Fréttablaðið - 25.02.2009, Blaðsíða 14

14 25. febrúar 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
N
ýr formaður Framsóknarflokksins tók ákvörðun um
að búa til þriggja daga tafaferli með stjórnarandstöð-
unni í umfjöllun viðskiptanefndar Alþingis um Seðla-
bankafrumvarpið. Þessi atburður varpar skýru ljósi
á tvennt: Breytta taflstöðu Framsóknarflokksins og
ráðherraræðið sem herðir nú tökin á Alþingi.
Viðbrögð forsætisráðherra við þessari leikfléttu eru athyglisverð
með hliðsjón af umræðunni um stöðu Alþingis. Fátítt er, ef ekki
dæmalaust, að forsætisráðherra banni forseta Alþingis að halda
áfram þingfundum og ráðherrar neiti að svara fyrirspurnum þing-
manna vegna ágreinings milli stuðningsflokka stjórnarinnar.
Tilgangur forsætisráðherra með eins dags fundastoppi á Alþingi
af þessum sökum er vafalaust sá að sýna samstarfsflokknum fram
á að leikbrögð af þessu tagi hafi afleiðingar. Kenna þarf nýjum
formanni Framsóknarflokksins lexíuna. Slík beiting ráðherra-
ræðis gengur hins vegar þvert gegn þeim sterka straumi sem nú
fellur fram til að styrkja stöðu Alþingis gagnvart framkvæmda-
valdinu.
Ugglaust kemur ýmsum í opna skjöldu að forsætisráðherra skuli
synda gegn þeim straumi þegar á reynir. Hætt er við að stjórn-
kerfisbreytingar komi að litlu haldi Þegar ráðherraræðið er svo
inngróið í eðli þeirra sem fara með valdið. Hugarfarsbreytingin
skiptir í raun meira máli. Þingfundastopp forsætisráðherra bendir
hins vegar til að sú breyting hafi ekki átt sér stað.
Látalæti Framsóknarflokksins eru ekki stór í sniðum. Þau sýna
hins vegar að ný forysta er á góðri leið með að staðsetja Framsókn-
arflokkinn í litrófi stjórnmálanna þar sem hann var fyrir tíma
Halldórs Ásgrímssonar.
Áður fyrr starfaði Framsóknarflokkurinn ýmist til hægri eða
vinstri og var að meðaltali á miðjunni. Halldór Ásgrímsson gerði
flokkinn hins vegar að staðföstum málefnalegum miðjuflokki.
Guðni Ágústsson vann að því að koma honum aftur í gamla farið
en vannst ekki tími til að ná því fram. Nýju forystunni er hins
vegar að takast þetta á undraskömmum tíma.
Engin hætta er á að íhugun Framsóknarflokksins í viðskipta-
nefnd leiði til kröfu um frekari breytingar á frumvarpinu. Þegar
skýrslan til Evrópubankans birtist verður þykkt hennar mæld.
Niðurstaðan verður síðan sú að skýrslan sé of stór og flókin til að
gefa megi henni frekari gaum að þessu sinni.
Framsóknarflokkurinn er ekki á förum yfir til hægri. Hann er
með látalátum eins og þessum aðeins að minna samstarfsflokkana
á að samstarfið kostar. Það verður ekki fyrr en stjórnin lendir í
alvöru pólitískum mótvindi að Framsóknarflokkurinn fer að snúa
sér frá vinstri til hægri. Það eru að minnsta kosti eitt til tvö ár í
þær aðstæður.
Meðferð nýju flokksforystunnar á Evrópustefnunni sem flokks-
þingið samþykkti í janúar er annað og miklu stærra dæmi um
að gamli Framsóknarflokkurinn er kominn aftur. Flokkurinn er
í þeirri aðstöðu að geta sett þá stefnu sem skilyrði fyrir stjórnar-
þátttöku og náð henni fram. Það gerir hann hins vegar ekki.
Í stað þess lýsir nýja forystan því yfir eins og forysta Samfylk-
ingarinnar að Evrópumálin verði ekki tekin á dagskrá fyrr en
forystumenn VG leyfi. Trúfesta við samþykkta stefnu hefði verið
framlenging á Framsóknarflokki Halldórs Ásgrímssonar. Það lag
hentar ekki eins og sakir standa.
Látalæti Framsóknarflokksins:
Gamla lagið
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Hvað segir kirkjan í kreppunni? Svo er spurt.
Kirkjan segir söguna af frels-
aranum Kristi, hún kallar til sam-
funda við hann, hún heldur á lofti
mynd hans og fordæmi og bend-
ir á þá lækning, huggun og leið-
sögn sem bænin í hans nafni er.
Í á annað hundrað starfsstöðvum
um land allt eru opin hús til þeirra
samfunda, þar sem prestar, djákn-
ar og annað starfsfólk kirkjunnar
er til staðar. Þar er boðið til kyrrð-
ar, til uppbyggingar, til samtals og
sálgæslu, leiðsagnar í vanda. Þjón-
ar kirkjunnar eru víða um land
í samstarfi við opinbera aðila og
frjáls félagasamtök um margvís-
legar aðgerðir til liðsinnis í vanda
einstaklinga og samfélags. Benda
má á yfirlit á vef þjóðkirkjunn-
ar, kirkjan. is, þar sem er að finna
upplýsingar um margt af því starfi
sem í boði er. Á trúmálavefnum,
trú.is, má líka finna prédikanir og
pistla þar sem kennimenn kirkj-
unnar tala með skýrum hætti inn
í aðstæðurnar. Eins má minna á
Hjálparstarf kirkjunnar, Samhjálp
og ómetanlegt starf og þjónustu
ýmissa kirkna og trúfélaga.
Og nú lifir kirkjan það tímabil
trúariðkunar kirkjuársins sem er
fastan. Fastan er tími þegar við
erum hvött til þess að endurmeta
líf okkar og forgangsröðun. Sjald-
an hefur boðskapur hennar verið
eins áleitinn og nú. Fjármála-
kreppan knýr okkur öll til endur-
mats, róttækara en við höfum áður
þekkt.
Kreppan er tækifæri, er oft
sagt. Vissulega knýr krepp-
an okkur öll til endurmats á svo
mörgum sviðum. Orðið krísa er
gríska og merkir kreppa, en líka
dómur, endurmat. Orðið krítik,
gagnrýni, er af sömu rót runn-
ið. Í samtali sínu við ráðherrann,
Nikódemus, segir Jesús: „Þessi er
dómurinn (krísis): Ljósið er komið
í heiminn en menn elskuðu myr-
krið fremur en ljósið því að verk
þeirra voru vond.“ (Jóh. 3. 19)
Kreppan er dómur og endur-
mat. Nýju ljósi er varpað yfir og
leiðir fram það sem áður duldist
og sýnir hvað það er sem stenst.
Hvað kemur fjármálakreppan
trúnni við? Jú, fjármálakrepp-
an er trúarkreppa, eða trausts-
kreppa. Musteri Mammons sem
við höfum leitast við að festa
traust okkar á, efnalega farsæld
og velferð, var prófað í eldi sann-
leikans, heiðarleika og heilinda og
reyndist vera spilaborg á hálm-
leggjum. Þegar dagur reiknings-
skilanna rennur upp – og það
kemur alltaf að reikningsskil-
um – þá blása vindar sannleikans
spilaborgunum um koll, einni af
annarri. Græðgin, áhættufíknin,
hjarðhegðunin, falsið og blekking-
arnar sem einkenndu fjármála-
lífið og settu mark sitt á menn-
ingu og samfélag allt, er æ meir
að koma í ljós. Svo er að sjá sem
siðferði heilinda og heiðarleika
hafi verið tekið úr sambandi. Það
flæktist fyrir frelsi, hugviti og
framsækni hinna snjöllu, sem
reyndist vera helvegur og feigð-
arflan. Margir sitja eftir í mikilli
neyð af þess völdum.
Mörgum verður nú ljóst að þessi
brjálsemi sem við upplifðum und-
anfarin ár, þegar menn auðguðust
ógurlega á skammri stundu, og
ofurspennan á öllum sviðum, var
mannskemmandi og lífseyðandi.
Nú kalla margir eftir afturhvarfi
til hinna gömlu dyggða. Hverjar
eru þær? Fastan er tækifæri til að
íhuga það og leggja mat á. Fasta
er að láta eitthvað móti sér, endur-
meta þarfir sínar, að beina athygl-
inni að því einfalda og látlausa,
hófsemi og hógværð og leitast við
að láta gott af sér leiða öðrum til
heilla. Sparsemi og hófsemd eru
kennimörk föstunnar, hjálpsemi
og góðvild.
Fasta þekkist í öllum trúar-
brögðum um allan heim. Og sam-
tíminn þekkir föstu í tengslum
við heilsuátök til líkamlegrar og
andlegrar heilsubótar. Fasta hefur
djúpa andlega merkingu og ómet-
anlegt gildi. Í kristnum sið tengist
fastan umfram allt íhugun písl-
arsögu frelsarans, sem tók á sig
synd og mein manns og heims.
Afstaða hans til föstunnar kemur
víða fram og er í samhljómi við
áherslur spámanna Gamla testa-
mentisins, eins og Jesaja segir:
„… sú fasta sem mér líkar er að
leysa fjötra rangsleitninnar, láta
rakna bönd oksins, gefa frjálsa
hina hrjáðu og sundurbrjóta sér-
hvert ok, það er, að þú miðlir
hinum hungruðu af brauði þínu,
hýsir bágstadda, hælislausa menn
og ef þú sérð klæðlausan mann,
að þú klæðir hann og firrist ekki
þann sem er hold þitt og blóð.“
(Jes.58.6)
Sannarlega tala þessi orð skýrt
til okkar á Íslandi í dag.
Og fastan lyftir fram tákni
krossins og upprisunnar. Guð
sneri illu til góðs, ósigri og hruni
til sigurs, lífs og vonar fyrir alla
menn, lífið allt.
Það skín ljós í myrkri kreppu og
hruns. Það ljós er Jesús Kristur og
fagnaðarerindi hans. Orð krossins,
birta upprisunnar, verk miskunn-
semi, fyrirgefningar, kærleikans á
vettvangi daganna. Láttu það ljós
og anda leiða og lýsa þér.
Höfundur er biskup Íslands.
Fastan og fjármálakreppan
KARL SIGURBJÖRNSSON
Í DAG | Fastan
UMRÆÐAN
Árni Páll Árnason skrifar um ríkisafskipti
Undanfarið hefur verið nokkur umræða um þær tillögur nefndar ríkisstjórnar-
innar, sem Mats Josefsson veitir forstöðu,
að styrkja þurfi eigendahlutverk ríkisins
gagnvart nýjum ríkisbönkum og taka með
skipulegri hætti á erfiðum skuldamálum en
hingað til hefur verið gert.
Vart hefur orðið ótta um að í þeirri leið
felist aukin hætta á pólitískum afskiptum og aftur-
hvarf til þess pólitíska skömmtunarkerfis sem við
bjuggum við áratugum saman. Fátt er fjær sanni.
Ríkið er nú eigandi þriggja stærstu banka lands-
ins. Verulegs frumkvæðis er þörf af hálfu ríkisins
til að koma efnahagslífinu aftur á kjöl. Við þær
aðstæður er val um tvennt: Að fulltrúar ríkisins í
hverjum banka um sig taki ákvarðanir eða að þær
séu teknar á einum stað með samræmdum hætti.
Augljóst er hvort fyrirkomulagið veldur meiri
hættu á ógagnsæi, spillingu og því að tekið sé með
ósambærilegum hætti á sambærilegum málum.
Stefnumörkun Josefsson-nefndarinnar trygg-
ir að einn aðili sinni úrvinnslu stærstu og flókn-
ustu skuldamála bankanna þar sem
hægt er að koma við endurfjármögnun
og endurskipulagningu í rekstri. Ætlun-
in er að eignaumsýslufyrirtækið starfi
á grundvelli almennra leikreglna og sú
staðreynd mun auðvelda að halda við-
skiptamálefnum í hæfilegri fjarlægð frá
pólitískri hagsmunagæslu.
Enginn vill afturhvarf til pólitískrar
íhlutunar í viðskiptaákvarðanir banka.
En almenningur á rétt á að tekið sé á
sambærilegum málum með sambærileg-
um aðferðum og að tryggt sé að hagsmunir ríkis-
ins séu varðir með almennum leikreglum, frekar
en að tilviljun ráði ákvörðunum og þær séu allar
vafðar í þoku ógagnsæis og efasemda vegna flók-
inna vináttu- og eignatengsla.
Afskiptaleysi ríkisvaldsins af fjármálamarkaði
og stefnuleysi hins opinbera í uppbyggingu fjár-
málamarkaða á stóran þátt í því hruni sem orðið
hefur. Það er tímabært að við tileinkum okkur
virk, fagleg og gagnsæ ríkisafskipti af þeirri
gerð sem stutt hafa við efnahagslega velferð í
nágrannalöndum okkar um áratugi.
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Opinber afskipti en ekki pólitísk
ÁRNI PÁLL
ÁRNASON
á hluta sjúklings af verði lyfseðilsskyldra lyfja í Apótekinu Skeifunni
Febrúartilboð
til elli- og örorkulífeyrisþega
Bolla, sprengja, aska
Davíð Oddsson seðlabankastjóri var
gestur Kastljóss í gærkvöldi. Fyrirfram
var búist við miklum hvelli og ekki
loku fyrir það skotið að það muni
lifa í manna minnum undir nafngift-
inni sprengidagsmálið, með vísan í
bolludagsmálið svokallaða, þar sem
Davíð, sem þá var forsætisráðherra,
fullyrti í útvarpsviðtali að Jón Ásgeir
Jóhannesson hefði reynt að bera
á sig fé. Það væri þá rökrétt
framhald að áður en yfir lýkur
muni Davíð fullkomna föstuinn-
ganginn með öskudagsmálinu.
Hvort hann noti þá tæki-
færið til að rísa upp úr
öskustónni eða fari úr
öskunni í eldinn verður
tíminn að leiða í ljós.
Ómótstæðilegt tilboð
Ljóst er að áhyggjur manna af
atgervisflótta landsins bestu sona og
dætra til annarra Norðurlandaþjóða
eiga við rök að styðjast. Það spurðist
til dæmis út í gær að norski seðla-
bankinn hafi falast eftir starfskröftum
Ingimundar Friðrikssonar, fyrrverandi
seðlabankastjóra. Ingimundur kveðst
hafa tekið vel í erindið en
ekki gefið endanlegt svar.
Það er sem sé enn tími
fyrir Jóhönnu Sigurðar-
dóttur til að kynna afar
hagstætt „þrír fyrir
einn“ tilboð
fyrir norskum
stjórnvöld-
um.
Fjarstæðukennt
Valgerður Sverrisdóttir brást við
nokkrum fullyrðingum um Framsókn-
arflokkinn á bloggi sínu í gær. Eina
af þeim fullyrðingum sem hún nefnir
hefur hún eftir lækni, sem sagði
að í stjórnartíð Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks hafi útrásarvíkingar
farið með öll völd en ekki flokkarnir.
„Þetta er auðvitað fjarstæðu-
kennt,“ skrifar Valgerður. Gott
og vel. En hvernig komst Val-
gerður þá að þeirri niðurstöðu
að Framsóknarflokkurinn bæri
ekki ábyrgð á efnahagshruninu,
eins og fram kom í ræðu
hennar á nýafstöðnu
flokksþingi?
bergsteinn@frettabladid.is