Tíminn - 19.12.1982, Blaðsíða 26

26_________
bókatldindi
SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1982
TRUARSAGA UNNARS
STEINGRÍMSSONAR
Ólafur Ormsson.
Boðið upp í dans.
Skáldsaga.
Almenna bókafélagið.
Reykjavik.
■ Verkefni höfundar í þessari sögu er
að segja frá ungum manni sem elst upp
í blindri trú kommúnismans en verður
um síðir fyrir vonbrigðum af honum.
Þetta er efni sem við þekkjum vel og víst
væri góðu skáldi samboðið að kryfja til
mergjar.
Sagan byrjar 30. mars 1949 og segir
þá og oftar frá atburðum sem reyndust
örlagaríkir. Frá þeim ætti að segja rétt.
Það gengur misjafnlega. T.d. er rangt
að láta bardagann á Austurvelli ná
hámarki eftir að lögreglan hefur dreift
táragasi.
Þrásinnis er vitnað í frásagnir Þjóðvilj-
ans af atburðum. Það er þó yfirleitt ekki
gert orðrétt, heldur endursemur höf-
undur. Bæði þar og eins þegar hann
leggur sögupersónum orð á tungu finnst
mér honum fatast. Þegar Stalin lá
banaleguna sagði Þjóðviljinn t.d. frá því
hvernig eðlisþyngd þvagsins breyttist
frá degi til dags. Það var engin nauðsyn
að endursemja fréttaburð Þjóðviljans.
Hann nýtur sín fullvel óbreyttur.
Þó að okkur hafi fundist nóg um
aðdáun sumra á erlendu frægðarfólki,
leikurum og stjórnmálamönnum, hef ég
aldrei heyrt sama orðalag og hér: elsku
Clark, Gréta okkar, Nonni okkar (John
Kennedy) eða orðalag Pálínu um Stalin.
Barnaskapurinn og trúarhitinn var alveg
nógur svo að ekki þarf að skrumskæla
hann.
Hitt er þó sennilega öllu lakara að
ekki kemur glöggt fram hverjar draum-
sýnir Unnars voru í sambandi við
kommúnisma. Það vita þó þeir sem
þessa tíma lifðu að þar voru fagrar
draumsýnir. Og það vantar mikið þegar
þeim er sleppt.
Drykkjuskapur þeirra félaga skipar
ærið rúm í sögunni. Aftur og aftur er
blvgðunarlaus skepnuskapur samfara
drykkju Unnars, síðast í Kaupmanna-
hafnarferðinni með Bragðlaukunum.
Hann lofar Maríu sinni að vísu í sögulok
að áfengi skuli ekki framvegis verða
sama vandamál á heimilinu og verið
hafi. Slíkt hefur margur sagt og lítið
orðið úr efndum. Unnar hefur alltaf sagt
að sér væri óhætt að enda gáfumerki að
kunna að umgangast brennivínið.
Eins finnst mér þátturinn um Nun
Guntang Soon sé ekki sannfærandi. Að
vísu er Unnar fullur og timbraður þegar
hann ánetjast þeim söfnuði. Hins vegar
er þarna farið mjög nærri því sem
raunverulega hefur átt sér stað um
fjárdrátt og svik innan sértrúarflokks.
Unnar hefði þó frekar átt að vera veikur
fyrir þeim áróðri áður en hann kynntist
afturhvarfi Björns Lárussonar.
Hér hefur einkum verið dvalið við það
sem mér virðist vera annmarkar þessarar
sögu. Höfundur hefur tilhneigingu til að
ýkja svo að úr verður afkáraskapur. Það
mótar t.d. þá bræður, Steingrím og
Aðalstein í Látalátum. Það hefði orðið
sterkara að minnka ýkjurnar.
Efni þessarar sögu er sótt í þjóðlíf
okkar og á að spegla örlagadrætti úr
þjóðarsögunni. Sumir munu fyllast
andúð við lesturinn af því þeir eiga ekki
samleið með höfundinum. Aðrir viður-
kenna og meta tilgang höfundar og
þ eim sárnar að vonum þegar þeim
finnst að ekki hafi nógu vel tekist. Hér
var þó efni sem var hverju stórskáldi
samboðið.
Þrátt fyrir það sem hér er sagt í
aðfinnslutón skal það sagt að lokum
afdráttarlaust að í þessari sögu eru góðir
þættir sem benda til þess að vænta megi
betri verka af höfundinum.
H. Kr.
■ Vilmundur Gylfason.
Hressi-
leg
frásögn
Kristján P. Magnússon
Við í Vesturbænum.
Útgefandi:
ísafoldarprentsmiðja.
Reykjavík.
■ „Bók þessi er skáldsaga. Engin per-
sóna, ‘Staðúr eða atburðir hafa átt sér stað í
raunve: ultikanum. Telji eirthver sig þekkja
persónu, staði eða atburði er það misskiln-
ingur eða algjör tilviljun."
Þessi orð minna á varúð sem er
einskonar tíska þegar höfundum finnst
skáldskapur sinn bera sterkan svip af
minningum sínum. Hér munu þó ýmsir
eiga erfitt með að taka þetta í fullri alvöru.
«Til þess þyrfti að afneita Melaskólanum og
gamalli fréttamynd úr Morgunblaðinu af
Gísla Amkelssyni og fjölskyldu hans á
förum til Konsó. En kannske er þetta bara
sett upp í m inningu Sigurðar A. Magnús-
sonar og annarra slíkra.
Látum svo vera þó að sögumaður sé
kallaður Vimmi, annar afi hans og nafni
heiti Vilmundur en hinn hét Þorsteinn og
var skáld. Hér verður ekki þreytt nein leit
að höfundi en trauðla mun það verða
spennandi íþrótt að leita höfundar þessa
rits líkt og h öfundar Njálu eða Egilssögu.
Það er rétt sem sagt er í bókarkápu að
hér er sagt frá uppvexti atorkusamra stráka
í vesturbænum í Reykjavik. Frásögnin er
lipur og það eru innan um atriði sem
vissulega sóma sér vel í bókmenntum.
H. Kr.
LIKNARHENDUR
JÓHANNESAR
Óskar Aðalsteinn.
Fyrirburðir á Skálmöld.
Skáldsaga
Bókaútgáfan Litbrá.
1982.
■ Söguhetjan í þessari bók heitir
Jóhannes, bóndasonur úr afskekktri
sveit. Hann gerist farmaður. Hann er
lækningamiðill og stjórnast oft af hug-
boðum sem hann fær. Ekki veit hann
hvernig á hugboðunum stendur en hann
eins og aðrir viðurkennir þá staðreynd
að sumum líður betur þegar hann er
nærri og stundum ná sjúkir menn heilsu
þegar hann leggur hendur yfir þá. En
' misjafnlega er á þetta litið.
Jóhannes er hvorki spámaður né
trúboði. Honum var á unga aldri sagt að
hann hefði líknarhendur og á því þreifar
hann þrásinnis. Að öðru leyti virðist
hann næsta reikull í ráðum. Samt liggja
leiðir hans heim á æskustöðvarnar.
Þangað kemur hann til að færa Ágústu
á Hamri heilbrigði lífsins, en sú kona
stjórnar togaraútgerð, skemmtistað og
mörgu öðru sem Ihún er köllið eigandi
að. Jóhannes þjónar henni af trú-
mennsku enda fær hann að sænga hjá
henni eina nótt. Samt bregður hún á það
ráð að fara til Ameríku með herforingja
í von um að auður hans dugi til að rétta
við fjárhag hennar sem annars er í
rústum.
Þetta er mikið áfall fyrir Jóhannes því
að þetta er kona sem hann þráir. Því
hugsar hann sér að elta hana vestur um
haf í þeirri von að hún þurfi sín með
þar eins og hér. En Jóhannesi er annað
betur gefið en stefnufestan. Hann hittir
Dómhildi gömlu og segir henni að hann
þurfi að ná í bílstjóra til að komast með
suður svo hann komist í siglingar. En sú
gamla segir að hann ætti að hinkra við
því að það sé beðið eftir honum á
þessum bæ. Hjónin séu öldruð og ein á
bænum og bóndinn lasinn en hún hefur
sagt þeim að hann myndi líta til þeirra
og ekki yfirgefa þau meðan neyð þeirra
sé mest. Hann svarar því til að hann
muni doka við í Ási. Það gerir ekkert til
með siglingamar.
Og niðurlagsorð sögunnar eru þessi:
„Jóhannes hvataði för sinni. Hann var
ekki lengur einn. Það var beðið eftir
honum heima á bænum.“
Þessi söguþráður vænti ég að gefi
nokkra hugmynd um skáldverkið. Lífs-
gátan er ekki leyst og lítt þekkjum við
■ Óskar Aðalsteinn.
hin duldu svið tilverunnar og þann
örlagavef sem þar er ofinn. En sá, sem
beðið er eftir og kemur til liðs við þá
sem þurfa hans með er ekki lengur einn.
Hann þarf ekki að kvíða.
Þetta er sá boðskapur sem Óskar
Aðalsteinn flytur nú.
H.Ki
Nýlr menn
verða tíl
Egill Egilsson.
Pabbadrengir.
Almenna bókafélagið
Reykjavík.
n Þeir pabbadrengir sem hér segir frá
fæðast ekki fyrr en bókin er hálfnuð.
Sagan þangað til fjallar þó um þá, enda
þótt þeir komi þar ekki fram sem
sjálfstæðar persónur. Þetta er saga um
foreldrana, vonir þeirra og áhyggjur í
sambandi við tilkomu nýs manns í
fjölskylduna - en í þessu tilfelli reynast
þeir menn tveir, og í kringum það verða
líka nokkrar áhyggjur.
Þetta er saga um erfiðleika, áhyggjur,
vonir og gleði í sambandi við meðgöngu,
fæðingu og umönnun nýfæddra barna.
Fjölskyldusaga. Þessir foreldrar vildu
bæta við barni og ætluðu sér að eiga það
saman og ala það upp saman. Hér var
því allt eins og það á að vera. Allt með
ráðum gert. Allt í sómanum.
Höfundur gerir efni sínu góð skil.
Sumum kann að virðast að viðfangsefnið
sé ekki stórt að þessu sinni en þó skyldu
menn hugsa sig um áður en þeir segja
slíkt. Hvað er stórt fyrir þann sem er á
leið að fæðast eða nýfæddur ef ekki
foreldrarnir og sambúð þeirra?
H. Kr.
I HaUdór Krístjáns-
son skrifar um bxkur
■ Egill Egilsson.
■ Ólafur Ormsson.
Upplýsing
og saga
Upplýsing og saga. Sýnisbók sagnaritun-
ar Islendinga á upplýsingaröld.
Ingi Sigurðsson bjó til prentunar.
Rannsóknarstofnun í bókmenntafræði og
Menningarsjóður 1982.
212 bls.
■ Upplýsingaröldin svonefnda var á
margan hátt mikið gróskuskeið í ritun
sögulegs fróðleiks á íslandi, en margir
þeir höfundar, sem þar voru að verki eru
enn furðulega lítt þekktir á meðal
landsmanna. Það kemur til af því, að
ýmsir þeirra féllu í skuggann af mönnum
19. aldar, verk sumra þeirra hafa aðeins
varðveist í handritum og enn aðrir
rituðu á latínu. Sumir þessara manna
eru þó næsta vel þekktir og margir
kunna enn dágóð skil á sagnaritun Jóns
Espólíns, ritum Hannesar Finnssonar og
Magnúsar Stephensens konferenzráðs,
að ekki sé minnst á Baldvin Einarsson
og Tómas Sæmundsson. Hinir eru miklu
færri, sem lesið hafa kirkjusögu Finns
biskups Jónssonar, eða kunna nokkrar
greinir rita Halldórs Jakobssonar.
Af þessum sökum var það vel ráðið,
að velja upplýsingaröldina og rit frá
þeim tíma er ráðist var í að gefa út
sýnishorn af íslenskri sagnaritun fyrri
alda. Dr. Ingi Sigurðsson hefur annast
útgáfuna og ritar hann ýtarlegan
inngang, þar sem hann gerir rækilega
grein fyrir íslenskri sagnaritun á upplýs-
ingaröld. Er sá inngangur allur fróðlegur
vel, enda höfundur flestum öðrum
fróðari um þessi efni.
Meginefni ritsins eru sýnishorn af
ritverkum íslenskra sagnaritara frá upp-
lýsingaröld. Má þar nefna þá biskupa-
feðga, Hannes Finnsson og Finn
Jónsson, Skúla Magnússon landfógeta,
Jón Eiríksson, Ólaf Stefánsson, Jón
Espólín, Magnús Stephensen í Viðey o.
fl., en yngsti höfundur, sem tekinn er
með er sr. Tómas Sæmundsson og er þó
vafamál hvort telja megi hann upplýsing-
armann í þrengsta skilningi í þess orðs.
Hann var að mörgu leyti menntaður í
anda upplýsingarinnar en starfaði meira
með þeim, sem jafnan eru taldir til
rómantísku stefnunnar.
Ekki ætla ég mér þá dul að setja út á
val efnis í þessa sýnisbók. Úr mörgu var
að velja frá þessu tímaskeiði og vafalaust
hefðu engir tveir menn hagað vali sínu
á sama hátt. Skal það eitt sagt, að mér
virðist sem efnið sé vel valið, en hlutur
Jóns Espólíns þó heldur mikill og hlutur
Finns biskups Jónssonar full lítill.
í bókarlok eru allar nauðsynlegar
skrár og allur er frágangur ritsins með
ágætum.
Jón Þ. Þór.