Tíminn - 04.04.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 4. apríl 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Frámkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö í lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Að komast ekki
að bryggjunni
Alvarlegur ágreiningur er upp kominn í þing-
flokki Alþýðuflokksins sem ekki er séð fyrir end-
ann á og getur valdið verulegum erfiðleikum í
stjórnarsamstarfinu.
Eitt af lykilatriðunum í samstarfssamningi Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðuflokksins var það að
hefja einkavæðingu af fullum krafti, breyta ríkis-
bönkunum í hlutafélög og selja þá síðan. Frjáls-
hyggjuliðið í Sjálfstæðisflokknum lítur á þetta at-
riði sem þungamiðjuna í aðgerðum núverandi
ríkisstjórnar og iðnaðarráðherra Alþýðuflokksins
hefur ríka sannfæringu fyrir því að þetta sé fram-
tíðin og vill ganga jafnlangt og Sjálfstæðisflokk-
urinn í einkavæðingu á öllum sviðum. Formaður
flokksins er sama sinnis.
Frumvarp til laga um að breyta Búnaðarbanka
íslands í hlutafélag er því afar mikilvægt stefnu-
mótandi frumvarp fyrir ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins. Það er stórpólitískt
frumvarp, og markar í raun upphaf einkavæðing-
ar í stórum stíl á íslandi. Þarna er verið að leggja
til atlögu við ríkisbanka, ekki vegna þess að hann
standi höllum fæti, heldur til þess að breyta um
rekstrarform.
Að frumvarpið stöðvaðist í þingflokki Alþýðu-
flokksins eru pólitísk tíðindi. Það sýnir svo ekki
verður um villst að flokkurinn er klofinn í afstöðu
sinni til einkavæðingar. Jóhanna Sigurðardóttir
félagsmálaráðherra fer fyrir því liði sem ekki vill
beygja sig undir vilja Jóns Sigurðssonar við-
skiptaráðherra í þessu efni. Jóhanna er ekki þekkt
fyrir að láta hlut sinn. Hún hefur einfaldlega kraf-
ist þess að gengið verði frá löggjöf um samkeppn-
ishömlur og óréttmæta viðskiptahætti, áður en
verður farið að selja hlutabréf í ríkisbönkunum í
stórum stíl hér á landi.
Þetta upphlaup er afar óþægilegt fyrir ríkis-
stjórnina í ljósi þess hve þetta mál er mikilvægt til
þess að þau stefnumið sem hún setti sér í upphafi
nái fram að ganga. Ljóst er að þessi ágreiningur á
sér djúpar rætur og hann dregur fram í dagsljósið
fylkingar í Alþýðuflokknum. Loks er hluta af
áhrifamönnum í flokknum farið að blöskra frjáls-
hyggjan og fráhvarfið frá jafnaðarstefnunni sem
þeir Jónarnir hafa verið í forystu fyrir í flokknum.
Þetta er enn ljósara þar sem þessi mál hafa nýlega
verið rædd á flokksvettvangi á ráðstefnu Alþýðu-
flokksins um einkavæðingu um síðustu helgi þar
sem ágreiningurinn kom ljóslega fram.
Þetta mál er einnig alvarlegt áfall fyrir stefnu
ríkisstjórnarinnar í ljósi þess að ekki er heldur
hrifning af því hjá öllum þingflokki Sjálfstæðis-
flokksins og vafasamt að það njóti meirihlutafylg-
is á Alþingi ef það verður knúið fram.
Jón Sigurðsson er ekki þekktur fremur en Jó-
hanna að því að láta sig og hann mun fara hamför-
um á næstunni til að ná málinu inn í þingið.
Nýtt
Atli Magnússon
„fánamál“
Nýtt „fánamál" kom upp í mán-
uðinum þegar útvarpsstjóri,
Heimir Steinsson, tók að flagga
með ríkisfánanum (sem er í
rauninni ekki annað en „klofinn
dúkur“, eins og útvarpsstjóri
orðar það) við útvarpshúsið þeg-
ar útvarpsráð heldur þar fundi
sína.
„Það er smátt sem hundstung-
an finnur ekki“ segir þar og vakti
þessi ráðstöfún þegar nokkra at-
hygli í fjölmiðlum. Myndir birt-
ust af flagginu við hún, skop-
myndateiknarar fundu sér efhi
að leggja út af og ioks birtist
grein eftir útvarpsstjóra sjáifan í
Morgunblaðinu sl. laugardag,
þar sem hann skýnr þá hugsun
er að baki liggur. í greininni er
ýmislegt að finna sem umhugs-
unar er vert og mun vikið að
sumu af því á víð og dreif hér.
Gamlir fánar og nýir
Þjóðemismál ber hátt í heims-
fréttunum nú og sem vænta má
fylgir því víða talsvert vafstur
með fána. Þar hefur það vakið
mesta athyglina sem vænta má
er fyrrum Sovétríkin hafa lagt
hinn þunga og blóðrauða fána
fyrir róða, en tekið upp nýja í
þeirra stað. Em Rússar famir að
flagga með þeim litum sem not-
aðir vom á tíma keisarans og
óska allir góðir menn að þeim
megi vegna vel undir þeim, bet-
ur en undir rauða fánanum og
sama eða svipuðum fána þar á
undan.
En meðan nýjar og nýfrjálsar
þjóðir setja sér heilög markmið
og berast sumar á banaspjót
undir spánnýjum fánum sem
þær munu elska sem lífið í
brjósti sér, sýnist dauft yfir ást-
inni á þjóðfánum í mörgum öðr-
um stöðum. Einkum verður þá
hugsað til Dana, sem eins og
menn vita eiga sér einn hinn göf-
ugasta af fánum, enda kom hann
svífandi ofan frá himnaríki yfir
heri Valdemars sigurs austur í
Eistlandi. Danir láta sér þó lítið
annt um virðingu fána síns nú til
dags, enda eru þeir víst ekki al-
vörugefið fólk. Þeir prenta fána-
litina á piparkökukramarhús og
á servíettur, sem menn nota til
að þurrka sér um munninn eftir
að hafa étið pylsu á Strikinu með
of miklu af sinnepi. Einu sinni sá
ég þrjá stráka úr danska hemum
taka ofan fánann í Fredericia. En
þeim fannst athöfnin víst svo
hlægileg að sá sem virtist vera
„lautinantinn" varð að strjúka
hláturtárin af hvörmunum. Þó
var þetta sami fáninn og sama
þjóðin sem Jón Ólafsson ritstjóri
varð að flýja land fyrir að óvirða.
En enginn í Danmörku virðist
hafa áhyggjur af þessu og drottn-
ingin kveikir sér bara í einni síg-
arettunni enn. „O, mores...!“
Fánamál Ameríkana
Heimir Steinsson nefhir í grein
sinni að sér muni seint Iíða úr
minni að hafa verið viðstaddur
fánahyllingu fjölmennis í Banda-
ríkjunum. Er ég nú ótilkvaddur
er farinn að blanda mér í hið nýja
„fánamál" kemur mér í hug að
mér hefur einnig hlotnast þessi
reynsla, en það var á 4. júlí fyrir
mörgum árum í Massachussetts.
Ég get tekið undir það með
Heimi að það fór fram með fal-
legum og virðulegum hætti. En
hví Bandaríkjamenn eru svona
miklu meiri „patríotar" en t.d.
Danir veit ég ekki. En bandarísk
„þjóðarsál" er heldur ekki neitt
einfalt mál að skilgreina og er
kannske enn skrýtnari en sú
rússneska, sem mjög er látið af
hve flókin sé og torræð. Það má
líka spyrja hvemig amerískum
stúdentum undir öðmm kring-
umstæðum gat dottið í hug að
taka fána sinn og brenna hann
opinberlega..? En samt er ekki
ótrúlegt að sá „tilvistarkjami"
þjóðarvitundarinnar, sem Heim-
ir lýsir áhyggjum af að ekki sé á
alveg vísum stað í hjörtum ís-
lendinga, sé þéttari í sér meðal
bandarískra borgara en borgara
margra annarra þjóða.
Tilvistarkjaminn
En hér var ætlunin að ræða um
afstöðu íslendinga til eigin fána
og hvar þeirra „tilvistarkjami" sé
niðurkominn. Það er satt hjá
Heimi að landinn er í undarlegri
„bóndabeygju" þegar að lýðveld-
inu kemur og þá um leið ytri
táknum þess. Okkur löndum
hefur aldrei farist vemlega vel úr
hendi að fara með fána. Hver
man ekki eftir ljósmyndinni af
Jakobi gamla Hálfdánarsyni þar
sem hann ber fána fyrir bömum
og nokkmm uppábúnum kon-
um um þúfnavöll norður í landi?
En enginn mun verða til að
halda því fram að þar hafi „til-
vistarkjaminrí' ekki verið á rétt-
um stað. Sumir hafa annars
haldið því fram að við íslending-
ar höfum aldrei kunnað að halda
útihátíð og því ekki fúndið
„púðrið" í flöggum.
En einhvers staðar að er
„bóndabeygjarí' komin eins og
útvarpsstjóri segir. Ég ætla að
það sé ekki fjarri lagi að í hjört-
um fleiri en færri íslendinga
tengist þjóðfáninn opinberri
stjómsýslu einkum. Kannske
varðskipunum, lögreglunni,
stjómarbyggingum — máske
skattinum. Hlýjuna til hans
vantar. Hamingjan má vita
hvaða rætur í þjóðarsálinni
liggja til þess ama og ætti íslensk
þjóðarsál þó að vera léttari að
greina en Rússa og Ameríkana.
Svo er að sjá sem landinn leiti
sér að þjóðarímynd og sjálfs-
trausti á allt öðmm sviðum en í
fána sínum. Þrátt fýrir að vand-
lega sé gætt að virðingu íslenska
fánans með reglugerðum, boð-
um og bönnum, þá lætur al-
menningur sér fátt um hann að
því er virðist. íslendingar verða
helst að þjóð í kring um íþrótta-
lið sín, efnahagsmál og stundum
listamenn — sbr. vonina um
„Óskarinn".
En máske rætist sú von Heimis
Steinssonar að það takist að
vekja innilegri tilfinningar í garð
fánans í ókominni framtíð og
endumýja eitthvað háleitara
sjálfstrausL Sitthvað mun þó
verða að breytast ef þjóðin á að
geta fært lýðveldi sínu þetta
sjálfstraust í afrnælisgjöf að
tveimur ámm Iiðnum.