Fréttablaðið - 03.09.2008, Blaðsíða 30

MARKAÐURINN 3. SEPTEMBER 2008 MIÐVIKUDAGUR6
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson RITSTJÓRN: Guðný Helga Herbertsdóttir, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason,
Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF: 512 5301
NETFÖNG: rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið
ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
lands byggðinni. Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorn.ingi@markadurinn.is l gudny@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@
markadurinn.is l jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
Í síðustu viku var haldinn hér
í Reykjavík fundur formanna
samtaka atvinnulífsins á Norð-
urlöndum. Þar var meðal annars
gerður samanburður á framtíð-
arhorfum milli OECD-landa sem
unninn hafði verið af frændum
okkar á hinum Norðurlöndunum.
Þar kom skýrt fram að Ísland er
í forystu í Evrópu á sviðum sem
talin eru skipta miklu máli þegar
horft er til framtíðarhorfa og
langtímahagvaxtar. Í þeim sam-
anburði kemur styrkur Ísland-
svélarinnar vel fram. Nauðsyn-
legt er að rifja hann upp nú
þegar svo virðist sem við séum
sjálf farin að trúa því að íslenska
efnahagsundrið hafi verið bóla.
Fram kom að Íslendingar eru
með hæstu fæðingartíðni á Norð-
urlöndum árið 2007. Það þýðir
með öðrum orðum að hlutfall
vinnandi fólks af heildaríbúa-
fjölda verður áfram hærra hér
en annars staðar á næstu ára-
tugum. Reiknað er með að á Ís-
landi og í Noregi verði hlutfalls-
leg fjölgun í hópi vinnandi fólks
en hlutfallsleg fækkun verði á
hinn bóginn í fjölmörgum Evr-
ópulöndum. Hlutfallslega fáir Ís-
lendingar sem eru á aldrinum 16-
66 ára eru á bótum frá hinu op-
inbera og mun færri en á hinum
Norðurlöndunum.
Þá kom fram að í flestum
löndum OECD ríkjanna er lögð
áhersla á að auka atvinnuþátt-
töku fólks og fjölga vinnustund-
um. Flest viðmið til næstu ára og
áratuga hjá OECD ríkjum þykja
róttæk en þau liggja nær öll
undir núverandi hagtölum frá
Íslandi. Atvinnuþátttaka eldri
starfsmanna, 60-74 ára, er hærri
á Íslandi en í nokkru öðru landi
OECD.
Þá er íslenska skattkerfið talið
hvetja fólk og fyrirtæki til vinnu
og athafna en skattkerfi marga
landa eru fjarri því að hafa þau
einkenni.
Það er ekki síst þegar horft
er til nýrrar kynslóðar sem við
getum litið bjartsýn fram á veg-
inn. Atvinnuleysi meðal ungs
fólks hefur verið lítið sem ekk-
ert um áratugaskeið á meðan at-
vinnuleysi á meðal ungs fólks
á sumum hinna Norðurlandanna
hefur verið yfir 15 og 20% um
árabil. Hérlendis er einnig al-
gengara að ungt fólk stofni fyr-
irtæki.
Það er orðið einkennilegt þegar
það þarf útlendinga, sem eru
að skoða ýmsar framtíðarhorf-
ur landsins, til að auka manni
þrótt í þeim bölmóð sem nú ríður
húsum. Í nýlegri skýrslu Al-
þjóðabankans sagði að íslenska
hagkerfið standi „á erfiðum og
óvissum tímamótum en lang-
tímahorfur í íslenska hagkerfis-
ins eru öfundsverðar“.
Þrátt fyrir mjög alvarlega
stöðu í íslenskum efnahagsmál-
um um þessar mundir þá megum
við ekki gleyma því að íslenska
efnahagsundrið er engin bóla og
ef við stöndum rétt að málum þá
er Ísland land tækifæranna og
horft verður til Íslands um fyr-
irmyndir á næstu árum og ára-
tugum.
Íslenska efnahagsundrið
er engin bóla
Börn að leik. Íslendingar eru með hæstu fæðingartíðni á Norðurlöndunum.
Þór Sigfússon
formaður Samtaka
atvinnulífsins
O R Ð Í B E L G
„Það er orðið einkenni-
legt þegar það þarf
útlendinga, sem eru að
skoða ýmsar framtíðar-
horfur landsins, til að
auka manni þrótt í þeim
bölmóð sem nú ríður
húsum. Í nýlegri skýrslu
Alþjóðabankans sagði
að íslenska hagkerfið
standi „á erfiðum og
óvissum tímamótum
en langtímahorfur í
íslenska hagkerfisins
eru öfundsverðar“.
„Við eigum við ákveðna erfiðleika að etja í okkar efnahagsmálum,
en þó má ekki tala eins og það sé kreppa í landinu,“ sagði Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir, utanríkisráðherra og formaður Samfylkingarinn-
ar, í viðtali við Viðskiptablaðið í fyrri viku. Þau ummæli hafa tals-
vert verið gagnrýnd og tekin sem dæmi um að leiðtogar þjóðarinnar
séu fastir í sínum fílabeinsturni og annaðhvort átti sig ekki á raun-
verulegu ástandi í samfélaginu eða neiti hreinlega að horfast í augu
við stöðuna eins og hún er.
Auðvitað er ástæðulaust að mála skrattann á vegginn, eins og for-
maður Samtaka atvinnulífsins bendir réttilega á í grein í Markaðn-
um í dag. En að sama skapi er með öllu ástæðulaust að viðurkenna
ekki að íslenskt atvinnu- og efnahagslíf glímir nú við einhverja
mestu erfiðleika í manna minnum. Í Bandaríkjunum hefur lánsfjár-
kreppunni verið líkt við þann eiginfjárbruna sem varð við hrunið í
kauphöllinni á Wall Street 1929. Í Bretlandi segir fjármálaráðherr-
ann að við blasi mesta efnahagslægð í sextíu ár. Í þessu ljósi ætti
mörgum að þykja fengur í hinni bjartsýnu yfirlýsingu utanríkisráð-
herrans, eða hvað?
„Í grunninn í þessu vaxtastigi sem er núna og með þessa verð-
bólgu þá er, leyfi ég mér að segja, nánast allur rekstur verðlaus.“
Svo mælti Bjarni Benediktsson, alþingismaður Sjálfstæðisflokks-
ins og stjórnarformaður N1, í Ríkisútvarpinu um liðna helgi. „Það er
ekkert vit í að fara út í neinn rekstur af nokkru tagi. Það er langbest
ef þú átt pening að geyma hann og gera ekkert við hann og reyna að
ávaxta hann,“ sagði þingmaðurinn enn fremur og bætti við: „Þetta
eru svo augljós sannindi að rekstrarumhverfið er skelfilegt í dag.
Það er það.“
Ætla mætti að yfirlýsingar þessara tveggja fulltrúa ríkisstjórn-
arflokkanna eigi alls ekki við um sama landið eða sama efnahags-
ástandið, svo ólíkar eru þær. Annars vegar er engin kreppa og má
ekki tala þannig, en hins vegar er rekstrarumhverfið hreinlega
skelfilegt og allur rekstur verðlaus, hvorki meira né minna.
Markaðurinn hefur á undanförnum vikum rætt við fjölmarga
stjórnmálamenn um ástand og horfur í efnahagsmálunum og hafa
þau viðtöl vakið mikla athygli. Þau Illugi Gunnarsson, Bjarni Bene-
diktsson, Árni Páll Árnason, Geir H. Haarde og nú Valgerður Sverr-
isdóttir og Steingrímur J. Sigfússon hafa lýst sinni sýn á ástand mála
og komið fram með tillögur um hvað mætti betur fara. Þótt áhersl-
ur í þeim málflutningi hafi verið ólíkar frá einum stjórnmálamanni
til annars og tillögurnar margvíslegar, var þó einkennandi að allir
töldu þeir mikilvægt að viðurkenna vandann og að ákveðin hag-
stjórnarmistök hefðu verið gerð. Slík viðurkenning á veruleika máls
væri beinlínis forsenda þess að bregðast mætti við með skynsam-
legum hætti.
Á þessum vettvangi hefur margsinnis verið varað við aðsteðjandi
vanda á undanförnum mánuðum. Sama hafa margir aðrir gert, til
dæmis forsvarsmenn atvinnulífsins og launþegahreyfingarinnar. Á
fyrstu haustdögum er niðursveiflunnar þegar tekið að gæta í formi
hópuppsagna, gjaldþrota fyrirtækja og aukinna vanskila einstakl-
inga. Verðbólgan hækkar áfram, verðlag er á fleygiferð og krónan
enn sem fyrr á valdi spákaupmanna sem skeyta lítt eða ekkert um
þjóðarhag.
Fyrir þá sem reka fyrirtæki við þessar aðstæður er tilgangslítið
að halda því fram að hér sé engin kreppa. Sama á við um þá sem ný-
lega hafa misst vinnuna eða geta ekki staðið skil á fjárskuldbinding-
um sem hafa hækkað um tugi prósenta vegna hækkunar vísitölu eða
gengisfalls krónunnar. Þessir aðilar kalla eftir skýrum svörum og
raunverulegum tillögum. Þeir krefjast þess að horft sé lengra fram
á veg og komið með raunveruleg svör við aðkallandi spurningum.
Og þau svör mættu gjarnan koma fram strax og áður en það er
orðið of seint.
Vilja menn ekki horfast í augu við raunveruleikann?
Hvað er kreppa?
Björn Ingi Hrafnsson
Uppboðsskuldabréf, stund-
um kölluð ARS-skulda-
bréf (Auction Rate Sec-
urities), eru tegund lang-
tímaskuldabréfa með
breytilegum vöxtum. Vext-
irnir eru ákvarðaðir, líkt og
nafnið bendir til, á uppboð-
um sem haldin eru á 7, 28 eða
35 daga fresti, sem gerir það að verkum
að verðmyndun er virkari og seljanleiki bréfanna
því meiri. Mörg stórfyrirtæki geymdu reiðufé sitt
í uppboðsskuldabréfum, enda voru þau markaðs-
sett sem ígildi reiðufjár.
Síðan 1988 þegar Goldman Sachs byrjaði að gefa
út uppboðsskuldabréf í stórum stíl í Bandaríkjun-
um hefur markaðurinn vaxið í um 330 milljarða
dollara. Til dæmis hafa fjármálastofnanir sem
veita námslán, sem yfirleitt eru til mjög langs
tíma en njóta rík-
istryggingar,
fjármagnað lán-
veitingar sínar
með útgáfu upp-
boðsskuldabréfa.
Í byrjun árs 2008
hrundi markaðurinn
fyrir uppboðsskulda-
bréf þar sem engir
mótaðilar voru til staðar
á uppboðum, með þeim afleiðing-
um að fjölmargir fjárfestar sátu uppi með
óseljanleg bréf. Stærstu útgefendur þeirra, UBS,
Morgan Stanley, Merrill Lynch og Citigroup, hafa
verið sakaðir um að hafa leynt fyrir viðskiptavin-
um hversu mörg uppboð enduðu án kaupenda, og
fyrir að hafa blekkt viðskiptavini til að kaupa upp-
boðsskuldabréf.
O R Ð S K Ý R I N G I N
UppboðsskuldabréfNám í verðbréfaviðskiptum
Nám til undirbúnings prófs í verðbréfaviðskiptum
Framúrskarandi kennarar
Staðnám og fjarnám
Sérstakir dæmatímar
Hefst 6. september
Skráning stendur yfir á endurmenntun.is