Fréttablaðið - 16.03.2008, Blaðsíða 20

MENNING 2
Hinn kunni leikstjóri Rimas Tuminas sem hingað kom
nokkrum sinnum og setti upp verk Tjekovs í Þjóðleik-
húsinu starfar nú sem leikhússtjóri í Moskvu. Í
vikunni var greint frá fundi hans með Putin sem
heiðraði Tuminas með heimsókn á
sviðsetningu hans á rússneskum nítj-
ándu aldar gamanleik.
AP-fréttastofan sá ástæðu til að
greina frá þeirri heimsókn í vikunni.
Þar er greint frá mörgum áhugamál-
um Putins: hann keyri hraðskreiða
bíla og lestir, stýri kafbátum og
hljóðfráum þotum, skíði og skarti
svarta beltinu í júdó. Nú hafi komið í
ljós að hann er áhugamaður um
leikstjórn.
Eftir sýninguna ræddu Pútin og frú
við leikara yfir te og smákökum og
þar fann hann að túlkun einstakra leikara. Aðalpers-
óna verksins hefði skælt í upphafi og þannig kynnt
sem veiklundaður maður sem hann væri ekki. „Þetta
er rétt, gott þú segir þetta svo leikarinn heyri það,“
sagði Tuminas sem leikstýrir sýningunni. „Þetta varð-
ar ekkert leikarann, Þú hefur sagt honum að leika
þetta svona,“ sagði þá Putin. Hann var aftur ánægður
með að verkið hafi tilvísun til okkar tíma. Aðalpers-
ónan gagnrýni þá sem á tíma verksins, árum Napól-
eons, taki siði eftir Evrópumönnum. „Það ætti að
kenna þeim þjóðum sem nýgengnar eru í Evrópusam-
bandið,“ sagði Putin en bætti svo við að hann væri að
grínast. En mönnum hefur lærst að öllu gríni hans
fylgir alvara.
Tuminas stýrir leikhúsum í Moskvu og hefur
samkvæmt yfirlýsingum Baltasars Kormáks falast
eftir kröftum hans við leikstjórn þar eystra.
Tumas og Putin
ÞAU VÖTN
Að þeim vötnum
hallar úr höfuðáttum
brekkum
úr blaðsíðum ...
Eftir stígum koma stafirnir
fetandi: þetta er fólk!
Hvert orð er atvik, og málsgreinarnar
stynja af stórmælum,
baráttu
sælu
og sorg:
Það er hjartablóð sem steypist
í hjálparfossum
stall af stalli,
niður, neðar
unz vötnin öðlast helgi af hugum og
stundum.
LJÓÐIÐ
Þorsteinn frá Hamri
Í liðinni viku minntumst við Þórbergs Þórðarsonar og Steinars Sigurjónssonar, sem báðir eru löngu
horfnir héðan og lifa nú í verkum sínum og frjóum
hugum lesenda sinna. Í gær átti Þorsteinn frá
Hamri sjötugsafmæli og heiðrar hann okkur með
kvæði hér á síðunni.
Aðstaða íslenskra höfunda og skálda hefur tekið
stakkaskiptum frá því Þorsteinn settist á skálda-
bekk ungur maður. Hann man tímanna tvenna.
Umbreytingar í lögum um listamannalaun á Íslandi
sem hér höfðu tíðkast allar götur frá aldamótunum
1900 urðu til þess að hér var efnt til starfslauna-
sjóða sem veittu höfundum og öðrum listamönnum
starfslaun, meðallaun opinberra starfsmanna, til
tiltekins tíma, nokkurra mánaða og örfáum til
nokkurra ára.
Þetta kerfi hefur vaxið síðan og svarar engan
veginn eftirspurn: listamaður vill vinna að list sinni
óskiptur. En jafnvel í þessu kerfi er ótryggt að það
gerist. Löng hlé þar sem launþeginn er einn á báti
og í launasnapi eða kemur sér í aðra fasta vinnu
rjúfa samfellu í vinnu. Kerfið er því ekki til þess
fallið að tryggja samfellu. Raunar ætti löggjafinn
að taka það til endurskoðunar, fella burt stutta
styrki, lengja tímabilin í ár hið minnsta og hækka
mánaðarlaun í kerfinu.
Þær raddir heyrast enn að kerfið sé óþarft en
tala fyrir daufum eyrum. Allur almenningur er
löngu orðinn þess fullviss að þær fjárhæðir sem
renna í frumsköpun veita okkur hundruð verka
þegar upp er staðið. Tuð um dreifingu fjárins er
árvisst; sumir reikna jafnvel með því að þeir verði
ævilangt á slíkum launum. Til þess eru of margir
kallaðir, of fáir útvaldir. En mánaðarlaun þarf að
efla og eins lengja launatímabilin, til þess að
tryggja ávöxtun fjárins, tryggja að höfundar hafi
fjárhagslegt næði til að ná langt með verk sín.
Vitaskuld erum við að tala um ríkisstyrktar
bókmenntir: en við fáum í staðinn lesefni sem
greinir okkur frá öðrum, gerir okkur að einum
söguheimi þar sem lag og ljóð, litur og saga
sameina okkur. Það væri þunnt roðið ef við hefðum
bara blöðin.
Í TILEFNI AF STÓRAFMÆLUM
Páll Baldvin Baldvinsson
R
étt eins og á Listahátíð
fyrir tveimur árum er
stóra verkefnið unnið í
samvinnu við erlenda
sýningarstjóra. Þá var
einum erlendum aðila falið að
stýra verkinu, nú verða þeir tveir,
Hans Ulrich Obrist og Ólafur
Elíasson. Tilraunamaraþonið er
unnið í samvinnu við Serpentine
Gallery í London þar sem sýning
Hreins Friðfinnssonar var í sumar
en Hans er þar sýningarstjóri.
Hann átti einnig hlut að banda-
rísku sýningunni sem var í Lista-
safni Reykjavíkur. Hann hefur
einnig komið að Eiða-verkefni
Sigurjóns Sighvatssonar og unnið
að heimildarmyndum með Ara
Alexander.
Tilraunamaraþonin hefur Hans
skipulagt víðar en þau byggjast á
samræðu listamanna, vísinda-
manna og annarra forkólfa úr
opinberu lífi. Samfara þeim sam-
ræðugrundvelli sem Hans skipu-
leggur í kringum stóra viðburði er
safnað saman hópi listamanna
sem setja upp verk: hér verða á
ferðinni stór nöfn úr samtíma-
myndlist í bland íslenska krafta:
Marina Abramowic, Brian Eno,
Ivane Frank, Roger Hiorns, Jonas
Mekas, Gustav Metzger, Pedro
Reyes. Hekla Dögg og Katrín Sig-
urðardóttir verða í þessum hóp
ásamt fleirum. Eno og Mekas eru
báðir þekktir allar götur frá sjö-
unda áratug síðustu aldar, Eno af
vinnu sinni með Roxy Music,
Bowie og U2, Mekas sem forkólf-
ur í kvikmyndalist.
Auk þeirra hafa boðað sig í
Hafnarhúsið vísindamaðurinn
Israel Rosenfeld, stjarneðlisfræð-
ingurinn Peter Coles, þróunar-
kenningasmiðurinn Mark Pagel
og fleiri. Vafalítið verða íslenskir
vísindamenn kallaðir til, en verk-
efnið fær glæsilega kynningu i
plöggum Listahátíðar: „...verður
Hafnarhúsinu umbreytt í meiri-
háttar tilraunastofu þar sem inn-
lendir og erlendir listamenn, arki-
tektar, kvikmyndagerðarmenn og
vísindamenn munu skapa vett-
vang uppgötvana með fjölda inn-
setninga, gjörninga og kvikmynda.
Að auki verða eldri verkefni tengd
þessu þema endurskoðuð og sett
upp.“
Hans setti fyrst saman frægt
maraþon í London 2006: Serpent-
ine Gallery Maraþon var fyrst
haldið árið 2006 með sólarhrings
viðtalamaraþoni sem arkitektinn
Rem Koolhas, sem var ráðgjafi
Reykjavíkurborgar vegna Vatns-
mýrarverkefnisins, og Hans
Ulrich Obrist stýrðu. Í fyrrahaust
fór maraþonið fram í glæsilegum
skála sem stóð í garði Serpentine
Gallery og hannaður var af Ólafi
Elíassyni ásamt arkitektinum
Kjetil Thorsen. Þar framkvæmdu
kunnir listamenn, rithöfundar og
vísindamenn ýmsar, fjölbreytileg-
ar tilraunir sem tengdust rann-
sóknum á skynjun, gervigreind,
mannslíkamanum og tungumáli.
Meðal þátttakenda þar voru John
Brockman, Steven Pinker, Marina
Abramovic og John Baldessari.
Viðburðurinn var unninn í sam-
starfi við samtímalistastofnunina
Thyssen-Bornemiza. Niðurstaða
þess verður sérstaklega kynnt í
Hafnarhúsinu í skála sem Ólafur
Elíasson mun hanna með Einari
Þorsteini Ásgeirssyni arkitekt.
Sýningarstjórinn, Hans Ulrich
Obrist, byggir þennan viðburð að
nokkru leyti á sýningu sem hann
setti upp ásamt Barböru Vanderl-
inden árið 1999 í Antwerpen og
hét Laboratorium. Gögn frá þeirri
sýningu verða einnig hluti af sýn-
ingu Hafnarhússins.
Þórunn Sigurðardóttir segir það
hafa verið nauðsynlegt að fylgja
eftir reynslunni frá næstsíðustu
hátíð: nú komi að verkinu miklu
fleiri sýningarstjórar þegar litið
sé til allra myndlistarviðburða á
hátíðinni, margir þeirra íslenskir.
Hér sé að þróast hópur sýningar-
stjóra. Það hafi verið reynslan
bæði með Kvikmyndahátíð og
poppið að eftir nokkra fylgd með
Listahátíð hafi þessar deildir orðið
sjálfstæð fyrirbæri: Alþjóðlega
kvikmyndahátíðin og Airwaves
séu til marks um það. Nú séu hátíð-
ir farnar að spretta upp um allt
land og hér í borginni séu hátíðir á
borð við Sequences og Vorblót að
ná sér á legg.
Þórunn dregur ekki dul á að
breytingin úr hátíð á tveggja ára
fresti hafi verið til góðs. Meiri
samfella verði í starfinu og hugsa
verði til langs tíma í rekstri á
hátíðum sem þessum. Listahátíð
hafi enn þau sérkenni að geta
blandað saman áherslum í ólíkum
listgreinum og sú hugsun að
hátíðin búi til ný atriði veki enn
áhuga manna. Hún var í liðinni
viku á kynningarfundi með því
fyrirtæki sem vinnur nú í þriðja
sinn með Listahátíðinni í Reykja-
vík við kynningu á dagskránni
gagnvart miðlum austanhafs og
vestan. Hún segir það samstarf
nauðsynlegt til að halda hátíðinni
að erlendum blaðamönnum sem
séu lykill að því að ná athygli á
hátíðina í útlöndum, bæði til að
draga að erlenda gesti og eins til
að tryggja stöðu hennar í vitund
listunnenda og listamanna erlend-
is.
Þórunn verður við vinnu fram á
haust en þá tekur Hrefna Haralds-
dóttir við en hún hefur verið fram-
kvæmdastjóri Listahátíðar í sjö
ár.
TILRAUNAMARAÞON
Fyrir skömmu var dagskrá Listahátíðar í vor kynnt, sú síðasta sem Þórunn Sigurðardóttir leiðir
en Hrefna Haraldsdóttir tekur við hennar starfi í haust. Rík áhersla er lögð á myndlist í dag-
skránni og standa fl estar sýningar fram eftir sumri. Stærsta sýningin verður Tilraunamaraþon í
Listasafni Reykjavíkur
MYNDLIST PÁLL BALDVIN BALDVINSSON
Sýningarskálinn sem hýsti tilraunamaraþonið í Serpentine í fyrra. MYND/SERPENTINE GELLERY
Hans Ulrich Obrist
Þórunn
Sigurðardóttir
Rimas Tunias
Putin