Tíminn - 19.12.1982, Blaðsíða 14

14
SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1982
■ í síðustu viku var maður nokkur
handtekinn í Búlgaríu að beiðni ítölsku
lögreglunnar sem vill hafa tal af honum
vegna banatilræðisins við Jóhannes Pál
páfa í maí í fyrra. Eftir þessa handtöku
hefur netið umhverfis tyrknesku
vopnasmyglarana sem ítalir telja
viðriðna málið mjög þrengst. Af þeim
fimm mönnum sem við málið hafa verið
bendlaðir eru fjórir í varðhaldi: Tveir á
Ítalíu, einn í Búlgaríu, einn bíður
framsals í Vestur-Þýskalandi og sá
fimmti er á flótta einhvers staðar.
Annar mannanna sem situr í varðhaldi
á Ítalíu er tilræðismaðurinn sjálfur,
Mehmet Ali Agca.
ítalski innanríkisráðherrann var að
því spurður á dögunum hverjar líkurnar
væru á því að samsæri hefði búið að
baki tilræðisins við páfa. Hann sagði:
„Frá upphafi renndi okkur í grun að
Acga gæti ekki hafa verið einn að verki.
Augljóslega hafði hann einhvejra
samstarfsmenn. Daginn áður en hann
skaut á páfa hafði hann ferðast yfir hálfa
Evrópu.“
Hitt er aftur á móti óljóst hve
umfangsmikið samsæri hér var um að
ræða. Voru tyrknesku vopnasalarnir
einir að verki eða voru þeir kannski
aðeins lítilfjörleg peð í stærra og
flóknara tafli sem búlgarska
leyniþjónustan DS og ef til vill KGB í
Sovétríkjunum léku?
Hugleiðingum af þessu tagi hefur
verið gefið undir fótinn eftir að þrír
búlgarskir sendifulltrúar í Róm hafa
verið ákærðir fyrir að tengjast
: ' .'■'■' ■.■
■:-i"'
Skotið á Jóhannes Pál páfa á Péturstorgi í maí 1981
Banatilræðið við Jóhannes Pál páfa í fyrra:
Böndin berast að búlg-
örsku leyniþjónustunni
Náið samstarf búlgarskra kommúnista og tyrkneskra
glæpamanna
samsærismönnunum. Lögregluyfirvöld
telja tengsl þar á milli, en fulltrúar í
innanríkisráðuneytinu kjósa varfærnara
orðalag.
„Á þessu stigi málsins vitum við þetta
einfaldlega ekki“ sagði einn
stjórnarráðsfulltrúinn á dögunum.
Búlgarar hafa sjálfir brugðist reiðir við
getgátum af þessu tagi og kallað þær
„fjarstæðukenndar" eða „kjaftæði".
Þeir hafa gefið í skyn að ef ítölsk
yfirvöld hyggist halda til streitu að
saksækja búlgörsku sendifulltrúana
kunni tveir ítalskir ferðamenn sem
handteknir voru í Búlgaríu í ágúst s.l.
að lenda í vanda.
Vandi ítalskra lögregluyfirvalda er sá
að einu raunverulegu sannanirnar fyrir
tengslum samsærismanna við búlgarska
aðila eru yfirlýsingar Agca sjálfs. í
fyrstu kvaðst hann hafa unnið verkið
einn og af eigin hvötum. En síðan hefur
hann breytt framburði sínum í
grundvallaratriðum. Við fjölda
yfirheyrslna hjá rannsóknardómaranum
Ilario Martella hefur hann staðhæft að
annar Tyrki, Beyir Celenk, alræmdur
smyglari og vopnasali sem handtekinn
var í Búlgaríu í síðustu viku, hafi kynnt
hann fyrir búlgörsku sendifulltrúunum
þremur í Róm: Sergei Ivanov Antonov
sem þá var yfirmaður búlgörsku
flugskrifstofunnar í Róm, Yelio Kolev
Vassilev ritara hermálaráðgjafans í
búlgarska sendiráðinu í Róm og
Teodorov Stoyanov Ayvazov,
bókhaldara sendiráðsins.
Agca kveðst hafa þekkt mennina
undir dulnefnum, sem hafi síðar þekkt
þá á Ijósmyndum sem ítalska lögreglan
lét hann skoða. Samkvæmt
lögregluheimildum gat Agca greint
nákvæmlega frá heimilum mannanna,
húsbúnaði þar og bílaeign.
Agca sagði lögreglunni að dáginn sem
hann skaut á páfa hefði hann hitt
Antonov og Ayvazov í bílaleigubíl. Þeir
fór með hann á heimili Ayvazovs til að
sækja þar tösku með tveimur byssum og
handsprengju. Þeir óku að Vatíkaninu,
lögðu bifreiðinni fyrir framan kanadíska
sendiráðið þar og fór hver í sína áttina
Lögreglan segir að eina gagnið til
viðbótar sem tengi Búlgarana beint við
tilræðið við páfa sé ljósmynd sem tekin
var á Péturstorgi þegar skotárásin var
gerð. Myndin sýnir mann sem líkist
mjög Antonov. Búlgarar hafa aftur á
móti leitt fram vitni sem heldur því
fram að Antonov hafi setið við skrifborð
sitt allan daginn.
Lögreglunni hefur orðið betur ágengt
að tengja Agca við neðanjarðarsamtök
tyrkneskra hægrisinnaðra vopnasala og
vopnasmyglara, sem þótt ótrúlegt megi
virðast, hafa góð sambönd við
búlgörsku leyniþjónustuna. Einn helsti
tengiliður þessara aðila við fyrmefndan
Bekir Celenk, öðru nafni Kenter
Albayraktar, 49 ára gamall. Agca segir
að Celenk, sem handtekinn var á
dögunum af búlgörskum yfirvöldum,
hafi greitt sér þrjár milljónir þýskra
marka fyrit að myrða Jóhannes Pái
páfa.
Tyrkneska lögreglan þekkir Celenk
sem smyglara og vopnasala og veit að
hann hefur staðið í viðskiptum við
fjölmörg lönd í Austur-Evrópu, þar á
meðal Búlgaríu. Hann forðast
sviðsljósið. Fyrir tveimur árum þegar
tyrkneskur blaðamaður reyndi að ná af
honum ljósmynd á hóteli í Sofia í
Búlgaríu var hann stunginn með hnífum
af lífvörðum Celenks. Það var á sama
hóteli sem Celenk og Agca dvöldu í
nærri tvo mánuði nokkru áður en til
banatilræðisins við páfa kom.
Það er þetta atriði sem kann að
reynast Búlgörum óþægilegast. Því
betur sem ítölsk lögregluyfirvöld kanna
Agca málið því meira læra þeir um hina
ólöglegu eiturlyfja- og vopnasölu milli
Tyrklands og Búlgaríu, viðskipti sem
búlgarska leyniþjónustan virðist vera
mjög flækt í.
Tyrkneska lögreglan segir að
búlgarska leyniþjónustan hafi stofnað
gervi útflutnings- og
innflutningsfyrirtæki í því skyni að
aðstoða smyglara og vopnasala, og að
hún hafi haft náið samstarf við Abuzer
Ugurlu sem, þar til hann var handtekinn
fyrir einu ári síðan, var álitinn guðfaðir
tyrknesku mafíunnar. Ugurlu er fæddur
í Kúrdistan en hefur haft búlgarskt
vegabréf, og haft aðstöðu í Sofiu.
Ýmislegt bendir til þess að mafíusamtök
hans hafi útvegað Agca fölsuð skilríki
til að komast til Ítalíu.
BÁTAFÓLKIÐ
ÆTLAR AÐ
KOLLVARPA
KOMMtfNISTA-
STJÓRNINNI
Meðal hinna 16 þúsund flóttamanna
frá Víetnam sem nú dveljast í Bretlandi
er hópur manna sem hefur í hyggju að
snúa aftur til heimalands síns og hefja
skæruhernað gegn
kommúnistastjórninni. í Hanoi. Þetta
kemur fram í nýlegri grein Anthony
Grey í Lundúnablaðinu The Observer.
Samkvæmt heimild blaðsins hafa hinir
víetnömsku stjórnarandstæðingar í
Bretlandi með sér samtök og halda
fundi. Þeir safna einnig fé meðal
Vfetnama f landinu til að styrkja þá
skæruliða sem þegar eru komnir til
Víetnam og hafa hafið þar baráttu.
Margir Víetnamanna í Bretlandi sem
hyggja á hemað gegn Hanoi-stjórninni
em fyrrverandi hermenn í sveitum
Suður-Víetnama. Þeir ætla sér að læra
þá hemaðarlist sem Þjóðfrelsisfylkingin
notaði gegn þeim með eftirminnilegum
árangri fyrir nokkrum árum.
Sumir formælendur Víetnama í
Bretlandi tala um almenna óánægju í
Víetnam með kommúnistastjórnina, og
segja að þegar hafi komið til uppþota
gegn henni. Þeir trúa því að Hanoi-
stjórnin kunni að verða fyrsta
kommúnistastjórnin sem takist að velta
af stalli.
The Observer segir að ekki sé að undra
þótt skæruliðabarátta freisti
víetnamskra flóttamanna í Bretlandi.
Nú þegar liðin eru fleiri en þrjú ár frá
því „bátafólkið" fékk hæli þar í landi
eru 8 af hverjum 10 enn atvinnulausir;
margir eiga nána ættingja í Víetnam; og
margs kyns erfiðleikar, basl og fátækt
hefur mætt þeim í hinum nýju
heimkynnum. Tugumálaerfiðleikar eru
líka allnokkrir.
Breskt efnahagsástand er þó ekki eitt
um að kynda hernaðaranda í
víetnömsku flóttafólki. Meðal
flóttamanna í öðrum löndum, svo sem
Ástralíu, Kanada, Bandaríkjunum,
Japan og víða í Evrópu, eru svipaðar
hugmyndir á kreiki og vitað er að
skæruliðasveitir hafa verið myndaðar.
Stærstu skæruliðasamtökin sem
Víetnamar erlendis hafa myndað með
sér njóta forystu hins 52 ára Hoang Co
Minh, fyrrverandi aðstoðarherforingja
í her Suður-Víetnam. Minh segir að
meiri en helmingur allra
flóttamannanna styðji samtökin og að
tíu þúsund manns séu undir vopnum í
Víetnam á þeirra vegum nú þegar.
Það er mjög erfitt fyrir óháða
fréttamenn að ganga úr skugga um hvað
hæft er í þessum staðhæfingum
útlaganna. Stjórnin í Hanoi hefur hins
vegar gefið slíkum sögum undir fótinn
með því að viðurkenna fyrir nokkrum
dögum að „óvinveitt samtök“, þjálfuð
erlendis, hefði reynt að gera uppreisn í
Suður-Víetnam en mistekist. Andúðin
á kommúnistastjórninni er hvergi
útbreiddari en einmitt í suðurhlutum
landsins.
Hvað sem líður núverandi
hernaðarstyrk skæruliðanna þá er það
ljóst að þeir eru að styrkja sig með því
að ráða nýliða til starfa, og eins halda
þeir orðið opinbera fundi til að styrkja
baráttuna. Einkum fara slíkir
fjáröflunarfundir fram í
Bandaríkjunum.
Tvö helstu samtök
stjórnarandstæðinga hyggjast efna til
umfangsmikilla samkoma í Lundúnum
og Birmingham innan skamms
samkvæmt heimildum The Observer og
munu þar forystumenn skæruliða frá
Bandaríkjunum koma fram.
Sá maður sem margir víetnamskir
flóttamenn horfa vonaraugum til hvað
varðar forystu í framtíðinni er
fyrrverandi forseti í Suður-Víetnam
Nguyen Van Thieu. Eftir að Saigon féll
flúði hann til Englands og hefur
undanfarin sjö ár búið í kyrrþey í
glæsilegu húsi í Wimbeldon-hverfi í
suðvestur Lundúnum. Hann er 59 ára
að aldri og kýs að hafa sig ekki mikið í
frammi opinberlega. Hann hefur t.d.
ekki látið frá sér fara neinar opinberar
yfirlýsingar síðan hann kom til landsins,
og neitað blöðum um viðtöl.
Samkvæmt heimildum The Observer
hefur forsetinn fyrrverandi þó fylgst
náið með því sem er að gerast og hefur
með leynd haft samband við fyrrverandi
herforingja frá Suður-Víetnam. „Hann
er enn metnaðarsamur maður" segja
heimildir blaðsins, „og sennilega kýs
hann að taka við forystu
andspyrnuhreyfingarinnar þegar hann
telur að sá tími sé í rauninni runninn
upp“
■ „Við munum snúa aftur“. Frá fundi víetnamskra útlaga í Lundúnum.