Tíminn - 12.07.1981, Blaðsíða 30

Sunnudagur 12. júlf 1981
í 30
llllll
III I I ■ • ■ aam
m ** m mm mMmmMMwM
MORÐ/SJALFSMORÐ
— í Mayerling
■Astandið var alvarlegt.
Klukkan hálf sjö að morgni
hafði Rudolph krónprins
Austurríkis, vakið þjón
sinn, Loschek, og beðið
hann að ræsa sig
klukkutíma síðar. Nú var
klukkan orðin hálf átta og
Loschek var búinn að berja
mörgum sinnum á dyr
krónprinsins en enginn
ansaði. Það sem gerði
málið viðkvæmara en ella
var að Loschek vissi að
krónprinsinn var ekki ein-
samall i herbergi sínu.
Hann fékk hiisvörðinn Zweiger
sér til aðstoðar en ekki stoðaði
það. Kronprinsinn rótaði sér ekki.
Loschek ályktaði sem svo að
prinsinn og Maria Vetsera, sem
varhjá honum.væru önnum kafin
við að elskast og tækju þvi ekki
eftirbarámfðinni á hurðina. Hvað
áttihann að gera? Zweiger vissi
það ekki og þar sem þeir stóðu
ráðvilltir við dyr krónprinsins
kom Coburg prins, mágur
Rudolphs, að þeim. Er þeir
spuröu hann ráða kvaö hann rétt-
ast að huröin yröi brotin upp en
siðan skyldi Loschek einn ganga
innfyrir.
Eftir nokkrar minútur tókst
mönnunum þremur að brjóta
huröina upp. Loschek gægðist inn
fyrir dyragættina og þaö fór
hrollur um hann. A himnasæng-
inni lágu maöur og kona. Hann sá
strax að bæöi voru látin. Krón-
prins Austurrfkis lá vinstra meg-
ini rúminu i stórum blóðpolli og á
stól viö rUmið lá spegill og
skammbyssa. Marie Vetsera,
stUlka frá Vínarborg, virtist I
fyrstusofandi og kringum likama
hennar hafði veriö staflað blóm-
um.
Skjálfandi af ótta hraðaði Los-
chek sér aftur fram ganginn og
sagöi furöu lostnum mági krón-
prinsins frá þvi sem hann hafði
séð i herberginu. Hvernig dóu
þau? spurði prinsinn. Loschek
giskaði: Blásýrueitrun. Engin
rök voru fyrir þessari ágiskun og
átti hún eftir að koma þjóninum I
mikil vandræði.
Harmleikurinn i Mayerling,
eins cg heimurinn kallaöi þennan
atburð eftir höllinni, er einhver
frægasta og dularfyllsta gáta sög-
unnar.
Svo virtist sem krónprinsinn
hefði myrt ástkonu slna og slðan
framiö sjálfsmorð, rómansahöf-
undar fengu aldeilis byr undir
vængi. Prinsinn sem var harö-
giftur maöur hafði i örvæntingu
bundiö endiá lifsittog stUlkunnar
sem hann gæti aldrei eignast.
Þessi skýring hefur i langan tima
veriö sU vinsælasta en aðrar
skýringar, og ekki eins róman-
tískar, virtíst ekki siður sennileg-
ar.
Marie hverfur
Þennan morgun, 30. janUar
1889, barst fréttin um dauða
prinsins og ástkonu hans með ör-
skotshraða um höllina. Allir vissu
að þegar i stað yrði að f æra Franz
Josep, keisara Austurrikis-Ung-
verjalands og föður Rudolphs,
þessa ógnvekjandi frétt. Hans há-
göf gi var þá staddur i Vinarborg i
sextán milna fjarlægð frá Meyer-
ling og þar var einnig móðir krón-
prinsins, Elizabet keisaraynja.
Jósep Hoyos greifi var sendur til
Hofburgarhallar þar sem keis-
arahjónin dvöldust og varlega
oröaö skeyti var sent til DT.
Widenhofers, læknis hirðarinnar,
þar sem sagði að hans væri þörf á
Mayerling.
Hoyos ók til járnbrautar-
stöðvarinnar iBaden og heimtaöi
að hraðlestin tíl Vinarborgar yrði
stöövuð svo hann gæti stigið um
borð. Stöövarstjórinn vildi ekki
gera það nema hafa góða ástæðu
til svo Hoyos sagði honum frá
skyndilegum dauðdaga prinsins
en lét hann sverja eiö um að segja
engum frá þvi. Nokkrum minut-
um siðar var Hoyos kominn um !
borð I lestina og stöðvarstjórinn
flýtti sér til að sima fréttirnar til,
Rothschild bankans sem átti
járnbrautina.
Híq'os náði til Hoburgar klukk-
an ellefu minUtur yfir tiu. Enginn
sem hann sagöi tiðindin treysti
sér til að láta keisarann vita svo
Hoyos sjálfur fór til keisaraynj-
unnar og tjáði henni lát sonar
hennar. HUn sagöi siöan manni
sinum þessar hræöilegu fréttir.
Hoyos gat ekki gefið þeim
nákvæmar upplysingar um at-
burðinn en sagði að talið væri að
þau hefðu látist af eitri. Franz
Josep skipaði snimmendis svo
fyrir að einungis skyldi sagt að
krónprinsinn heföi dáið af hjarta-
slagi og fyrir alla muni yrði að
halda láti Marie Vetsera leyndu
og yfirleitt þvi að hUn hefði verið
hjá prinsinum.
Þaö reyndistekki vera svo auð-
velt. Helene Vetsera, barónessa
og móöir stUlkunnar, var I höll-
inni og fór mikið fyrir henni. Fyr-
ir þremur dögum haföi hin 17 ára
dóttir hennar horfið. 28. janUar
hafði Marie farið I bdöir með
Larisch greifaynju og er greifa-
ynjan hafði eitt sinn misst sjónar
af sttílkunni örskamma stund
virtist jöröin hafa gleypt hana.
Henni var sagt að stUlkan hefði
ekiö burt i hestvagni og skilið eft-
ir miða. A miöanum sagði Marie
Vetsera aö hUn hyggðist fremja
sjálfsmorð.
„Hann er svo
fallegur”
Greifaynjan flýtti sér tíl frænda
Marie, Alexander Baltazzi, sem
kvaðst álita að krónprinsinn væri
við málið riðinn. Hann fór tilsyst-
ur sinnar, barónessunnar, og
hUn flýttisér tíllögreglustjórans i
Vinarborg sem sagðist ekki hafa
lögsögu yfir keisarafjölskyld-
unni.
Þá fór hin harmþrungna móðir
til hallarinnar og þar var hUn 30.
janUar er Elizabet keisaraynja
sagði henni að dóttir hennar væri
látin. „Rudolph minn er lika dá-
inn”. „Vesalings óheppna barnið
mitt hvað hefur hUn gert?” æpti
barónessan og varð það til að ýta
enn undirallskyns sögusagnir um
málið. Keisaraynjan svaraði ekki
en lagði áherslu á að prinsinn
hefði dáið af hjartaslagi. HUn
lagði til aö barónessan færi þegar
i stað frá Vin.
Deilthefur veriö um það I mörg
ár hvort Vetsera barónessa hafi
vitað um og jafnvel beitt se'r fyrir
samdrætti dóttur sinnar og krón-
prinsins.Illar tungur hafa haldið
þvf fram aö hUn hafi beinlinis
hrint dóttursinni I fang Rudolphs.
Hið eina sem vitað er meö vissu
er að Marie var kynnt fyrir
Rudolph i október árið áöur og
gerðist það á kappreiðum
skammt utan við Vinarborg.
Maðurinn sem kynnti þau kunni
sjálfur að meta kvenlega fegurð:
það var prinsinn af Wales siðar
Játvarður VII konungur Eng-
lands. Nokkrum dögum eftir
harmleikinn skrifaöi Játvarður
til móður sinnar: ,,Ég hitti aum-
ingja stUlkuna oftsinnis i Hom-
burg eða Vinarborg. Ég benti
prinsinum á hana og sagði honum
að mér þætti hUn falleg, en hann
virtist ekki vera sama sinnis.”
Larisch greifaynja krafðist einn-
ig sjálfri sér tO handa þess vafa-
sama heiðurs að hafa kynnt
prinsinn og stUlkuna og sagði
hUn að Mariehefði veriö ástfang-
in á laun af Rudolph. „Hann var
svo fallegur”, sagöi hUn þjón-
ustustUlku sinni.
Troðfull
af kynþokka
Vetsera-fjölskyldan vartiltölu-
lega nýkomin tíl Vinar. Helene
barónessa var dóttir grisks
bankastjóra, en hún giftist aust-
urri'skum aöalsmanni I
Konstantinópel, þar sem hann
var diplómat. Einn af bræðrum
hennar bjó iEnglandi og þar voru
Marie og móðir hennar kynntar
fyrir prinsinum af Wales. Það var
aftur á móti Rudolph sem Marie
elskaði og var þaö vist móður
hennar til mikillar óánægju. „ÞU
skalt ekki halda, móðir min”,
skrifaöi stúlkan, „að ég hafi
gleymt honum. Ég elska hann si-
fellt meira.” Tækifærin til aö
hitta krónprinsinn voru hinsvegar
fá þvi Vetsera-fjölskyldan taldist
ekki til háaðalsins og fékk ekki
aðgang að hriðinni.
Fyrir sitt leyti fannst Rudolph
gaman að augljósri ást ungu
stúlkunnar á sér. HUn taldist ekki
beint falleg á mælikvarða
nitjándu aldar, en enginn vafi
getur leikið á að hún var troðfull
af kynþokka. HUn var ekki
sérlega greind, en góðhjörtuð og
bliðlynd og það sem mest var um
vert, hún var greinilega yfir sig
ástfangin af Rudólph. HUn hafði
undarlega mikil áhrif á hann
enda hafði hann á þessum tima
miklaþörf fyrirástog umhyggju.
Árið 1888 var Rudolph mjög
áhyggjufullur maður. Hann sá
hvernig keisaradæmið var að ■
eyðast innan frá af spillingu og
harðstjórn og hann hafði engin
völd til að stöðva þessa sjálfs-
eyðingu austurriska keisara-
dæmisins. Hann gerði sér ljóst að
er hann sjálfur tæki loks við
völdum yrði það líklega of seint.
Faðir hans hafnaði algerlega
öllum hugmyndum um að beina
rikinu i frjálsræðisátt, þvi hann
var þeirrar skoðunar að ekkert
mætti draga Ur þvi valdi sem
hann hafði samkvæmtumboði frá
guði. Enda fór það svo að i lok
fyrri heimsstyrjaldarinnar fyrri
hrundi Habsborgar-keisara-
dæmið einsog spilaborg. Rudolph
var hugsjónamaður og vonbrigöi
hans með að geta ekki komið
neinu góðu til leiöar voru
ósegjanleg. Honum féll ekki að
sitja uti i horni og biða þess að
hásætið sem hann átti aö taka við,
brotnaði I mél. Hjónaband hans
og Stephanie, prinsessu af Belgiu,
var óhamingjusamt. HUn var
kaldlynd og skildi ekki hugarstrið
eiginmanns sins. Hann leitaöi þvi
á önnur mið eins og vandi var i
ættínni. Fyrsta ástkona hans var
Mizzi Kasper, kátlynd austurrisk
stúlka, og hann mun ekki hafa
sagt alveg skilið við hana þd hann
færi siðar að dufla við Marie Vet-
sera.
„Lifað saman i
dálitlum kofa...”
Veturinn 1888 var dimmur og
harður en þennan vetur áttu
krónprinsinn og Marie ástar-
ævintýri sitt. Marie skrifaöi fyrr-
um kennslukonu sinni bréf um
þetta leyti og segir þar frá heim-
sókn tíl prinsins. Þaö var Larisch
greifaynja sem fór með hana og
skildi hana eftír i herbergjum
prinsins ihöllinni. Þaö var tvennt
i herberginu sem vakti fyrst og
fremst athygli hennar. Annað var
skammbyssa og hitt var haus-
kúpa. HUn tók hauskúpuna og var
að skoða hana er Rudolp gekk inn
og hann brostitilhennar. Það var
óhugnanleg byrjun á þvi ástar-
ævintýri sem heimurinn átti eftir
að smjatta á.
„ÞU mátt alls ekki segja systur
minni og móður frá þessu bréfi,”
segir Marie i bréfinu. „Ef bær
frétta af þessu frem ég sjálfs-
morð.” Og i öðru bréfi skrifaði
hún: „Ég tel klukkustundirnar
vegna þess að siðan ég kynntist
honum hefur ást min sifelít auk-
ist. Ég hugleiði nótt og dag hve-
nær ég komist til hans næst.”
Marie fann leið tíl að hafa sam-
band við prinsinn en það var i
gegnum þjónustustúlku hennar
og þjón hans. HUn laumaðist brott
þegar foreldrar hennar voru i
óperunni. „Hann er guð minn,”
sagði hún i bréfi. „Ég get ekki lif-
að án þin,” skrifaði Rudolph til
hennar. „Ég verð geðsjúkur ef ég
fæ ekki að hitta þig.”
Rudolph gaf Marie giftingar-
hring með áletrun sem siðar var
talin mikilvæg- „In Liebe
Vereintnis in denTod” sem merkir
„Sameinuð I ástinni allt tíl dauð-
ans.” Marie sagði: „Ef við gæt-
um bara lifað saman i dálitlum
kofa yrðum við svo hamingju-
söm. Viö tölum sifellt um það en
þvi miður getur það ekki orðið.
Ég vildi gefa lif mitt til að hann
yrði hamingjusamur. Ég myndi
gera það með gleði þvi mittlif er
einskis virði.” Þessi orð gefa
ýmislegt til kynna. Loks sagði
Marie gömlu kennslukonunni
sinni að ef upp um þau kæmist
myndu þau fremja sjálfsmorð.
Tvær
tigrisynjur •••
10. janúar var Marie i höllinni.
HUn var með Rudolph i tvær
stundirog var yfirsig glöð, að þvi
er hún sagði þjónustustúlku sinni.
„NU eigum við hvort annað af lik-
ama og sál,” sagði hún. En
Rudolph virðist hafa haldið sam-
bandi sinu við Mizzi og að þvi er
hún segir stakk hann upp á að þau
fremdu sjálfsmorö saman. Hann
var hugfanginn af dauðanum og
hafði fyrir sið að spyrja vini sina
hvort þeir væru hræddir viö dauö-
ann. Hann er sagður hafa verið
mjög þunglyndur og er hann
fréttir af dauða einhvers sagði
hann gjarnan: „Hann er hepp-
inn.”
Enginn vafi leikur á að i jantíar
1889 var Rudolph með allan hug-
ann við sjálfsmorð og Marie
blandaðist inn i þær hugleiðingar
hans. 24. janúar var hann „mjög
breyttur”, að þvi er eiginkona
bresks diplómats hefur sagt frá.
Þremur dögum slðar lenti hann i
rifrildi við föður sinn I móttöku i
þýska sendiráöinu fyrir allra
augum en þarna voru bæði kona
hans og Marie viðstaddar. „Þær
voru eins og tvær Hgrisynjur, til-
búnar að ri'fa hvor aðra á hol,”
sagöi einn gestanna. Um kvöldið
á Rudolph að hafa farið að hitta
Mizzi en orörómur um það er þó
fremur óáreiðanlegur.
Þannig stóðu málin að morgni
28. janúar þegar Rudolph heimt-
aði vagn sinn um hádegi og ók til