Tíminn - 19.12.1982, Blaðsíða 36

36
SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1982
■ Það segir ekki alla söguna um José Diaz,
fjórtán ára Puertóríkana í Bronx, að stundum fer
hann eftir skóla og selur sig kynvillingum. Það gerði
hann fyrst ellefu ára gamall. Hann hefur alist upp í
umhverfi, þar sem neyðin gerir fólk að söluvöru.
Hví skyldu börn þá ekki vera til sölu líka. Einhver
í götunni er byrjaður á þessu. Hann leggur upp með
vini sínum. Hann fer með neðanjarðarlestinni út á
Times Square á Manhattan og þegar hann kemur
aftur er hann með einn eða tvo tíudollaraseðla í
vasanum. Auðteknir peningar? Hreint ekki,- því
hér þarf að fara að með gát, rétt eins og ef menn
ætla að stela eða stunda eiturlyfjasölu. Af tuttugu
drengjum í blokkinni þar sem José býr (Hann er
kallaður JoeJoe) stunda þetta fimmtán drengir, eða
hafa prófað þetta. Þeir kalla þetta „hustle“, - því
orðið „vændi“ er bannorð. í orðabókinni er
„hustler“ þýtt sem sá er „sveimar um fullur orku“
eða „sá sem aflar sér fjár og er ekki vandur að
meðulunum til þess að ná því.“
Nei, það sem lýsir Jósé litla miklu betur er sú
furðulega staðreynd að hann skuli ekki fyrir löngu
vera kominn í hundana. Að hann skuli ekki fyrir
■ Listin að bjarga sér. Barnavændi úti fyrir dyrum spilatækjasalar.
Ekkert — ekkert getur
orðið þeim til bjargar
löngu vera niðurbrotinn, eins og öll hans fjölskylda,
húsið sem hann býr í, gatan hans og allt hverfið.
Vopn hans í lífsbaráttunni eru þrjóska og slægð, -
og persónutöfrar, þegar á þarf að halda.
H.október 1981
í fyrstu spurt meinleysislegra spuminga:
„Veistu hvað klukkan er?“ eða „Viltu
lána mér 25 sent í spilakassann?"
Viðskiptaumræðurnar heyrast lítt.
vegná skarkalans í spilatækjunum.
Stundum eru viðskiptin rædd á skyndi-
bitastöðum; - „Viltu gefa mér eitthvað
Að ósk Jósé förum við inn á
veitingahús McDonalds við hið fjöl-
menna Fordham Street. Hann situr fyrir
framan mig og gaumgæfir mig vandlega.
„Kók?“ spyr ég. „Nei, takk.“ En ham-
borgara? „Nei takk.“ Hann tekur ljós-
myndaranum, Steve, með minni fyrirvara
en mér, því Steve hefur búið í þessu
umhverfi í hálft ár og lætur ekkert á sig
fá.
Ég er hins vegar ný á þessum slóðum.
Þessi 14 ára drengur var fljótur að sjá
það á mér í leigubílnum að ég mundi
vera evrópsk menntakona.
Áður en hann hefur fengið neinar
upplýsingar um mig með spurningum,
fer hann að segja mér frá heimsókn sinni
í Frick safnið á Manhattan. Þessi
samviskulausi skrópari í skóla sínum,
sem ekki getur skrifað nafnið á götunni
þar sem hann býr, virðist skyndilega
orðinn að einlægum aðdáanda gömlu
meistaranna. Nei, ekki leikur þú á mig,
karlinn. En það kemur raunar síðar í
Ijós að hann hefur verið þarna á safninu.
„Hvað langar þig til að verða, Joe?
„Verksmiðjueigandi. Eða þá klúbb-
eigandi, Playboy-klúbbeigandi, þar sem
allar stelpurnar eru." Hann brosir út
undir eyru.
Hvers langar þig mcst til núna?
„Til þess að fá mér sæti.“ Hann dregur
sig inn í sjálfan sig. Þögn. Hann skiptir
sögðugt um skap. Áhugi hans á málum
er fljótur að dvína. Honum fer fljótt að
leiðast.
Steve segir frá JoeJoe:
„Hann gat verið óþolandi ókurteis.
Hann sagði mér að „fara til fjandans,"
þegar ég tók nokkrar myndir af honum
og kunningjum hans á Times Square í
febrúar 1981. Þá var hann 13 ára. Þegar
menn vita ekki hvað um er að vera, taka
menn ekki svo auðveldlega eftir barna-
vændinu. Það tók mig tvo daga að
komast að því hvar viðskiptin voru gerð.
Á vetrum eru þau einkum fjörleg við
innganginn í neðanjarðarjárnbrautina
við 8. stræti og við 42. stræti. Einnig í
spilahöllinni „Playland" við 7. sæti.
Þama eru á ferðinni fimmtán til tutt-
ugu drengir í leit að viðskiptamönnum.
Aðferðirnar bcra merki óttans við að
vekja eftirtekt lögreglumanna og því er
að borða?“ Þegar Ijóst er hvað á
spýtunni hangir spyr hinn tilvonandi
viðskiptavinur: „What do you do?“
Drengurinn útlistar hvað hann hafi að
bjóða og hvað hann vilji fá fyrir. Lítt
reynd börn sættast á fimm eða sjö
dollara. Þeir reyndari vilja fá 25 dollara.
Ég man eftir mjög laglegum kúbönskum
dreng, sem heimtaði 50 dollara. Þá fékk
hann. JoeJoe segir sinn prfs vera 30
dollara. Svo segir hann að minnsta
kosti.“
10. nóvember 1981
Ekki líður á löngu þar til JoeJoe býður
okkur með sér heim til sín. Hann hefur
aldrei minnst á það einu orði hve
aðslæður hans eru hörmulegar. Honum
finnst ekkert athugavert við móður sína,
systkinin né skólann. En hvað um föður
hans? Hann hristir höfuðið. „Hann ber
mig.“ Það er gamla sagan. Vinnur faðir
hans? „Nei, hann fékk flugnaeitur í
augun og annað er brúnt og hitt er
blátt.“ Við komumst að'því annars
staðar frá að faðir hans, sem er 45 ára
er kominn í hóp uppflosnaðra gamal-
menna sem á vetrum ylja sér við kolaofna
á strætum úti og flissa að börnunum,
drukknir dag hvern. .
Webster Avenue/Tremont Avenue
eru þvergötur í útjaðri Suður-Bronx.
Fátækrahverfin færast æ norðar, svo sem
um tíu blokkir á ári hverju. Á árunum
eftir 1950 var Suður-Bronx (12 km. að
flatarmáli og hálfrar milljón manna
byggð) hreinlegt verkamannahverfi, þar
sem einnig var mikið um Gyðinga úr
millistétt. Svo háðulega tókst til að
hrörnunin hófst með því að sett var bann
við hækkun á húsaleigu, til þess að
vernda hag þeirra fátækustu. Það kom
af stað keðjuverkun: Húseigendur hættu
að halda hinum gömlu byggingum við
og stöndugri leigjendur fluttu í skárri
hverfi. Ýmsa minnihlutahópa dreif nú
að, einkum frá Puertó Rico. Þarna ríkti
gífurlegt atvinnuleysi. Iðnfyrirtæki og
bankar fluttu á brott og „brunar"
gamalla bygginga gerðust æ tíðari hjá
ýmsum húseigendum, sem svíkja vildu
fé út úr tryggingafélögum.
Björgunarleiðir hafa verið ræddar. Á
húsarústum í Charlotte Street stóð
Carter forseti árið 1977 og lýsti yfir
framkvæmd nýrrar byggingaáætlunar í
Suður-Bronx, sem borgarstjórn New
York Iagði síðar á hilluna sem hverja
aðra vitleysu. Á sama stað stóð Ronald
Reagan árið 1980 og þrumaði yfir
fylliröftunum: „Ég get lítið fyrir ykkur
gert, nema ég fái atkvæðin ykkar.“
Hann er enn með bjargráð í handraðan-
um, sem ganga út á það að þarna skuli
koma upp nýjum iðnaðarhverfum með
skattaívilnunum.
Á húsi Diaz fjölskyldunnar er engin
dyrabjalla. Við berjum að dyrum.
Fjölradda óp heyrast innifyrir. Bróðirog
systir eru að fljúgast á. Mickey hefur
Joe Joe er greindur piltur, en
hann getur gleymt öllum
framtíðarvonum. Hvers vegna?
Hann er drengur frá Puerto Rico
og vex upp í röngu hverfi.
Það er fátækrahverfið
Suður-Bronx í New York.
Blaðakonan Ewa Windmoeller
og ljósmyndarinn Stephen
Shames fylgdust með ári í lífi
José Biaz, sem leiðst hefur
ut í barnavændi