Fréttablaðið - 18.05.2008, Blaðsíða 12

UMRÆÐAN
Sigurður T. Sigurðs-
son skrifar um
kjaramál
Kostnaður við rekstur heimilis hérlendis er
orðinn svo hár að nýlega
umsamin 145 þúsund
króna dagvinnu tekju-
trygging verkafólks
dugar hvergi nærri fyrir
brýnustu útgjöldum,
hvað þá meira. Þegar búið er að
taka skatt og lífeyrissjóðsgjald af
þessum launum og greiða fyrir
leigu á tveggja til þriggja her-
bergja íbúð er ekkert eftir. Og þó
að menn reyni að bjarga fjármál-
unum með því að vinna tólf tíma á
dag, sex daga vikunnar, dugar það
ekki til því skatturinn hirðir meira
en þriðju hverja krónu af því sem
þannig er aflað. Miðað við verðlag
þyrftu lægstu laun í dagvinnu að
vera a.m.k. 200 þúsund krónur á
mánuði, skattlaus.
Skattpíning
Af lægstu laununum eru nú teknar
um átján þúsund krónur í tekju-
skatt á mánuði. Það munar um
minna fyrir þá sem ekki eiga fyrir
nauðþurftum. Jafn vitlaust sem
það er, þá eru þessi hungurlaun
skattlögð með sömu skattprósentu
og þau hæstu. Það er enginn munur
gerður á tekjum sem ekki duga
einstaklingi til framfærslu og
ofurlaunum forríkra milljónamær-
inga, því hvoru tveggja launin eru
skattlögð með 35,72% tekjuskatti.
Sé til rökleysa þá á hún við um
þessa sérkennilegu skattheimtu.
Núverandi skattleysismörk eru
rúmlega 95 þúsund krónur á mán-
uði en væru um 160 þúsund ef þau
hefðu fylgt launaþróun í landinu
síðustu tuttugu árin. Þarna er um
að ræða 65 þúsund krónur á mán-
uði sem stjórnvöld skattleggja eins
og um hátekjur væri að
ræða. Í stað þess að
hækka skattleysimörkin
eðlilega og hafa þau jöfn
lægstu launum hafa
stjórnvöld ákveðið að
sniðganga alla skynsemi
og hækka skattleysis-
mörkin einungis um sjö
þúsund krónur á næstu
þremur árum. Þessi
ákvörðun sýnir að það
skiptir núverandi stjórn-
völd engu máli hvort lág-
launafólk hefur ofan í sig
að éta eða nái að láta enda ná
saman.
Aðgerða er þörf
Sú stefna fyrri stjórnvalda að
halda skattleysismörkunum niðri
og afnema 7% hátekjuskatt, ásamt
því að lækka tekjuskattsprósent-
una, kom hærri tekjur til góða.
Hátekjufólk græðir milljónir
króna á ári vegna þessara skatta-
lækkana. Hins vegar hefur engin
hliðstæð niðurfelling á skatti verið
gerð fyrir láglaunafólk. Þessa
nöturlegu staðreynd reyna stjórn-
völd síðan að fela með ódýrum nið-
urgreiðslum á ýmsum kostnaðar-
liðum. Skattlagning lægstu launa
er óhæfa sem verkalýðsfélögin
verða að sameinast um að berjast
gegn. Þau verða að krefjast þess
að skattleysismörkin hækki það
mikið að fólk á lægstu launatöxt-
unum geti séð sér og sínum far-
borða. Þeir sem segja að það sé of
stór biti fyrir ríkissjóð skulu minn-
ast þess að ríkið er ekki að tapa
neinum áður áætluðum tekjum,
heldur aðeins að bæta fólki það
sem ranglega var af því tekið. Lág-
markskrafa verkafólks er að skatt-
leysismörkin verði aldrei lægri en
umsamin lágmarkslaun aðila
vinnumarkaðarins.
Höfundur er fyrrverandi formaður
Verkalýðsfélagsins Hlífar.
UMRÆÐAN
Björn Friðfinnsson
skrifar um Evrópumál
Við myndun núverandi ríkisstjórnar var
ákveðið að ekki yrði sótt
um aðild að Evrópusam-
bandinu á kjörtímabil-
inu. Að baki þessarar
ákvörðunar er einkum
andstaða innan annars
ríkisstjórnarflokksins
eins og kunnugt er.
Þær aðstæður hafa nú skapast í
þjóðfélaginu, að ríkisstjórnin er
undir þrýstingi um að fyrrnefndri
ákvörðun verði breytt. Sá þrýst-
ingur stafar fyrst og fremst af
þeim hremmingum sem fjármála-
kerfi þjóðarinnar hefur nú lent í,
en ekki er síður alvarlegt að verið
er að skapa mannlífi og lífskjör-
um jarðarbúa nýjan ramma með
ráðstöfunum sem knúnar eru
fram af loftslagshlýnun og ofnýt-
ingu auðlinda jarðar. Íslendingar
verða af þeim sökum að styrkja
samningsstöðu sína og áhrif á
alþjóðlegum vettvangi og leita
þar bandamanna með svipaða
hagsmuni og sjónarmið. Af aug-
ljósum ástæðum er þá banda-
menn fyrst og fremst að finna
innan ESB. Það telur nú 27 ríki og
standa yfir aðildarviðræður við
Króatíu sem væntanlega verður
aðili árið 2009. Hugsanlegt er að
Íslendingar gætu orðið þeim sam-
ferða.
Það leiðir af ákvæðum EES-
samningsins, að verulegur hluti
af löggjafarstarfi Alþingis og
íslenskra stjórnvalda felst nú í
því að aðlaga íslenska löggjöf og
stjórnsýslureglur að reglum Evr-
ópusambandsins, en um efni lög-
gjafarinnar hafa Íslendingar haft
lítil og stöðugt þverrandi áhrif.
Kemur þar til fjölgun aðildar-
ríkja ESB og breytingar
á stjórnskipulagi sam-
bandsins.
Drögum umsókn ekki á
langinn
Að undanförnu hafa
heyrst þær raddir í opin-
berri umræðu hér á landi
að Íslendingar gætu hag-
nýtt sér það besta frá
ESB, en sleppt öðru.
Hægt sé að tína rúsín-
urnar af kökunni án þess
að gleypa hana alla. Þannig hafa
ýmsir lýst áhuga sínum á því því
að taka einhliða upp evruna sem
opinberan gjaldmiðil hér á landi
án þess að undirgangast þann aga
í fjármálum, sem nauðsynlegur
er til að halda uppi verðgildi
myntarinnar.
Margir vilja enn kjósa þá laus-
ung, sem hér ríkir í fjármálum
hins opinbera, sem skýrast kemur
fram, þegar ráðherrar ríða um
héruð í aðdraganda alþingiskosn-
inga þar sem þeir án lagaheimild-
ar gefa óspart út ávísanir á
útgjöld, sem næstu ríkisstjórn og
þingmeirihluta er svo ætlað að
afla fjármuna til. Það dregur
einnig úr trausti á hagstjórninni,
að Seðlabanki og ríkisstjórn virð-
ast oft ekki hafa samstillt áralag í
siglingu þjóðarbúsins.
Eins og sakir standa leiða öll
skynsamleg rök til þeirrar niður-
stöðu að Íslendingar eigi ekki að
draga það lengur að sækja um
aðild að ESB. Slík aðild myndi í
fullnustu tímans leiða til aðildar
að myntbandalagi Evrópu og
þyrfti að taka markviss skref til
þess að fullnægja aðildarskilmál-
um þess sem fyrst. Einbeittur
ásetningur um aðild að ESB
myndi auka traust á íslenska
þjóðarbúinu bæði heima og
erlendis. En hvað þarf til?
Um umræður síðustu vikna
hefur komið fram sú hugmynd að
gerður verði „Vegvísir“ sem
unnið verði eftir. Hér er um marg-
slungið verkefni að ræða sem
snýr bæði að breytingum innan-
lands og einnig að aðgerðum sem
miða að útvíkkun EES-samstarfs-
ins.
Stjórnarskrá lýðveldisins
Ólafur Jóhannesson prófessor og
síðar forsætisráðherra vakti
athygli á því árið 1962 að ástæða
væri til að gaumgæfa breytingu á
stjórnarskrá lýðveldisins á þann
hátt að í hana væri sett ákvæði
um hugsanlega aðild Íslands að
alþjóðasamtökum, sem kallaði á
framsal ákvörðunarvalds á
afmörkuðum sviðum til sameig-
inlegra stofnana. Jafnframt taldi
hann að núverandi aðferð til
stjórnarskrárbreytinga væri
e.t.v. ekki sú besta til þess að stað-
reyna þjóðarviljann. Þessar
vangaveltur Ólafs voru ekki af
ástæðulausu, heldur fram komn-
ar í tilefni af tilkomu Efnahags-
bandalags Evrópu, eins og fyrir-
rennari Evrópusambandsins var
þá nefndur. Ólafur taldi að með
skynsamlegum stjórnlagaákvæð-
um ætti að reyna að tryggja, að
engin örlagarík skref séu stigin
án þess að þjóðarviljinn sé örugg-
lega kannaður.
Síðan hafa fleiri fræðimenn
fjallað um þetta efni, ekki síst í
tilefni af aðild Íslands að Evr-
ópska efnahagssvæðinu og að
Schengen-samkomulaginu. Má
þar nefna Davíð Þór Björgvins-
son, Kristrúnu Heimisdóttur,
Gunnar G. Schram, Stefán Má
Stefánsson o.fl.
Flest ríki í Evrópu munu nú
hafa tekið upp í stjórnarskrár
sína „opnunarákvæði“ eins og
Ólafur fjallaði um á sínum tíma.
Í ársbyrjun 2005 skipaði for-
sætisráðherra nefnd til endur-
skoðunar á stjórnarskrá lýðveld-
isins undir forystu Jóns
Kristjánssonar fv. alþingismanns.
Í nefndinni sátu fulltrúar þing-
flokkanna og jafnframt var leitað
til hóps sérfræðinga í stjórnlaga-
og stjórnmálafræðum til þess að
starfa með nefndinni.
Nefndin var vinnusöm og m.a.
mótaði hún tillögu um breytingu
á núgildandi 79. gr. stjskr., þar
sem mælt er fyrir um hvernig
breytingum á stjórnarskránni
skulu framvegis háttað.
Ekki er hér kostur á að rekja
störf nefndarinnar frekar, en
þegar nefndin skilaði áliti sínu í
febrúar 2007 var stutt orðið til
kosninga og miklar annir hjá rík-
isstjórn og Alþingi. Var því niður-
staðan sú að ekkert var aðhafst í
stjórnarskrármálinu að svo
stöddu. En segja má að nú þegar
sé kominn grunnur fyrir tillögu
að stjórnarskrárbreytingu, sem
greitt gæti fyrir aðild Íslands að
ESB ef hún nyti meirihlutafylgis
með þjóðinni.
Efni Vegvísis
Fyrsta atriði í vegvísi til Evrópu-
sambandsaðildar er að breyta
stjórnarskránni á þann hátt sem
stjórnarskrárnefndin hafði und-
irbúið. Þetta myndi kalla á þing-
rof og nýjar kosningar. Samfara
alþingiskosningum eftir þingrof-
ið yrði kosið um það , hvort sækja
skuli um aðild að Evrópusam-
bandinu. Í þeirri kosningu hefði
stjórnarskrárbreytingin ekki
tekið gildi, en þess í stað myndi
fráfarandi Alþingi hafa lögfest
reglur um þessa kosningu sér-
staklega, sem segja mætti að
verði könnun á vilja kjósenda.
Annar möguleiki er að ljúka
stjórnarskrárbreytingunni form-
lega og hafa síðan aukakosningar
um aðildarumsókn í samræmi við
ákvæði hennar. Þriðji möguleik-
inn væri að viðhafa kosningar
eingöngu um aðildarsamning sem
væri niðurstaða aðildarviðræðna,
en ekki um það hvort sækja skuli
um aðild . Ekki er hér mælt með
þeirri skipan mála.
Í framhaldi af samþykkt þess
efnis að sækja skuli um aðild,
þarf að hefja undirbúning að
samningaviðræður, móta samn-
ingskröfur o.s.frv. Jafnframt þarf
að grípa til fyrstu ráðstafana í því
skyni að fullnægja kröfum um
aðild að myntbandalaginu og loks
þurfa íslensku þingflokkarnir að
treysta sambönd sín við viðeig-
andi flokkasamtök á þingi ESB,
sem er mjög mikilvægt atriði.
Náist jákvæð niðurstaða í aðild-
arviðræðnum þarf loks að bera
hana undir þjóðaratkvæða-
greiðslu.
Meginatriði í vegvísi til aðildar
að ESB eru skv. framanskráðu
sem hér segir:
1. Breyting á stjórnarskránni
2. Þjóðaratkvæðagreiðsla um
aðildarumsókn samfara
alþingiskosningum
3. Endurbætur á fjárlagakerfinu
og framkvæmd fjárlaga til
undirbúnings aðild að mynt-
bandalaginu
4. Undirbúningur aðildarum-
ræðna
5. Aukið samband ísl. þingflokk-
ana við þing ESB
6. Þjóðaratkvæðagreiðsla um
aðildarsamning
Höfundur situr í stjórn Evrópu-
samtakanna.
12 18. maí 2008 SUNNUDAGUR
Vegvísir að Evrópu
SIGURÐUR T.
SIGURÐSSON
Hærri laun - hærri
skattleysismörk
BJÖRN
FRIÐFINNSSON
Eins og sakir standa leiða öll
skynsamleg rök til þeirrar
niðurstöðu að Íslendingar eigi
ekki að draga það lengur að
sækja um aðild að ESB.