Tíminn - 04.04.1992, Blaðsíða 5

Laugardagur4. apríl 1992
Tíminn 5
Nýjar tillögur sem
snerta menntamál
Valgerður Sverrisdóttir skrifar:
þessu þingi hef ég ásamt fleiri þingmönn-
um lagt fram tvær þingsályktunartillögur
sem tengjast menntamálum. Önnur fjallar
um mat á skólastarfi og hin um samstarf
menntastofnana með aðstoð tölvunets. Ég
ætla í þessari grein að gera lítillega grein
fyrir ástæðum þess að þessar tillögur eru
lagðar fram og hvaða markmið eru höfð að
leiðarljósi við gerð þeirra.
Mat á skólastarfi
Tillagan um mat á skólastarfi felur það í
sér að menntamálaráðherra skipi nefnd
sem hafi það verkefni að kanna reynslu er-
lendis frá á mati á skólastarfi og skuli
nefndin einnig móta tillögur um hvemig
best verði staðið að þessum málum hér á
landi. í nefhdinni eiga sæti m.a. fulltrúar
Kennarasambands íslands, Hins ísl. kenn-
arafélags, Félags háskólakennara, fræðslu-
stjóra og Rannsóknastofnunar uppeldis-
mála, auk menntamálaráðuneytis. Úttektin
nái yfir öll skólastig.
Það hefur mjög færst í vöxt erlendis að
skólar geri úttekt eða láti fara fram mat á
starfi sínu og þeirri þjónustu sem þeir
bjóða upp á. Hér á landi em þessi mál stutt
á veg komin. Það má þó nefna sem dæmi
um það sem hefur verið gert hér á landi, að
með skólaþróunarstarfi í tengslum við að-
alnámskrá og gerð skólanámskráa fyrir
gmnnskóla hefur vissulega verið unnið að
greiningu og mati á skólastarfi. Úttekt eða
einhvers konar gæðamatsaðgerð er þekkt
greiningartæki í stjórnunarfræðinni og er
beitt á fyrirtæki, stofnanir og samtök.
Tilgangur
Á Norðurlöndum hefur verið unnið að því
á síðustu ámm að móta og koma í fram-
kvæmd mati á skólastarfi á öllum skóla-
stigum, en þó em skólar mjög mislangt
komnir á því sviði. í Bandaríkjunum hafa
lengi tíðkast úttektir á háskólum og
kennslu, jafnvel kennumm og starfsmönn-
um í stjómunarstöðum. Tilgangur skóla-
úttektar getur verið nokkuð breytilegur en
í flestum tilfellum er hann að meta gæði
þess starfs og þeirrar þjónustu sem fer fram
á vegum viðkomandi skóla.
Markmið úttektar er hvatning og leiðsögn
fyrir þann sem hún beinist að. Hún er einn-
ig hugsuð til þess að styrkja það sem vel er
gert. Slíkt getur t.d. leitt til endurskoðunar
á námsleiðum og stefnu skóla.
Önnur ástæða úttektar getur verið sú að
yfirstjóm skóla þurfi að vita sem best um
stöðu og gang mála í ýmsum deildum eða
námsbrautum, m.a. með tilliti til þess
hvernig skuli ráðstafa fé, mannafla og hús-
næði svo eitthvað sé nefnt.
Þriðji tilgangur með úttektum gæti verið
að öðlast viðurkenningu sérstakra fagsam-
taka sem hafa að markmiði að styrkja
ákveðna háskóla eða fagskóla sem ná fram
fagkröfum samtakanna.
í fjórða lagi má segja að skóli sem gengst
undir sjálfsmat sýni með því fram á faglega
ábyrgð á starfi sínu.
Fjöldi athugana hefur sýnt að skólastarf
sem sýnir alhliða góðan árangur einkenn-
ist mjög af samkennt og samvinnu milli
kennara, sameiginlegri stefnumótun innan
skólans um markmið og leiðir, skýrum
kennslumarkmiðum, stöðugleika og sam-
fellu í skólastarfi, góðum tengslum við
nemendur og virku sjálfsmatskerfi.
Aðferdir
Ýmsar leiðir og aðferðir má hugsa sér við
gerð þessara úttekta eða mats. Þar vil ég
fyrst nefna eigin úttekt eða sjálfsmat. Það
má einnig hugsa sér aðila utan stofnunar
sem hagsmuna eiga að gæta, svo sem
fræðsluskrifstofur og menntamálaráðu-
neyti. Slíkt mat þarf þó alltaf að vinna í
samstarfi við starfsfólk viðkomandi skóla.
Þær hugmyndir sem heyrst hafa úr
menntamálaráðuneytinu, að utanaðkom-
andi aðilar meti skóla án samstarf við
starfsfólk þeirra, og gefi síðan skólunum
einhvers konar einkunnir, sem geti síðan
nýst foreldrum þegar þeir velja skóla fyrir
böm sín, tel ég ekki skynsamlegar og alls
ekki þjóna þeim tilgangi sem ég hef í huga
í minni tillögugerð.
Það má hugsa sér einhvers konar bland-
aða aðgerð við úttektir á skólum. Þá gæti
hún gengið þannig fyrir sig að fyrst meta
skólar sjálfa sig og leggja fram sína skýrslu.
Þar kemur fram stefna skólans og ýmsar
upplýsingar, t.d. um þróun skólans og upp-
byggingu ásamt mati á starfseminni og
hvað betur mætti fara. Síðan styðst nefhd
utanaðkomandi
aðila við skýrsl-
una í mati sínu
á skólanum.
Þessi aðferð
getur eflaust
komið til
greina, en sú
aðferð að út-
tektin byggist
eingöngu á
sjálfsmati skóla
er áhugaverðari að mínu mati, en vel má
hugsa sér að þær séu gerðar í samvinnu við
t.d. menntamálaráðuneytið eða fræðslu-
skrifstofur.
Hvers vegna mat
á skólakerfí?
íslenskt skólakerfi er orðið mjög um-
fangsmikið og yfirgripsmikið og því eflaust
erfitt fýrir menntamálaráðuneytið að fylgj-
ast með gæðum kennslu og námi hvers
skóla fyrir sig, hvort sem er í grunnskóla,
framhaldsskóla eða háskóla. Skýrsla OECD
um menntastefnu á íslandi frá 1987 gefur í
skyn að þörf sé á aðhaldi og samræmingu í
skólamálum og tengslum milli skólastiga.
Því er lagt til að skipuð verði nefnd sem
kanni þörfina á því að tekið verði upp mat á
skólastarfi í skólum landsins. Fyrst og
fremst með það að markmiði að það geti
virkað sem hvatning og leiðsögn.
Samstarf menntastofnana
með aðstoð tölvunets
Hin tillagan sem ég hef lagt fram á þing-
inu ásamt fleiri þingmönnum fjallar um að
fela ríkisstjóminni að kanna hvernig
stjómvöld geti styrkt þau tölvusamskipti
sem þróast hafa á undanfömum ámm á
milli menntastofnana hér á landi og á milli
skóla hér og erlendis. í því sambandi þarf
sérstaklega að hafa í huga að sú reynsla og
mikla þekking sem þegar er til staðar í
landinu á þessu sviði komi að sem mestum
notum fyrir okkar menntakerfi.
Móðurtölvan á Kópaskeri
Á þessu sviði emm við komin lengra í
þróunarstarfi en marga gmnar og á ýmsan
hátt lengra en okkar nágrannaþjóðir. Þar
hefur einn einstaklingur átt stóran hlut að
máli, sem er skólastjórinn á Kópaskeri í N-
Þingeyjarsýslu, Pétur Þorsteinsson. Þó
nokkuð á annað hundrað stofnanir taka
þátt í þessum tölvusamskiptum nú og má
gera ráð fyrir að virkir einstaklingar sem
taka þátt séu um 300 talsins. Þær stofnanir
sem hér um ræðir em gmnnskólar, fram-
haldsskólar, fræðsluskrifstofur, náms-
gagnastofnun,
Kennaraháskól-
inn o.fl.
Móðurtölvan er
að sjálfsögðu á
Kópaskeri og
um hana fara öll
samskipti sem
eiga sér stað hér
á landi og einnig
mest af sam-
skiptunum við
útlönd. Nú er svo komið að ein vél (móður-
tölva) nær ekki að sinna því að þjóna þess-
um samskiptum og mætti hugsa sér að
þær yrðu í næsta áfanga þrjár og dreifðust
um landið og e.t.v. fleiri síðar. Þannig yrði
byggt upp íslenskt menntanet.
Sama verð um allt land
Mjög mikilvægt er að sama verð gildi fyrir
þessa þjónustu hvar svo sem sú mennta-
stofnun er á landinu sem nýtir sér hana. En
eins og málum er háttað í dag getur hér
verið um umtalsverðan kostnað að ræða
þegar stofnanir þurfa að leita til móður-
tölvu utan eigin gjaldskrársvæðis. Hér
kemur til kasta Pósts og síma og sam-
gönguráðherra að taka á málum, en tækni-
lega ættu ekki að vera vankantar á að koma
málum svo fyrir að þarna geti ríkt ákveðið
jafnrétti. Hér er um mikilvægt byggðamál
að ræða.
Alþjóðlegt net
Sú móðurtölva sem staðsett er á Kópa-
skeri er hluti af álþjóðlegu neti háskóla og
fræðslustofnana (Internet) og getur skipst
á gögnum við allar aðrar vélar á netinu.
Það er því leikur einn að sitja norður í landi
við sína tölvu og fletta upp í háskólabóka-
safninu í Boston í Bandaríkjunum og sækja
sér þangað fróðleik.
Á meðal þess fólks erlendis, sem sinnir
þessum málum er Kópasker stórt nafti og
einhverjir hafa álitið það höfúðstað lands-
ins. Þetta kemur til af því að mestallur
póstur sem berst héðan er merktur Kópa-
skeri, þannig að í þessu sambandi er þetta
litla þorp hátt skrifað og þó nokkuð þekkt
Kópasker er reyndar mikið að rífa sig upp
úr þeim erfiðleikum sem þar voru í at-
vinnulífinu fýrir nokkrum árum og má
þakka það dugnaði heimamanna, en þar er
annað mál.
Framtíðin
Augljóst er að nú er komið að því að taka
ákvarðanir um það hvemig við viljum þróa
okkar menntanet með aðstoð tölva. Mikil
þekking liggur fyrir í landinu hjá ýmsu
skólafólki sem mikilvægt er að nýtist í frek-
ari skipulagningu og frekari framkvæmd-
um á þessu sviði.
Ég er sannfærð um að þessi tækni býður
upp á stórkostlega möguleika í okkar strjál-
býla landi. Það má hugsa sér í því sambandi
aukið samstarf kennara, ekki síst í fámenn-
um skólum landsbyggðarinnar, endur-
menntun kennara, réttindanám kennara
og kennslu í öldungadeildum. Þá em sam-
skipti nemenda ekki síður mikilvæg en þau
geta verið á sviði raungreina og tungu-
málakennslu svo eitthvað sé nefnt
Nemendasamskiptí
Nemendur Melaskólans í Reykjavík hafa
nokkur undanfarin ár tekið þátt í tölvu-
samskiptum við nemendur í Bandaríkjun-
um. Það verkefni kallast Kids’ Network og
byggir á umhverfisrannsóknum í raunvís-
indagreinum og gerir nemendum kleift
með víðtæku tölvuneti að bera niðurstöður
rannsókna saman við niðurstöður nem-
enda í öðmm heimshlutum. Þetta verkefni
þykir hafa tekist mjög vel og oft á tíðum
opnað augu nemenda fyrir umheiminum á
jákvæðan hátt.
Fámennir skólar í Noregi
Þess má geta að í strjálbýlum hémðum
Noregs hafa fámennir skólar tekið upp
samstarf sem þykir hafa reynst vel. Það gef-
ur auga leið að það er mikill styrkur að því
fyrir fagkennara, sem em oft á tíðum eini
kennarinn í skólanum í viðkomandi fagi,
að geta ráðfært sig við kennara annarra
skóla í faginu og eins skipst á gögnum við
þá.
Leiðir af sér spamað?
Ekki er ólíklegt að í einhverjum tilfellum
sé hægt að komast af með minna fjármagn
í verkefni með tölvusamskiptum en með
annars konar samskiptum. Með þessu væri
hægt að spara mikið í ferðakostnaði sem er
drjúgur þáttur í útgjöldum ríkisins.
Að lokum
Nú er orðið nokkuð liðið á vetur og því
erfitt að gera sér grein fyrir nú hver örlög
þessara tillagna verða í þinginu. Staðreynd-
in er sú að þingmannatillögur hafa mátt
lúta því á þessum vetri að vera á biðlista og
oft tekið mánuði að fá þær á dagskrá. Ég vil
þó leyfa mér að vera vongóð um að þessi til-
löguflutningur muni leiða til jákvæðrar
umræðu í þinginu um þessi málefni og þar
með verða til góðs fyrir íslenskt mennta-
kerfi. Að sjálfsögðu lifa allir í þeirri von að
fá tillögur sínar samþykktar.
Menn oy
malefni ||