Fréttablaðið - 31.12.2008, Blaðsíða 12
12 31. desember 2008 MIÐVIKUDAGUR
UM ÁRAMÓT
Íslendingar verða að auka tekj-ur, fjölga störfum og vinna gegn
atvinnuleysi og þeim skaða sem
af því hlýst. Lærum af viðbrögð-
um í fyrri kreppum hérlendis,
þegar norsk-íslenska síldin hvarf
af Íslandsmiðum 1968. Aðgerðir
stjórnvalda næstu árin tengdust
breytingum á fiskiskipaflotanum
og endurnýjun fiskvinnsluhúsa.
Álverið í Straumsvík efldi atvinnu,
einnig störf í flugi og ferðaþjón-
ustu. Minnt er á að við eigum ýmis
tækifæri sem áður reyndust vel
og getum enn þá gripið til þó
kreppan sé dýpri og annarar gerð-
ar en 1968-1970. Tækifæri eru í
nýjum atvinnugreinum, upplýs-
ingatækni, afþreyingu, vatnsút-
flutningi, líftækni, lyfjafram-
leiðslu og
heilbrigðistækniþekkinu. Hrein-
leiki matvælaframleiðslu land-
búnaðar og vaxandi kornrækt er
mikilvæg. Ég byrja þessa grein á
hvatningu til þess að afla aukinna
tekna og efla atvinnumöguleika
fólks? Förum þá leið og komumst
með minnstum skaða upp úr þeirri
djúpu kreppu sem við erum í.
Niðurskurðarleiðin
Óhugsandi lausn úr þeirri djúpu
lægð sem nú er vegna falls bank-
anna og fjármálakreppunnar, er
að beita eingöngu niðurskurði
fjárlaga og minnka þjónustu, eða
nýjum sköttum og gjöldum gegn
gríðarlegum vanda sem við blasir.
Öflum samhliða nýrra tekna,
aukum framleiðslu af öllum mætti
hvar sem slík tækifæri er að
finna. Setjum ekki þjóðina í
kreppu sem gæti varað í áratug.
Niðurskurðarleiðin ein er ófær
með öllu. Auknar og nýjar tekjur
gefa tekjur í ríkissjóð, gegnum
veltuskatta og tekjuskatta. Nú er
alger nauðsyn á viðbrögðum í
atvinnumálum á öllum sviðum.
Heimila þarf þegar rannsóknir og
undirbúning á virkjanasvæðum
hvar sem þær virkjanir verða
reistar til öflunar raforku. Hvað
líður rannsóknarleyfi vegna fyr-
irhugaðrar virkjunar Hvalár á
Ströndum sem er enn þá fast hjá
ráðherra. Vestfirðingar kaupa
mikla raforku að frá öðrum lands-
hlutum. Þar er þörf á nýrri virkj-
un.
Tvíeykið ræður öllu
Frjálslyndi flokkurinn harmar að
ríkisstjórnarflokkarnir sem borið
hafa ábyrgð á stjórn landsins í 17
mánuði, skuli ekki hafa sýnt meiri
fyrirhyggju en raun ber vitni.
Öllum mátti vera ljóst að veru-
lega syrti í álinn á síðari hluta árs-
ins 2007, rauð ljós loguðu. Afneit-
un stjórnarliða var nánast alger.
Stjórnarandstöðuflokkarnir
reyndu ítrekað að benda á hættur,
á varnaðarorð var ekki hlustað.
Tvíeykið, þau sem ein ráða rík-
isstjórn, virðist hvergi hafa metið
stöðuna rétt, og talið að niður-
sveifla í efnahagsmálum væri
léttvægt viðfangsefni. Um það
vitna fjölmörg ummæli forsætis-
og utanríkisráðherra á árinu.
Áramótagreinar formanna eiga
að vera þeim kærkomið tíma-
mótatækifæri til að koma boðskap
á framfæri við þjóðina. Þá er mik-
ilvægt að koma til dyranna eins
og þeir eru klæddir, og segja fólki
sannleikann. Ég ætla ekki for-
mönnum Sjálfstæðisflokks og
Samfylkingar svo illt að segja að
þeir hafi blekkt þjóðina. Sennileg-
ast lifðu þeir í heimi sjálfsblekk-
inga eins og margir aðrir lands-
menn. Forystufólk í stjórnmálum
sem fékk umboð frá þjóðinni til að
stjórna, getur ekki lifað í sýndar-
veruleika. Efnahagsþróun undan-
farinna ára endurspeglaði hvorki
styrk né sveigjanleika. Botnlaus
skuldasöfnum atvinnuveganna og
heimilanna í landinu sýndi veik-
lega sem urðu þess valdandi að
hagkerfið féll. Fögur orð for-
manns „jafnaðarfólks“ fyrir ári
síðan um gegnsæi og vandaða
upplýsingagjöf hafa í raun reynst
andhverfa. Allar götur síðan
bankablekkingarleiknum lauk í
sumar og á haustdögum hafa mál
einkennst af glundroða þar sem
einmitt hefur skort á upplýsinga-
gjöf og gegnsæi. Ríkisstjórnin
hefur vandlega gætt þess að full-
trúar þriðjungs þjóðarinnar,
stjórnarandstöðunnar, kæmu
hvergi nærri ákvarðanatöku um
stjórn landsins.
Öllum steinum velt við
Áramótin marka dapurleg tíma-
mót og kollsteypu í efnahagsmál-
um. Fyrir ári var vinsælt meðal
ráðamanna að ræða góðærið. Við-
urkennt er að það var tálsýn og
sýndarveruleiki skuldasöfnunar.
Veislunni er lokið og fram
undan djúp efnahagslægð án for-
dæmis í sögu þjóðarinnar, á kom-
andi ári. Alþýða landsins mun
krefjast skýringa á orsökum
kreppunnar. Öllum steinum verð-
ur velt við og skoðað hvað fór
úrskeiðis. Svona stórslys af
mannavöldum má aldrei aftur
verða.
Bregðast átti við af meiri ein-
urð og fyrr en raun varð á. Það
voru mistök að skerða aflaheim-
ildir í þorski. Þegar nú syrtir í
álinn verður að auka þorskaflann,
atvinnusköpun og gjaldeyrisöfl-
un. Þorskvótinn verði aukinn
strax um 90.000 tonn. Nýjustu
rannsóknir styðja þá skoðun sjó-
manna að auka beri þorskafla-
heimildir. Fækka á strax kvóta-
bundnum fisktegundum. Loks
rennur upp fyrir mörgum sá sann-
leikur að íslenska fiskveiðistjórn-
unarkerfið með framseljanlegum
veiðiheimildum er ekki það
dásemdarverk sem stuðnings-
menn þess hafa predikað. Sjávar-
útvegurinn er ofurskuldsettur.
Kvótakerfið, sóunin og peninga-
sukkið kringum það, var í raun
upphaf þeirrar ógæfu sem þjóðin
upplifir. Ábendingar þar um eru
fyllilega réttmætar. Hugsum nýtt
þegar kemur að sjávarútveginum.
Kvótakerfi hafa ekki byggt upp
botnfiskstofna. Við í Frjálslynda
flokknum gagnrýnum þetta kerfi
og höldum uppi vörnum fyrir
mannlífi í landinu öllu, með tillög-
um til úrbóta. Við höldum því
áfram af fullri einurð á nýju ári.
Ég óska landsmönnum öllum
gleðilegs árs og friðar. Berum
gæfu til samstöðu og samhjálpar
til að mæta erfiðum tímum, sem
nú fara í hönd.
Höfundur er formaður
Frjálslynda flokksins.
Nýjar tekjur og atvinna
GUÐJÓN ARNAR KRISTJÁNSSON
UM ÁRAMÓT
Banvæn uppdráttarsýki herj-ar nú á hinn hnattvædda
græðgiskapítalisma. Hér á landi
eru afleiðingarnar hrikalegar,
hrun íslensks efnahagslífs,
fjöldaatvinnuleysi, lífskjara-
skerðing og gríðarleg skuldsetn-
ing komandi kynslóða. Orsak-
anna fyrir þessari alvarlegustu
kreppu lýðveldissögunnar er að
leita í blindri trú ráðandi stjórn-
málaafla, viðskiptalífsins og
flestra fjölmiðla á nýfrjálshyggj-
una, stórfelldum hagstjórnarmis-
tökum og loks fólskulegum
aðgerðum Breta. Helstu gerend-
ur keppast hins vegar við að
benda hver á annan og enginn
þeirra axlar ábyrð.
Hamfarir af manna völdum
Ríkisstjórn Geirs H. Haarde og
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur
lagði í aðalatriðum upp með sömu
hægri stefnu og fylgt hefur verið
allan valdatíma Sjálfstæðis-
flokksins eða í rúm 17 ár. Þrátt
fyrir að blikur hafi verið á lofti
strax á árunum 2004-2005 anaði
þáverandi ríkisstjórn áfram í
heimatilbúinni góðærisvímu.
Núverandi stjórn steinsvaf á
verðinum og ýmist leiddi hjá sér
eða leyndi upplýsingum um hvert
stefndi allt þangað til að banka-
kreppan skall á af fullum þunga í
haust. Þá brást hún að lokum við
með því að leita eftir láni frá
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og
gangast inn á margvísleg óhag-
stæð þvingunarskilyrði. Í ofaná-
lag horfði þjóðin upp á algjöra
uppgjöf ríkisstjórnarinnar gagn-
vart Evrópusambandsþjóðum í
samningaviðræðum um ábyrgð
íslenska ríkisins á Icesave-reikn-
ingum Landsbankans.
Í reynd er ríkisstjórn Geirs og
Ingibjargar engu að bjarga. Hún
er að pakka vandanum inn í stór-
felldar innlendar og erlendar lán-
tökur hverra greiðslur koma til
með að rýra mjög lífskjörin á
Íslandi, ekki síst á næsta áratug.
Skuldir hins opinbera á Íslandi
fara á einu ári úr 20-30 af hundr-
aði miðað við þjóðartekjur í á
annað hundrað prósent. Ef þungi
hinnar gríðarlegu fyrirhuguðu
lántöku upp á samtals rúmlega
2000 milljarða kr., með vaxta-
kostnaði og afborgunum, leggst á
að fullu, verður greiðslubyrðin
tröllaukin og nær óbærileg fyrir
þjóðarbúið.
Endurreisn á nýjum grunni
Það er risavaxið verkefni að end-
urreisa efnahag landsins. Miklu
skiptir að þjóðin standi þá saman
og við deilum byrðunum á rétt-
látan og sanngjarnan hátt. Takist
okkur það er verkefnið viðráðan-
legt. Og það skal takast. Íslend-
ingar búa yfir miklum auðlind-
um, ekki aðeins í náttúrunni
heldur einnig í þjóðinni sjálfri og
því er ástæðulaust að leggja árar
í bát. Grunneiningar atvinnulífs-
ins geta einnig eflst, ný verð-
mætasköpun komið til og ef vel
tekst til getur þjóðin snúið sér af
krafti að uppbyggingar- og end-
urreisnarstarfi þegar á síðari
hluta næsta árs.
Mikilvægur þáttur í endur-
reisnarverkefninu er að kjósa
eins fljótt og við verður komið.
Hver mánuðurinn er dýr sem
líður án þess að ný ríkisstjórn
með tiltrú og traust þjóðarinnar
komist í verkin. Trausti rúin ríkis-
stjórn með þjóðina upp á móti sér
mun aldrei leiða okkur í gegnum
erfiðleikana. Af þeim sökum eru
kosningar nauðsynlegar og óum-
flýjanlegar til þess að nýtt Alþingi,
ný ríkisstjórn og veruleg endur-
nýjun í stjórnmálum, efnahagslífi
og lykilstofnunum samfélagsins
geti lagt grunn að endurheimtu
trausti og þjóðarsamstöðu.
Virkjum okkur sjálf
Hið nýja Ísland, hið endurmótaða
samfélag, þarf að grundvalla á
nýrri hugmyndafræði þar sem
ólýðræðislegri og blindri gróða-
hyggju hefur verið hent á haug-
ana. Félagsleg og siðræn gildi
hinna norrænu samábyrgu vel-
ferðarsamfélaga, sjálfbær þróun
og kvenfrelsi eiga þar að vera í
öndvegi. Við Vinstri græn höfum
fulla og óskoraða trú á baráttu-
vilja þjóðarinnar og ekki síst
ungu kynslóðarinnar. En til þess
að verkefnið heppnist verður að
sameina kraftana og virkja alla
þjóðina til þátttöku. Hreyfing
okkar stendur fyrir hugmynda-
fræðilega endurnýjun, trú á þjóð-
ina, á möguleika okkar, auðlindir,
landgæði og getu til að vinna
okkur sjálf út úr erfiðleikunum
og á eigin forsendum. Við bjóðum
fram okkar aðgerðaáætlun,
krafta okkar og liðsmenn sem
fjölgar nú dag frá degi. Við
munum leggja okkar ítrasta af
mörkum til þess að árið 2009
verði ekki aðeins ár erfiðleika,
heldur marki líka upphaf breyt-
inga og endurreisnar.
Höfundur er formaður Vinstri
hreyfingarinnar - græns framboðs.
2009: Ár erfiðleika, breytinga og endurreisnar
STEINGRÍMUR J. SIGFÚSSON