Fréttablaðið - 16.03.2008, Blaðsíða 71

41 MENNING
til lengdar lætur. Enda eru flestir þeirra
skammlífir. Ungt fólk leggur í hópastarf
til að skapa sér tímabundið starfsvett-
vang áður en það heldur annað. Maður
gerði þetta sjálfur í nokkur ár. Gerði það
sem maður vildi sem var óskaplega fínt
veganesti. Ég er ekki að gera lítið úr því.
En þar eru engir þroskamöguleikar til
framtíðar.
Og þegar frjálsu leikhóparnir eru að
blómstra úti um allt skulum við ekki
gleyma því að það er fyrir gefna vinnu –
ef það eru laun þá er það hungurlús. Það
er algengt að greidd séu 120 þúsund í
æfingalaun á mánuði. Það sér hver sjálf-
an sig lifa á því. Svo er undir hælinn lagt
hvort það fæst borgað þegar upp er stað-
ið. Og þegar talað er um blómlegt starf í
leikhópum er ekki verið að líta til list-
rænna gæða.“
Stóru virkin hrunin
„Hitt er svo alvarlegra og mikið áhyggju-
efni að bæði Þjóðleikhúsið og Leikfélag
Reykjavíkur eru að brotna niður sem
kompaní. Og það er stóra áhyggjuefnið í
íslensku leikhúsi í dag fyrir utan skort á
hugmyndafræðilegri sýn, og þá er ég ekki
bara að tala um listræna sýn. Þetta er
miklu flóknara en það að lesa nýjustu
leikritin.
Þú verður að fylgjast með, anda með
tímanum, fylgjast með í heimspeki og
hugmyndaumræðu, kíkja út fyrir land-
steinana og tengja. Leikflokkar stóru leik-
húsanna eru orðnir örkompaní, nánast
eins og frjáls leikhópur hvað varðar stærð
og samsetningu. Með því ástandi erum
við búin klippa á alla þróunar- og þroska-
möguleika. Fyrir örfáum árum voru 35
stöður fastráðinna í Þjóðleikhúsinu og 25
hjá Leikfélaginu. Þá er verið að tala um
tímabundna samninga, ekki æviráðningar
eins og margir virðast álíta að séu þar enn
við lýði. Núna eru fastráðningar þar rétt
yfir einn tug leikara í hvoru húsi.“
Rof í þróun
„Leikhúsin eru núna eins og rofabarð sem
þarf að græða að nýju. Það er búið að
brjóta þau niður. Menn geta blaðrað um
að hægt sé að reka leikhús án þess að hafa
þar starfandi stóran leikflokk. Ef þeir
hefðu þekkingu og þekktu eitthvað til
leiklistarsögu og leiklistarþróunar þá
vissu þeir betur: þar sem eru starfandi
leikflokkar með eðlilegri samsetningu
kynslóða, þar sem hinir yngri ögra þeim
sem eldri eru, og þeir eldri miðla reynslu
til hinna yngri, þar ná menn árangri.
Þegar búið er að rjúfa samgang milli kyn-
slóða þannig að þær hittast ekki, rofnar
samhengið í þróun listgreinarinnar. Listir
getur þú ekki lært til hlítar, þú getur
tamið þér undirstöðuatriði og tækni en þú
lærir bara af reynslunni og hana færðu
bara í leikhúsinu sjálfu.
Nú er svo komið að ungir leikarar hitta
bara ekki aðra en unga leikara, helst úr
bekknum sem var á undan þeim í skóla
eða bekknum sem var á eftir. Það koma
árgangar úr Leiklistarskólanum og mars-
era inn í leikhúsin og eru enn í sama litla
hópnum. Og þeir sem hafa lagt stund á
nám erlendis passa ekki inn í hópinn, eru
ekki partur af klíkunni. Þar er hætta á
jámennsku og sjálfsánægju sem þroskar
ekki fólk, leiðir það áfram. Örkompaníin
hafa enga þroskamöguleika. Sú stefna að
kalla fólk inn tilviljanakennt og ráða það í
stök verkefni er ekki þroskavænleg.“
Dæmi af samhæfðri hljómsveit
„Það er gott að taka dæmi af Sinfóníu-
hljómsveitinni. Það er auðveldara að
skilja það en leikhúsið sem fólk á erfiðara
með að skilja. Við höfum Sinfóníuhljóm-
sveit sem er viðurkennt að hefur tekið
gífurlegum framförum á undanförnum
tveim áratugum og er eins og við segjum
oft á „heimsmælikvarða“ hver sem hann
er nú. Gríðarlega góð hljómsveit. Halda
menn að þessi hljómsveit væri góð ef
ráðnir yrðu þangað fimm eða tíu og hinir
kæmu bara inn eftir því hvernig verkefni
væru vaxin eða hver stjórnandinn væri?
Þá ættum við enga hljómsveit.
Það er vegna þessarar heildar: það er
velmenntað fólk sem kemur inn í hóp vel-
menntaðs fólks með reynslu. Það verður
til deigla, núningur sem er skapandi.
Þessi heild sem ekki er einsleit heldur
margleit í breidd og þekkingu og aldri og
það er þess vegna sem árangur næst.“
Amerískt uppeldi
„Þá komum við að sjónvarps- og bíó-
myndasamfélaginu. Við búum við afskap-
lega einhæft myndefni. Meira og minna
er þetta amerísk framleiðsla. Þannig að
auðvitað er mjög einsleitt uppeldi í að
skoða listir. Hollywood skilgreinir sig
ekki sem listaframleiðanda heldur iðnað.
Það er aðalfóður í uppeldi íslenskra ung-
menna: amerísk skemmtana- og afþrey-
ingarmenning. Það þýðir ekkert að fussa
og sveia og segja að þetta sé eitthvert tuð
og geðvonskutal í gamalli kerlingu. Skoð-
um bara hvað er á boðstólum. Ungir leik-
arar samsama sig miklu meira með amer-
ískum leikurum en evrópskum. En
fyrirgefið: Ameríka á leikflokka sem
kunnir eru um allan heim og hafa starfað
lengi eins og hefur tíðkast í Evrópu. Þar
dytti mönnum ekki í hug að fara með sjón-
varpsleik upp á svið.
Lærður maður hélt því fram í Morgun-
blaðinu um daginn að það væri einn helsti
akkíllesarhæll íslensks leikhúss að þar
væri enn að finna stóran leik og menn
ættu að færa sig nær kvikmyndinni. Þar
talaði maður sem vissi ekki neitt. En
hvers vegna veit hann ekki neitt? Það er
vegna þess að það er engin umræða og
engin skoðun. Það er allt dottið inn í sama
sjónvarpsfarveginn.“
ið er
óðar.
Engisspretturnar
Þórhildur Þorleifs-
dóttir við vinnu
í síðustu viku
ásamt Guðrúnu
S. Gísladóttur
leikkonu.
LEIKLIST PÁLL BALDVIN BALDVINSSON