anns —
hrynur tilgrunna. Hann rekur
blóði drifna slóð til Þyska-
lands og kemst þar i kynni við
borgarskæruliða RAF. Bak-
grunnur sögunnar er timabil
Hitlers og nasistanna... Þann-
ig að þessi reyfari fylgir
dyggilega flestöllum formiíl-
um reyfara nútildags: það er
mikið ofbeldi, ást og fagrar
konur, vondirmenn og göfugir
main, ekki allt sem sýnist.
Það sem John Farris hefur
fram yfir rnarga kollega sina i
reyfarasmið er geysiknöpp
frásögn, mikill stigandi og
hröð, raunar ofsafengin at-
burðarás. Það má hafa mikið
gaman af reyfara á borö við
Shatter.
ABSURD
F\ KHY YEAR \N
ALAHMINGM MBKROF
l’K< »ITK\AN1SH<*KKTHK
IVtFOKTHKKARTH
Paul Begg:
Into thin air
Sphere Books Ltd 1981
■ 1 febrúar 1975 voru Jackson
og Martha Wright á leið til
New York. Það kyngdi niður
snjónum og smátt og smátt
hafði safnast svo mikill snjór á
fram- og afturrúðuna að ekki
varð við unað. Þau stigu út úr
bíl sinum og Martha fór að
skafa snjóinn af afturrúðunni
meðan Jackson einbeitti sér
að hinni fremri. Er hann leit
upp og verkið afstaðið var
Martha horfin. Horfin fyrir
fullt og allt. Engin skýring
hefur fengist á hvarfi hennar.
A hverju ári gufar á þennan
háttupp fjiSdi fólks — ótrúleg-
ur fjöldi fólks. Alls konar æsi-
legar skýringar hafa verið
settar fram en Paul Begg set-
ur sér að leysa málin á rök-
réttan hátt, finna eðlilegar
skýringar þar sem hægt er.
Fyrir bragðið kveður hann
niöur margar bábiljur Atlant-
is- og geimveruhöfunda en eft-
ir standa nokkur mannshvörf,
dularfyllri en nokkru sinni
fyrr. Bókin er dálítið sundur-
laus en kemur efni sinu vel til
skila.
£
ju»« I «lr a Man t«, Itr ^KY»nun ' I?
I*byb,»v I l„ul »W !W1<» ■> . rv 4|
Hr l>nnl»Oi»n I rmrwlmú P»<»^>< 71
$<> < <ir<ilx>^r<l í ollin í : v I ^9
Jules Siegel & Bern-
ard Garfinkel:
Tlie Joumal of the
Absurd
Workman Publishing
1980
■ Bækur á borð við þessa
gerast nú æ vinsælli úti heimi
og ekki sist i Bandarikjunum.
Þetta er samansafn af stað-
reyndum sem allar eiga það
sameiginlegt aö vera á ein-
hvern hátt óvanalegar, furöu-
legar ef ekki hreint og beint
fáránlegar. Bókinni er skipt i
15kafla, sagt er frá ýmsu fár-
ánlegu i fari hins opinbera og
þá auövitað miðaö sérstaklega
við Bandarikin en jafnfárán-
legt fyrir þvi, greint er frá hin-
um léttúöugri hliöum nútima-
visinda, heimfrétta og auðvit-
aö kynlffs: billinn er tekinn
fyrir, viðskiptalifið, dóms-
kerfið og lögreglan. Valið i
þessa bók hefur yfirleitt tekist
mjög vel, hún er á köflum
ákaflega skemmtileg fyrir ut-
an að vera fróðleg. Liklega
vakir fremur fyrir svona bók-
um aö skemmta lesendum sin-
um en fræða þá.
\ \
J
r
/1
Joan Didion:
The White Album
Pocket Books 1980
■ Það eru fleiri ,,i leit að
týndri tíö” en viö hér á Tíman-
um. Þessi bók heitir Hvita al-
búmið eftir Bitlaplötunni en
áherslan er i Ameriku, i Kali-
forniu. Joan Didion, blaða-
maöur, er aö miöla öðru fólki
af reynslu sinni frá þessum
magisku árum 1967-1970,
reynslu sinni af bandarisku
samfélagi almennt. Tónlistin:
Jim Morrison og the Doors,
kvennahreyfingin, morðiö á
Sharon Tate og félögum, bók-
menntirnar, Kennedy, eitur-
lyf, supermarkaðir, Hoover-
stiflan: þetta og ótal fleira
myndar i sameiningu maka-
laust þjóðfélag I makalausu
landi. Joan Didion skrifar
fjarskalega vel, ekki beinlinis
aðgengilega en hún á auðvelt
meö að draga stuttar og skýr-
ar myndirog af þeim myndum
er þessi bók búin til. Hún er
heimildarrit i stil viö þann
tima sem hún segir frá.
■ Bækurnar hér að ofan eru fengnar hjá Bókaverslun Sigfúsar
E'ymundssonar.
Utlagaskáld
horf ir um öxl
— stórbrotin skáldsaga
eftir Burgess
Anthony Burgess: Earthly
Powers. Hutchinson 1980.
S á u'ð i skemmtilegu
karlrembusvínsgreinina
hans Anthony Burgess í
síðasta Helgar-Tíma, hvað
hún var meinleg og hitti
beintímark! AAikil ósköp!
Hvað um það, hér er nýj-
asta bókin f rá hendi meist-
arans og hún er ekki smá...
Fyrir allmörgum árum kváðu
læknar upp dóm yfir Burgess,
sögðu að hann væri með æxli i
heila (held ég) og ætti vart nema
ár eftir ólifað. Burgess, sem þá
þegar var viðfrægur höfundur ,,A
Ciockwork Orange”, lét ekki
deigan siga, horfðist i augu við
dauðann og fór að skrifa eins og i
kapphlaupi við hann. En — ennþá
er hann sprelllifandi og ennþá
skrifar hann eins og með dauðann
á hælunum, slik eru afköstin.
Skáldsögur um vin sinn Enderby
og fleiri, mikil rit með bik-
menntagagnrýni, einkum um
Joyce og Shakespeare. Hann
þýðir og skrifar gagnrýni og hug-
leiðingar i blöð beggja vegna At-
lantsála.
Burgess stendur að mörgu leyti
uppúr i heldur ófrjóum jarövegi
enskrar skáldsagnagerðar i dag.
Hugmyndaflug hans er frjótt, og
hvað snertir mál og efnistök á
hann sér fáa jafningja. Orðin
hreint flóa úr kolli hans, hann
slær um sig meö oröum, er ver-
bósus af guðs náð, leggur ekkert
uppúr þeirri marglofuöu dyggö
rithöfunda að fara sparlega meö
orð. E.t.v. má segja um hann,
likt og um Nabokov hér annars
staðar á siöunni, að hann sé rit-
höfundur fyrir rithöfunda — eða
a.m.k. bókafólk. Þaö útheimtir
oftlega vissa þekkingu aö vita
hvað maðurinn er aö fara. En
þaö hvaö hann er „exklúsivur”
vinnur hann einatt upp á hreinum
skemmtilegfieitum. Það eru smá-
atriðin sem gera mann eins og
Burgess aö meiriháttar rithöf-
undi. Hann er hvorttveggja flók-
inn og skiljanlegur.
Burgess kvað einnig vera tón-
skáld i fristundum, hefur m.a.s.
samið sinfóniur, þótt engum sög-
um fari af tónvisi hans. Þetta
sést á textanum, hann er fullur af
tónlist og hrynjandi — ef ég kynni
meira fyrir mér i tónlist gæti ég
ábyggilega fullyrt aö þar færu
kontrapunktar....
„Earthly Powers” fjallar, likt og
hín makalausa trilógia um skáld-
iö Enderby, um aldraðan rithöf-
und sem lifir i einangrun. Burg-
ess lifir sig inn i viðhorf og þanka-
gang þessara hugarfikja sinna,
skrifar sögu þeirra eins og þær
væru þeir sjálfir að verki. En þar
sem Enderby var fullkomlega út i
hött, pervert og misheppnað
skáld upp á viktorianskan móð
sem lét best að skrifa á klósett-
inu, er ekki annað hægt en að taka
Kennety Marchal Toomey (!),
söguhetju Earthly Powers, með
fullri alvöru. Það er ekkert skop-
legt við hann, hann er vinsæll og
dáður rithöfundur, áöur fyrr
alltaf i takt viö timann, en á nú i
erfiðleikum að lifa með fortið
sinni og verkum —■ og skapgerð-
arbrestinum, djúprættri kynvillu.
Fyrir hönd Enderbys samdi
Burgess hreint idjótiska kvæða-
bálka, fyrir hönd Toomeys heila
ævisögu i fyrstu persónu Toom-
eys, og ekki einleikið hvernig
Burgess lifir sig inn i uppdiktaða
en afar trúverðuga æfisögu hans.
Toomey tekur út þroska sinn
sem rithöfundur á viðkvæmum
tima, i fyrri heimstyrjöldinni og
eftir hana i glundroðanum á meg-
inlandi Evrópu. Saga hans er
ekkert einsdæmi, þetta var að
vissu leyti afar frjótt timabil eins
og sést á afrakstrinum, en að öðru
mjög erfitt — höfundarnir höfðu
burði og vilja til að skrifa af ber-
sögli um nánast allt, en almenn-
ingur, kirkja og yfirvöld stóðu i
veginum og reyndu að hefta þá.
Að mörgu leyti vænlegar aðstæð-
ur fyrir tilurð bókmennta, en ekki
að furða að margir, einkum Bret '
ar, hafi flúið land eins og Toomey.
Likt og margir samlandar hans
úr rithöfundastétt þessara ára er
Toomey kynvilltur, i andstöðu við
rammkaþólska franska móður
sina og kirkjuna sem hann hefur
áður sett traust sitt á. Kynvillan
sem honum tekst ekki að uppræta
gerir hann að efahyggjumanni,
trúleysingja og útlaga, honum
verður erfiðara að standa undir
þvi i ellinni. Toomey — kynvill-
ingur þegar mál Oscars Wilde er
mönnum enn i fersku minni, auð-
vitað flýr hann til siðlausrar
Evrópu til að geta náð sér i stráka
i friði...
I upphafi bókarinnar situr
Kenneth Marchal Toomey á
Möltu, enn i útlegð, i heldur ótútt-
legum félagsskap drykkfelldrar
bullu, ástmanns sins Godfreys.
Kirkjunnar menn leita til hans og
biöja þennan staðfasta trúleys-
ingja, sem þó er kannski ekki svo
vantrúaður innst inni, að bera
vitni um heilagleika fyrrum páfa,
sem reyndar er ..svili Toomeys.
LÍtill feitur páfi sem Toomey
finnst vera upplögð andstaða viö
sig, sem hefur getað viöhaldið
sinni frómu ásjónu vegna tak-
markalauss sjálfsöryggis og sljó-
leika tilfinninganna. Þessi mála-
leitan fær Toomey til að lita aftur
á lifshlaup sitt.
Eftir fyrra striðið er hann á
stöðugum þvælingi milli þess sem
hann skrifar metsölubækur, i
bakgrunninum ris nasisminn,
Mússólini verður yfir Italiu, frétt-
ir spyrjast um útrýmingarbúðir i
Þýskalandi, Toomey hefur hvergi
átt sér vist griðland.
Einna mest kitlandi i bókinni er
þegar Toomey hittir fyrir aðra
rithöfunda og þá raunverulega —
stertimennið bljúga Henrý Jam-
es, James Joyce milli tannanna á
eitilharðri eiginkonu, John Mayn-
ard Keynes sem selur málverk á
svörtum markaði, Hermann
Hesse, biturt gamalmenni sem ef-
ast um gildi sitt sem rithöfundur
....Gaman, gaman.
Burgess hefur að mörgu leyti
gamaldags gildismat sem birtist i
hugleiðingum gamalmennisins
Toomey. Hann horfir með eftir-
sjá á genginn heim, ekki eins og
Enderby sem hatast við samtim-
ann, heldur vegna þess að hann
saknar gamalla gilda, sem hann
hefur reyndar sjálfur vanrækt —
trú, tryggð og heimili. Jafnframt
veit Toomey fullvel hvilik tima-
skekkja hann er, hvilikt gamal-
menni, sem sér að bækur sínar
segja ekki hina réttu sögu, að þær
eru ekki samkvæmar honum og
kynvillu hans. Það er i raun vert
að hugleiða hversu erfitt hlýtur
að vera fyrir rithöfunda að lifa
meö einhverju sem þeir hafa
skrifað hálfri öld fyrr.
„Earthly Powers” er mikil bók
að burðum, rúmlega 600 siður i
stóru broti, en hún er firna
skemmtileg og,stimúlerandi! Það
er vafasamt að margir aðrir rit-
höfundar geti skrifað jafn langar,
margbrotnar og innlifaöar skáld-
sögur — Burgess hefur aldrei gert
betur.
eh.
Anthony
Buipss
Earfldy
Powers