Fréttablaðið - 25.02.2009, Blaðsíða 20

2 25. febrúar 2009 MIÐVIKUDAGUR
Eins og okkar ágætu þjóð hættir til þá hefur umræðan
um Evrópusambandið og hags-
muni Íslands farið út um víðan
völl undanfarið og að mörgu
leyti misst marks. Hún hefur til
að mynda í engu beinst að þeim
þáttum sem voru til umfjöllunar
á merkri ráðstefnu sem Samband
ísl. sveitarfélaga hélt í samvinnu
við samgöngu- og iðnaðarráðu-
neytið í Borgarnesi á dögunum
um íslensk byggðamál á kross-
götum.
Úr þessu vill ríkisstjórnin
bæta og hefur því skipað sér-
staka nefnd undir formennsku
Smára Geirssonar, sem kunn-
ur er af sveitarstjórnarstörfum
sínum, til að fara yfir byggða-
stefnu ESB og þá hagsmuni
sem þar kunna að vera í húfi
fyrir Ísland. Ástæða er til þess
að vekja sérstaka athygli á því
að þau ríki ESB sem við helst
berum okkur saman við verja
almennt stærstum hluta þess
fjár sem kemur úr hinum sam-
eiginlegu sjóðum ESB í byggðaá-
ætlanir sínar til verkefna á sviði
rannsókna og þróunar.
Það vekur auðvitað athygli
þegar kafað er ofan í þessa þætti
innan Evrópusambandsins hve
gríðarlegu fjármagni er veitt til
uppbyggingar í hinum dreifðu
byggðum aðildarríkja. Þannig
er gert ráð fyrir að á tímabilinu
2007 til 2013 verji ESB úr sínum
sameiginlegu sjóðum alls um 350
milljörðum evra til þessa mála-
flokks auk 70 milljarða evra sem
sett eru í sérstök byggðaverkefni
í landbúnaðarhéruðum.
Stórt framfaraskref
Vissulega fara um 2/3 þessa fjár-
magns til þeirra ríkja og svæða
sem lakast standa efnahagslega
í A-Evrópu og á Spáni, Grikk-
landi og Portúgal. Eftir stendur
hins vegar verulegt fjármagn til
annarra svæða innan ESB sem
reynst gæti Íslandi mikilvægt
ef á reyndi. Nefni ég hér sem
dæmi að Írar fá til ráðstöfunar
750 milljónir evra eða á annað
hundrað milljarða króna á þessu
tímabili og frændur okkar Finn-
ar tvöfalt meir. Á móti þessu
framlagi koma svo framlög ríkj-
anna sjálfra.
Við aðild Finna var sérstakt
tillit tekið til þess hversu dreif-
býlt landið var og fengu þeir
hærri byggðastyrki fyrir vikið.
Í Finnlandi búa að meðaltali 17
íbúar á hvern ferkílómetra, en
einungis 3 á Íslandi og innan við
1 að meðaltali, ef hægt er að taka
þannig til orða, sé litið til Íslands
utan höfuðborgarsvæðisins.
Í þessu felast gríðarlega
spennandi möguleikar. Við erum
reynsluboltar á þessum sviðum;
okkar fólk á vísinda- og rann-
sóknasviðinu hefur sýnt áræði
og er eftirsótt í samstarfsverk-
efnum í áætlunum ESB. Það
verður ekkert öðru vísi í byggða-
málunum.
Það ber heldur ekki að und-
anskilja að við höfum tekið þátt
í afmörkuðum verkefnum undir
Norðurslóðaáætlun ESB und-
anfarin ár og Ísland komið þar
að alls 28 aðalverkefnum. Það
vekur auðvitað sérstaka athygli
að þar voru lykilaðilar hér á
landi af landsbyggðinni. Þessi
verkefni skilja eftir sig reynslu,
þekkingu og umfram allt tæki-
færi til frekari sóknar fram á
við. Þetta staðfestir einfaldlega
að okkur munu verða allir vegir
færir innan ESB og aðild mun
verða stórt framfaraskref fyrir
hinar dreifðu byggðir landsins,
eins og margir sem mest hafa
unnið að mótun byggðastefnu í
landinu hafa raunar lengi hald-
ið fram.
Er það ekki þess virði að við
höfum þetta í huga og skoðum
þetta nánar þegar við metum
kosti og galla þess að stíga skref
í átt til aðildar að ESB? Hér er að
finna slagkraft fyrir byggðirn-
ar. Þetta gerir engin kraftaverk
en ef við sækjumst eftir frekari
fjölbreytni, traustari grundvelli,
festu og stöðugleika sem hvatn-
ingu fyrir fyrirtæki og einstakl-
inga til að helga sig uppbyggingu
á landsbyggðinni þá er þarna leið
til að feta.
Útflutningshugsun í öndvegi
Í kjölfar krónu- og bankahruns
þurfum við nú á næstu árum að
einbeita okkur að útflutnings-
hugsun og leggja af hugarfar
útrásarvíkingsins. Hagfræði
næstu ára er einföld:
Við þurfum að flytja meira
út en inn og nota mismuninn til
þess að greiða niður skuldir og
efla okkar hag. Við þurfum að
skapa ný störf í sjávarútvegi,
iðnaði og ferðaþjónustu sem
verða aflvélar atvinnulífsins á
næstunni. Til þess að svo geti
orðið þá verður að skapa traust
á gjaldmiðlinum sem við notum
og bærilegan stöðugleika í efna-
hagslífinu svo útflutningsfyrir-
tæki leggi í að fjölga starfsfólki
á Íslandi. Við getum ekki látið
íslensk fyrirtæki keppa í klofs-
tígvélum krónunnar í sprett-
hlaupinu á mörkuðum heimsins.
Eina færa leiðin er Evrópuleiðin
að upptöku evru sem framtíðar-
gjaldmiðli.
Landsbyggðin gegnir lykil-
hlutverki í atvinnulífi næstu
ár enda hefur fólksflutningum
þaðan linnt og straumurinn er
jafnvel að snúast við miðað við
tölur síðasta árs. Þar er sam-
ansöfnuð þekking sem snýr að
okkar auðlindum og nýtingu
þeirra en þar tel ég að mikil-
vægir möguleikar liggi enn
hvort heldur við horfum til sjáv-
ar eða lands. Mikið hefur verið
rætt um hagsmuni sjávarútvegs-
ins sem skiptir sköpum fyrir
byggðir landsins. Það er mitt
mat að hámörkun á virði okkar
sjávarauðlinda verði ekki náð
nema með fullum og óheftum
aðgangi að okkar stærsta mark-
aði innan Evrópusambandsins
fyrir sjávarafurðir.
Ný atvinnutækifæri
Hafa ber í huga að gríðarleg
verðmætaaukning hefur orðið í
útflutningi okkar á sjávarafurð-
um á Evrópumarkað undanfar-
in ár. Við höfum nýtt okkur afar
vel þá opnun markaða ESB sem
varð í lok tíunda áratugarins
með afnámi heilbrigðiseftirlits
á landamærum. Það gerði okkur
kleift að markaðssetja beint
vörur í dýrari kanti markaðar-
ins sem skilaði okkur enn meiri
tekjum. Aflasamdrátt unnum við
upp með meiri gæðum.
Þessi verðmæti má enn auka
en til að svo megi verða hljótum
við að horfast í augu við það að
aðild að ESB er óhjákvæmileg. Í
vaxandi fullvinnslu sjávarfangs
felast nýir tekjumöguleikar og
ný atvinnutækifæri sem án efa
gætu skapast um landsbyggð-
ina með fullum og tollfrjálsum
aðgangi að markaði ESB.
Það bendir margt til þess að
við fáum viðunandi lausn í samn-
ingum við ESB um stjórnun fisk-
veiðiauðlindarinnar. Ekki bara
sérlausnir annarra ríkja sem
sótt hafa um aðild heldur liggur
fyrir að ESB vill þróa sína sjáv-
arútvegsstefnu í átt að okkar og
Norðmanna. Við verðum fyrir-
myndin við endurskoðun sjávar-
útvegsstefnunnar árið 2012.
Fullkomið tollfrelsi þýðir ekki
bara hálfur milljarður í lægri
tolla miðað við núverandi útflutn-
ingsmynstur. Stóraukin tækifæri
til aukinnar fullvinnslu og meiri
verðmætaaukningar skapast.
Við aðild myndi allt pappírsve-
sen á landamærum ESB hverfa
algjörlega. Það yrði jafnauðvelt
að flytja fisk frá Vestmannaeyj-
um til Bremen og frá Eyjum til
Þorlákshafnar. Hversu mikill
kostnaður og tími myndi spar-
ast við þessa breytingu?
Ný sóknarfæri
Mér er kunnugt um að fyrir
nokkrum árum leitaði útflutn-
ingsfyrirtæki til utanríkisþjón-
ustunnar með rangtollun frá
einu aðildarríkja ESB uppá vas-
ann. Reikningurinn hljóðaði upp
á milljón evra og hafði staðið í
lögfræðingsstappi í meira en ár.
Eitt dæmi af mörgum sem leyst-
ist reyndar farsællega. En ég
bendi bara á þetta og fullyrði að
framlegðaraukningin við það að
losna við pappírsfarganið hleyp-
ur örugglega á mörg hundruð
milljónum og sennilega á nokkr-
um milljörðum.
Ég hvet því sjávarútveginn
hringinn í kringum landið að
íhuga alvarlega þau sóknarfæri
sem felast í því að verða fullgild-
ur aðili að okkar stærsta mark-
aði og í fyllingu tímans með einn
gjaldmiðil á þeim markaði. Þegar
upp er staðið mun það verða
okkar atvinnulífi og heimilum til
mestra hagsbóta. ESB-aðild leys-
ir grundvallarvandamál sem við
er að etja í íslenskum þjóðarbú-
skap og þótt hún kunni að valda
okkur vissum vanda á sumum
sviðum þá er þar um að ræða
viðráðanlega aðlögun og úrlausn-
arefni sem við getum glímt við.
Á Evrópuleiðinni er mikilvægast
að við höldum til haga og verj-
um þá lykilhagsmuni sem tengj-
ast okkar auðlindum og nýtingu
þeirra. Þar eru góðar líkur á að
hagfelld niðurstaða geti náðst
enda þótt margir haldi sig við
það í lengstu lög að semja við
sjálfa sig um annað.
ESB sem aflvél byggðanna
Evrópumál
ÖSSUR
SKARPHÉÐINSSON
Iðnaðar- og
utanríkisráðherra
Það er mitt mat að hámörkun á
virði okkar sjávarauðlinda verði
ekki náð nema með fullum
og óheftum aðgangi að okkar
stærsta markaði inn Evrópusam-
bandsins fyrir sjávarafurðir.
Reykjavíkurvegi 64 - 220 - Hafnarfjörður
Sími 5550944 - Fax 5654055 - Netfang: hlif@hlif.is
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Auglýsendur vinsamlegast hafi ð samband við:
Bjarna Þór Sigurðsson - sími: 512-5471
& 822-5062 - bjarnithor@365.is
Stjórnarskrá Íslands
Afl landsbyggðarinnar Össur Skarphéðinsson:
Íslensk fyrirtæki geta ekki keppt í klofstígvélum krónunnar í sprett-hlaupinu á mörkuðum heimsins., að mati iðnaðar- og utanríkisráð-herra. Eina færa leiðin sé Evr-ópuleiðin að upptöku evru sem framtíðar gjaldmiðli. Hann telur að með aukinni fullvinnslu sjávarfangs felist nýir tekjumöguleikar fyrir landsbyggðina í fullum og tollfrjáls-um aðgangi að markaði ESB.
Umræða á villistigumGunnar Karlsson:
Hefði beint lýðræði forðað Íslandi frá efnahagslegum óförum? Lík-lega ekki, segir Gunnar Karlsson, prófessor í sagnfræði. Fulltrúalýð-ræði Vesturlanda er sannarlega ófullkomið segir hann en væri ekki vænlegra ef við reyndum að tala okkur í átt til lausnar innan þess, í stað þess að hafna því fyrir eitthvað sem við vitum lítið hvert kann að leiða?
Betra Ísland
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Birkir Jón Jónsson og Eygló Harð-ardóttir:
Öll rök hníga að því að lækka stýri-vexti, að mati forystu Framsóknar-flokksins, sem reifar nýjar tillögur flokksins í efnahagsmálum. Þau telja forsendur fyrir Íbúðalánasjóð að fella niður 20 prósent skulda og vilja að erlendir kröfuhafar eignist hlut í bönkunum. Stjórnmál verði þó að hætta að snúast um smámuni.
EFNI BLAÐSINS MIðvikudagur 25. febrúar 2009
Í einu af grundvallarritum síðari tíma lög-fræði, The Province of Jurisprudence Determined (1832), taldi höfundurinn, John Austin, að stjórnlög væru í raun réttri ekki eiginleg lög, enda væru afleiðingar brots gegn þeim aðeins pólítískar og siðferðileg-ar. Hvað sem segja má um kenningu Austins, varpar hún ljósi á mikilvægt einkenni stjórn-laga: Þeim verður ekki framfylgt og virðing við þau tryggð með sama (einfalda hætti) og almenn lög. Ástæðan er sú að í stjórnlögum er einmitt kveðið á um stofnun og skipan þess samfélagsvalds sem stendur að baki hvers kyns lagareglum samfélagsins og tryggir framkvæmd þeirra. Í þessu felst raunar einn-ig það meginviðfangsefni stjórnlaga að beisla þetta vald og koma í veg fyrir misbeitingu þess.
Hollusta við grunngildin
En hvað koma okkur við pælingar réttar-heimspekinga um eðli stjórnlaga? Jú, grein-ing fræðimanna á stjórnlögum, svo og (hin tiltölulega stutta) saga ritaðra stjórnarskráa, hnígur öll að sömu niðurstöðu: Orð og texti stjórnarskráa eru til lítils ef ekki er fyrir hendi hollusta við grunngildi stjórnskipun-arinnar, þ.e. stjórnmálasiðmenning þar sem skilningur ríkir á því að hver stofnun þarf að virða sín stjórnskipulegu mörk. Í ljósi glað-beittra yfirlýsinga undanfarið um meinbugi á íslensku stjórnarskránni og að sjálfsagt sé að huga að grundvallarbreytingum, t.d. varð-andi þingræði og hlutverk forsetans, á vett-vangi stjórnlagaþings er óhjákvæmilegt að spyrja hversu hollir Íslendingar hafa verið núgildandi stjórnarskrá. Hugleiðum eftirfar-andi dæmi:
Orðalag 26. gr. stjórnarskrárinnar um málskotsrétt forsetans er skýrt og í stjórn-
skipulegu samhengi gegnir ákvæðið þýð-ingarmiklu hlutverki við dreifingu valdsins – forsetinn er eina stofnunin sem getur grip-ið (lagalega) inn í lagasetningarferli þings-ins og þannig veitt „ráðherraræðinu“ aðhald. Sömuleiðis fer tilefni ákvæðisins ekki á milli mála (þ.e. afnám konungsveldis og stofnun lýðveldis) og tiltæk lögskýringagögn (athuga-semdir við frumvarp og umræður) styðja ótvírætt orðalagið. Allt þetta kom þó ekki í veg fyrir, þegar reyndi á ákvæðið fyrir alvöru, í svokölluðu fjölmiðlamáli árið 2004, að lá við stjórnskipulegri kreppu vegna rétt-aróvissu um raunveruleg völd forsetans. Þótt þeim, sem vildu valdreifingu og hlut forseta lýðveldisins í stjórnskipuninni sem minnst-an, hafi ekki tekist ætlunarverk sitt, höfðu þeir þó það upp úr krafsinu að flestir telja nú að vafi ríki um túlkun 26. gr. stjórnarskrár, skýra þurfi hlutverk forsetans að þessu leyti eða þá fella það niður. Sú rödd heyrist hins vegar hvergi að sýna mætti ákvæðinu og
rökum þess hollustu, m.a. með þeim hætti að setja almenn lög því til skýringar og fram-kvæmdar.
Stjórnskipuleg óvissuferð
Er það sanngjörn niðurstaða að stjórnarskrá-in hafi brugðist íslensku samfélagi í megin-atriðum og það hljóti að vera óhjákvæmileg-ur þáttur í viðreisn Íslands að byrja hér upp á nýtt? Eða hefur okkur hugsanlega mistek-ist að sýna núgildandi stjórnarskrá nægi-lega hollustu og ræktarsemi? Hér verður því haldið fram að án skilnings og trúnaðar við grunngildi stjórnskipunarinnar sé hætt við að ný stjórnarskrá fögur ásýndar verði létt á metunum og þegar frá líði geti sótt í gamalt far. Yfirvegaðar breytingar á afmörkuðum atriðum stjórnarskrárinnar eru af hinu góða og það eru vissulega atriði í íslenskri stjórn-skipun sem þarf að koma til betri vegar. Öðru máli gegnir um stjórnskipulega óvissuferð á umbrotatímum sem kann að lykta með því
Hefur stjórnarskráin brugðist?
SKÚLI MAGNÚSSON
Lögfræðingur
NÝJA ÍSLAND - HVENÆR KEMUR ÞÚ? Hálfköruð háhýsi og átök milli lögreglu og mótmælenda hafa sett svip
sinn á Ísland eftir bankahrunið síðasta haust. Á þingi er boðið í nefið.
Eldhúsdagur er nýtt vikulegt fylgirit Fréttablaðsins sem leggur áherslu á umræðu og skoðanaskipti um stjórnmál og þjóðmál . Leitast verð-ur við að birta vandaðar og upp-lýsandi greinar um ýmis álitamál. Leitað verður eftir sjónarmiðum valinkunnra einstaklinga auk þess sem senda má gagnorðar greinar á netfangið greinar@frettabladid.is.
Afl landsbyggðarinnar Össur Skarphéðinsson:
Íslensk fyrirtæki geta ekki keppt í klofstígvélum krónunnar í sprett-hlaupinu á mörkuðum heimsins., að mati iðnaðar- og utanríkisráð-herra. Eina færa leiðin sé Evr-ópuleiðin að upptöku evru sem framtíðar gjaldmiðli. Hann telur að með aukinni fullvinnslu sjávarfangs felist nýir tekjumöguleikar fyrir landsbyggðina í fullum og tollfrjáls-um aðgangi að markaði ESB.
Umræða á villistigumGunnar Karlsson:
Hefði beint lýðræði forðað Íslandi frá efnahagslegum óförum? Lík-lega ekki, segir Gunnar Karlsson, prófessor í sagnfræði. Fulltrúalýð-ræði Vesturlanda er sannarlega ófullkomið segir hann en væri ekki vænlegra ef við reyndum að tala okkur í átt til lausnar innan þess, í stað þess að hafna því fyrir eitthvað sem við vitum lítið hvert kann að leiða?
Betra Ísland
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Birkir Jón Jónsson og Eygló Harð-ardóttir:
Öll rök hníga að því að lækka stýri-vexti, að mati forystu Framsóknar-flokksins, sem reifar nýjar tillögur flokksins í efnahagsmálum. Þau telja forsendur fyrir Íbúðalánasjóð að fella niður 20 prósent skulda og vilja að erlendir kröfuhafar eignist hlut í bönkunum. Stjórnmál verði þó að hætta að snúast um smámuni.
„Eldhúsdagur“
er nýtt vikulegt fylgirit Fréttablaðsins sem leggur
áherslu á umræðu og skoðanaskipti um stjórnmál
og þjóðmál. Leitast verður við að birta vandaðar og
upplýsandi greinar um ýmis álitamál. Leitað verður
eftir sjónarmiðum valinkunnra einstaklinga auk þess
sem lesendur geta sent inn gagnorðar greinar á
netfangið greinar@frettabladid.is