Fréttablaðið - 03.05.2008, Blaðsíða 58

34 3. maí 2008 LAUGARDAGUR
M
egrunarlausi
dagurinn er
alþjóð legt gras-
rótarverkefni
sem hóf göngu
sína í Bretlandi
sem andsvar við megrunaráróðr-
inum í samfélagi nútímans,“ segir
Sigrún Daníelsdóttir, sálfræðing-
ur og einn aðstandenda Megrun-
arlausa dagsins.
Jöfn virðing
Sigrún segir tilganginn með
Megrunarlausa deginum vera að
vekja athygli á stanslausum
áróðri um að fólk eigi að vera
öðruvísi, en það er þar sem er
ekki borin jöfn virðing fyrir fólki
eftir líkams vexti. „Skilaboðin eru
að grannur vöxtur sé flottastur
og það sé hræði legt að vera feit-
ur.“ Margs konar vandamál
spretti upp frá þessu. „Eins og
þunglyndi, slæm líkamsmynd,
átraskanir og for dómar gagnvart
þeim sem passa ekki inn í hug-
myndir okkar um réttan líkams-
vöxt.“
„Þetta er það sem ég vinn við
alla daga,“ segir Sigrún sem er
sálfræðingur í átröskunarteymi á
Barna- og unglingageðdeild
Land spítalans (BUGL). Hún vill
þó taka skýrt fram að BUGL sé
ekki aðili að Megrunarlausa deg-
inum heldur sé um óformlegan
áhugamannahóp um hugarfars-
breytingu á þessu sviði að ræða.
Víðtæk áhrif
Sigrún segir mörgum finnast
þeir ekki vera rétt vaxnir eða
ekki frambærilegir hvað útlitið
varðar. Skömm á eigin líkama
hafi áhrif, bæði á andlega og lík-
amlega heilsu. „Manneskja sem
skammast sín fyrir líkama sinn
dregur sig í hlé. Hún er síður lík-
leg til að hreyfa sig, fara í sund
eða út að ganga, af því
hún vill frekar vera í
felum.“
Þá hafi bandarískar
rannsóknir á ungling-
um sýnt að þeir sem
eru óánægðir með lík-
ama sinn lifi óheil-
brigðara lífi en aðrir. Í
ljós hafi komið að ungl-
ingar sem höfðu slæma
líkamsmynd í upphafi
rannsóknar voru ólík-
legri til að hreyfa sig
fimm árum síðar og lík-
legri til að stunda ofát
og óheilbrigðar þyngd-
arstjórnunar aðferðir
eins og að sleppa
mál tíðum, svelta sig,
taka lyf og fleira. Sam-
bærileg rannsókn hefur
ekki verið unnin á
Íslandi. „En við vitum
frá íslenskum rannsóknum að lík-
amsmynd unglinga hefur mikil
áhrif á sjálfsmynd þeirra.“
Einnig hafi nýleg athyglisverð
bandarísk rannsókn sýnt fram á
sterk tengsl eru milli líkams-
myndar eða hvað fólki finnist um
líkama sinn og fjölda veikinda-
daga. Voru tengslin mun sterkari
en við það hversu þungt fólk var í
raun og veru. „Samkvæmt þessu
tengist það að finnast maður vera
feitur fleiri veikinda-
dögum heldur en það
að vera feitur.“
Brenglað gildismat
„Gildismatið í þjóðfé-
laginu og í vestrænum
löndum yfir höfuð
varð andi líkamsvöxt og
þyngd er hlutdrægt,“
segir Sigrún. Hún segir
að ekki sé borin jöfn
virðing fyrir öllum
heldur sé ákveðinn
hópur upp haf inn.
Grönnu fólki séu eign-
aðir per sónueiginleik-
ar sem það eigi ekki
endilega skilið, eigin-
leikar eins og sjálfsagi,
dugnaður og hóf semi.
„Margir eru kannski
bara þannig frá náttúr-
unnar hendi að þeir
hald ast grannir, nokkurn veginn
sama hvað þeir gera.“ Þeir geti
jafnvel lifað mjög óheilbrigðu lífi,
borðað óreglulega og reykt. „Samt
sem áður eignum við þeim sjálf-
krafa einhverjar dyggðir á meðan
við eignum feitu fólki lestina,
hvort sem það á það skilið eða
ekki. Þá þykjumst við viss, bara
með því að horfa á þann sem er
feitur, að hann sé ekki duglegur að
hreyfa sig, örugglega mat gráðug-
ur og hafi lítinn viljastyrk.“ Sig-
rún segir fjöldamargar er lend ar
rannsóknir hafa staðfest þetta.
„Það er að þessir fordómar ríkja
almennt í vestrænum sam félög-
um.“
Sigrún segir rannsóknir hafa
sýnt að þessi hugsun, að grannur
líkamsvöxtur sé afurð einhvers
konar dyggða og að feitur vöxtur
sé þá afleiðing rangrar hegðunar
tengist hugmyndafræði
mót mæl enda trúar um að vinnan
sé dyggð. „Þú uppskerð eins og þú
sáir. Hver er sinnar gæfu smiður
og þú hefur eitthvað gert til að
verðskulda þitt hlutskipti.“
Fordómar
Fitufordómar hafa allt við sig til
að verða mjög sterkir og víðtækir
fordómar. „Þeir byggja á eigin-
leika sem er sýnilegur, þannig að
þú sérð strax hvort þér á að líka
vel eða illa við manneskjuna.“
Segir hún þetta talda afleiðingu
vilja stýrðrar hegðunar. „Þannig
að þú getur réttlætt fyrir þér að
vera illa við manneskjuna af því
að hún hefur kallað þetta yfir sig
sjálf.“ Það er með öðrum orðum
mann eskjunni sjálfri að kenna.
Hvað er hægt að gera?
„Markmið dagsins er að vekja
athygli á að staðan sé svona, að við
séum öll með fyrirfram gefið gild-
ismat sem við lærum af því að lifa
í þessu þjóðfélagi og að þetta gild-
ismat sé óréttlátt.“ Fólki sé mis-
munað vegna þátta sem það hafi
litla stjórn á. „Auðvitað höfum við
einhverja stjórn á holdafari en
hún er miklu minni en svo að við
getum sagt að það sé spurning um
val. Feitt fólk breytist ekki í
grannt fólk bara af því að fara að
hreyfa sig.“
Hugarfarsbreyting
Sigrún segir Megrunarlausa dag-
inn snúast um að vekja athygli á
hversu óréttlátt gildismat þjóðfé-
lagsins sé og með deginum sé ætl-
unin reyna að vekja ákveðna hug-
arfarsbreytingu. Hún segir þetta
eins og alla aðra mann réttinda bar-
áttu. „Markmiðið er að breyta
gildismati þjóðfélagsins.“
Auðvitað sé markmiðið líka bar-
átta gegn ákveðnum viðhorfum og
neikvæðum öflum sem geri fólki
lífið leitt og kalli oft fram mjög
alvarlega vanlíðan. „En við viljum
leggja þetta fram sem jákvæðan
boðskap. Við erum í raun og veru
að berjast fyrir líkamsvirðingu.
Við viljum að það sé borin jöfn
virðing fyrir fólki og öllum sé gert
kleift að þykja vænt um líkama
sinn og líða vel í honum, hvernig
sem þeir eru vaxnir.“
Andsvar við megrunaráróðrinum
Megrunarlausi dagurinn var stofnað-
ur árið 1992 af Mary Evans Young,
breskri konu sem átti við átröskun
að stríða. Síðan þá hefur skipulögð
dagskrá verið haldin víða um heim
til að vekja athygli á þeim miklu
þjáningum sem hljót ast af þrá-
hyggju fólks um grannan vöxt.
„Þetta er óformlegur áhuga manna -
hópur um hugarfars breytingu á
þessu sviði,“ segir Sigrún. „Það er
engin yfirstofnun sem á einkarétt á
þessu heldur er þetta ákveðin hug-
mynd sem hefur gengið manna á
milli og það fer algerlega eftir hvað
hver og einn er tilbúinn að gera
hversu stórt þetta verður.“
Er dagurinn nú haldinn í þriðja sinn
á Íslandi hinn 6. maí næst kom-
andi. Að þessu sinni verður ekki
um hefðbundna dagskrá að ræða.
Þegar eru farnar að birtast auglýs-
ingar á strætisvögnum. Einnig verða
gefin út póstkort sem ætlunin er
að dreifa víðs vegar um bæinn. Þá
verður boð skapnum komið til skila
í skjá auglýsingum í kvikmyndahús-
um.
„Að vera með einhvern einn atburð
á einum degi hefur takmarkað
lífgildi, þannig að okkur langaði að
gera eitthvað núna sem nær að
vekja meiri athygli á málefninu og
hefur möguleika á að lifa lengur.“
MEGRUNARLAUSI DAGURINN 6. MAÍ
PÓSTKORT Póstkortum verður dreift víða um bæinn, meðal annars á kaffihús til að
vekja athygli á boðskap áhugafólks um hugarfarsbreytingu gagnvart áróðri um að
fólk eigi að vera öðruvísi en það er. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
SIGRÚN DANÍELSDÓTTIR Vill að öllum sé gert kleift að þykja vænt um líkama sinn og líða vel í honum, hvernig sem fólk er vaxið. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Skömm fólks á eigin
líkama getur haft víð-
tæk áhrif á andlega og
líkamlega heilsu þess.
Áróður um að fólk eigi
að vera öðruvísi var
uppspretta Megrunar-
lausa dagsins sem hald-
inn er á þriðjudaginn.
Olav Veigar Davíðsson
blaðamaður ræddi við
Sigrúnu Daníelsdótt-
ur, sálfræðing og einn
aðstandanda verkefn-
isins, um tilgang þess
og áhrif sjálfsmyndar á
heilsu.
Að líða illa í
eigin skinni
virðist
hamla því
að maður
hugsi vel um
sig.
Aðstandendur Megrunarlausa dagsins og kvennahlaupsnefnd Íþrótta- og
Ólympíusambands Íslands eiga í hugmyndafræðilegu samstarfi vegna
kvennahlaupsins sem fram fer 7. júní í sumar.
Þema hlaupsins í ár verður líkamsvirðing undir slagorðinu Hraustar konur,
heilbrigt hugar far. Sigrún segir markmiðið vera að koma þeim skilaboðum
til kvenna að hreyfing snúist ekki um ákveðinn líkamsvöxt heldur sé hreyf-
ing uppbygging fyrir líkama og sál. „Þó ætlunin sé að huga að heilsunni
þá þurfum við líka að hugsa um að hugarfar okkar sé heilbrigt og að við
metum okkur sjálfar að verðleikum eins og við erum.“
SAMSTARF VIÐ KVENNAHLAUP ÍSÍ