Tíminn - 26.06.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 26. júní 1993
Tíminn
MÁLSVARl FRJÁLSLYNPIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Ttminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritsflóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrfmsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
Skrtfstofur Lynghálsi 9,110 Reykjavik Síml: 686300.
Auglýslngastnni: 680001. Kvöldsfmar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Selnlng og umbrot Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Viðvörunarljós í
ferðaþjónustu
A síðasta áratug hefur komum erlendra ferðamanna
til íslands fjölgað mikið. Ferðaþjónustan er orðin stór
atvinnugrein sem gefur þjóðinni miklar tekjur.
Sú staðhæfing heyrist oft að ferðaþjónustan sé vaxt-
arbroddur í íslensku atvinnulífí. Það kann að vera eitt-
hvað til í því, en að því skyldi þó gæta að í þessari at-
vinnugrein gerist ekkert af sjálfu sér fremur en á öðr-
um sviðum. Stöðugt vaxandi ferðamannastraumur til
íslands er ekkert náttúrulögmál, né heldur stórfelld
kaup þeirra á vöru og þjónustu hérlendis.
Ferðamálamenn bera saman bækur sínar, eins og
gerist í öðrum atvinnugreinum, og ein ráðstefna af því
tagi var haldin á Egilsstöðum síðastliðinn miðvikudag
þar sem rætt var um fjárfestingar í ferðaþjónustu og
þróun ferðamála. Þar komu margar athyglisverðar
upplýsingar fram hjá austfirskum ferðamálamönnum
og fulltrúa samgönguráðuneytisins sem héldu erindi á
ráðstefnunni.
í stuttu máli voru niðurstöðumar þær að hin stöðuga
fjölgun erlendra ferðamanna á íslandi á síðasta áratug
væri nú stöðvuð og ísland skæri sig úr öðmm OECD-
ríkjum á því sviði þar sem ferðamannastraumur vex á
ný eftir mikla lægð í tengslum við Persaflóastríðið.
Auk þess væri eyðsla ferðamanna í landinu minni en
áður og munaði þar vemlegum fjárhæðum.
Jafnframt kom fram sú skoðun að of mikil áhersla
hefði verið lögð á fjárfestingu í hótelum og gistiher-
bergjum á kostnað skipulegrar markaðsvinnu. Verðlag
væri hér hátt, ferðir dýrar og viðbrögð ferðamála-
manna væm þau að bjóða styttri ferðir sem þýddi
styttri dvöl hvers ferðamanns í landinu þjónusta væri
minna nýtt.
Þetta em alvarleg viðvömnarmerki hvað varðar þessa
atvinnugrein og það er alveg ljóst að tími fjárfestingar,
án skipulegrar markaðssóknar, er liðinn. Einnig þarf
að huga enn betur að því hvað hægt sé að bjóða ferða-
fólki til afþreyingar þótt margt hafi gerst á því sviði.
Styttri ferðir þýða óhjákvæmilega að ferðamanna-
straumurinn dreifist minna um landið en áður og ein-
skorðast meira við ákveðna landshluta út frá Keflavík-
urflugvelli. Þvf er brýnt að markaðssetja fleiri flugvelli
og má þar nefna hinn nýja Egilsstaðáflugvöll. Það er
nauðsyn að dreifa umferð ferðamanna um landið
fremur en beina þeim öllum á eitt landsvæði.
Hátt verð á ferðaþjónustu og styttri viðdvöl ferða-
manna af þeim sökum beinir athyglinni að því glæfra-
spili stjómvalda að auka nú skattlagningu á þessari at-
vinnugrein. Ljóst má vera að óvissa er um hvort þessi
aðgerð skili riídssjóði því sem til er ætlast.
Lækkun virðisaukaskatts á mat ætti að hafa áhrif til
lækkunar á veitingum en gistikostnaður og fargjöld
eru svo stór þáttur í ferðapakkanum að það gerir meira
en vega upp hin jákvæðu áhrif lækkunar.
Ljóst er að brýnasta verkefnið nú er skipulögð mark-
aðssókn. í þeim efrium verða markmiðin að vera vel
skilgreind. Til hverra á að ná og hvemig á að gera þeim
dvölina á íslandi sem ánægjulegasta. Það má heldur
ekki gleyma sambúðinni við landið og eitt lykilatriðið
í því að forðast örtröð er að hafa landið allt með en ekki
aðeins ákveðna og afmarkaða ferðamannastaði.
Oddur Ólafsson skrifar
Alþjóðahyggja og þjóðremba
Alþjóðahyggja nútímans og þjóð-
remba blandast með svo furðuleg-
um hætti að oft er ógerlegt að
skilja þar á milli, en málskrafsfólk
telur þama vera andstæða póla.
Þjóðremba er andstyggileg og fas-
ísk en gengdarlaus alþjóðahyggjan
er mannvæn og frjálslynd. Þetta er
að minnsta kosti sú mynd sem pól-
itíkusar og fjölmiðlar gefa þegar
málefnin eru til umræðu, sem er
æriðofL
En tvískinningurinn er aldrei
fjarri. Framleiðendur og kaup-
sýlsumenn, sem oft eru sömu
mennimir, leggja mikla áherslu á
frjáls milliríkjaviðskipti og em á
móti öllum takmörkunum og
lagasetningu sem hindra alfrí við-
skipti. Að hinu leytinu krefjast
sömu viðskiptaöfl að framleiðslu-
vörur og atvinnugreinar séu
vemdaðar fyrir erlendri sam-
keppni og eru stjómmálamenn
teygðir og togaðir milli hags-
munasjónarmiða og vita ekki Ieng-
ur sitt rjúkandi ráð.
Þetta er alþjóðlegt fyrirbæri og
hefúr fest rætur á íslandi. Rugl-
andinn með smjörlíkisinnflutn-
inginn, eða bann við innflutningi,
sfðustu dagana er gott dæmi um
þetta. Viðskiptaráðuneytið, fjár-
málaráðuneytið og landbúnaðar-
ráðuneytið verja og sækja öll sjón-
armið og enginn veit hvort hér er
frjáls innflutningur á smjörlíki eða
hvort innlend framleiðsla er lög-
vemduð.
Brenglað skyn
Hugsjónir keppnisíþróttanna em
meira en lítið skrýtnar þegar þjóð-
remban og alþjóðahyggjan takast
á. Væmnir bullarar rausa um gildi
íþrótta og hve mikilvægir alþjóða-
leikar séu til að efla vináttu og
skilning meðal þjóða.
En keppnin snýst svo öll um örg-
ustu þjóðrembu. Hver heldur með
sínum landsmönnum og lítur á er-
lenda andstæðinga sem óvini.
Metnaður og metingur er tak-
markalaus. Afrek einstakra þjóða
em lögð saman og fer ekki á milli
mála hverjir em öðmm hæfari of-
urmenni og hvaða þjóðir lítilsigld-
ari. Ríkisstjómir allra landa stuðla
af öllum mætfí að því að gera veg
sinn sem mestan á alþjóðlegum
kólosseum keppnisíþróttanna og
telja sig þjóna sérstökum hags-
munum þjóða sinna fyrir vikið.
Hraðferðir snjallra íþróttamanna
gegnum kerfi ríkisborgararéttar
sýna hve þjóðremban er brengluð
þegar til þeirra kasta kemur.
Á móti og með
Dvöl erlends vamarliðs á íslandi
hefur Iöngum verið þjóðemissinn-
uðum „friðarvinum" mikill þyrnir
í augum. Þeir elska land síns föður
og landið sitt og telja íslenska þjóð
eina réttboma til að rækta tungu
og menningararf sem helgast af
langrí búsetu í landinu. Útlent út-
varp og sjónvarp á íslandi var og er
sorablettur á hreinleika þjóðarsál-
arinnar.
Ef einhver aftur á móti vogaði sér
núna, 1993, að segja upphátt eða
mála á skilti „fsland fyrir íslend-
inga“ mundi sá hinn sami úthróp-
aður sem öfgafullur hægrisinni,
nasisti, bulla og skepna með
íhaldsmálgagnið og ríkisfréttir í
broddi fylkingar. Það helgast af því
að mjög er sótt að íslandi eins og
öðrum vestrænum ríkjum að taka
við fólki frá löndum þar sem harð-
neskja, ráðleysi og fátækt eru land-
læg og er ákaflega ófínt að standa í
móti þeim geysimiklu þjóðflutn-
ingum, eða vara með einum eða
öðrum hætti við afleiðingum þess
að hræra ólíkum menningarhefð-
um ógætilega saman.
Þjóðríkin
í kommúnistaríkjunum var þjóð-
ríkið lagt niður og opinber hug-
myndafræði afneitaði allri þjóð-
menningu og trúarbrögðum öðr-
um en trúnni á sósíalismann. Hvar
sem örlaði á þjóðemiskennd var
hún barin heiftarlega niður með
vopnavaldi og heimurinn með USA
í fararabroddi Iagði blessun guðs
og sína yfir illvirkin og kúgunina.
Þegar þjóðimar losnuðu við hug-
myndavellu kommúnismans var
þeirra fyrsta verk að heimta sjálf-
stæði og ótal þjóðríki urðu til. Þá
hófust landhreinsanir og önnur
þjóðemisátök sem engan veginn
sér fyrir endann á.
Heimurinn stendur agndofa og
botnar hvorki upp né niður í hvað
er að ske. Sundurleit öfl boða til
friðar og hermenn eru sendir af
vígvöllum borgarastyrjalda í eigin
löndum til að stilla til friðar ann-
ars staðar í nafni SÞ.
Einn aðalsættirinn í Bosnfu, Ow-
en lávarður, var lengi áhrifamikill
stjómmálamaður í Bretlandi og
utanríkisráðherra. Hvorki í hans
tíð né síðar hefur hið minnsta
áunnist í að koma á friði á Norður-
írlandi. En samt er talið að karlinn
hafi burði til að friða Balkan. En
hann er duglegastur við að tala inn
í myndavélar eins og hann sé í
framboði í heimakjördæmi sínu en
ekki að vinna gagn í alþjóðlegri
friðargæslu og er allt þetta mark-
Iítið hjal.
Hreinsanir
Nýjasta ógnin er að forseti Rúss-
Iands hótar hemaðaríhlutun í
Eistlandi. Þar ætlar hann að verja
rússneska hagsmuni en rúmur
þriðjungur íbúa landsins er Rúss-
ar, sem Eistar viðurkenna ekki að
eigi þar ríkisborgararétt og vilja
losna við þá úr landinu.
Yfirgnæfandi meirihluti Rúss-
anna er fyrrverandi hemámslið og
yfirstétt sem Stalín og sporgöngu-
menn hans settu yfir þjóðina sem
landið byggði. Rússneska varð rík-
ismál og aðkomumennimir réðu
því sem þeir vildu.
Rússar halda því fram að þeir hafi
helgað sér rétt til búsetu í landinu
en Eistar vilja hvorki sjá þá né
heyra og búið er að kveikja tundrið
í enn einni púðurtunnunni.
Sama uppákoma er í nánast öll-
um lýðveldum fyrrum Sovétríkja.
Ólgan
Um allan heim er ólga milli þjóða,
kynþátta, trúarbragða og umfram
allt menningarheilda. Misskilning-
urinn og tvískinningurinn er al-
gjör og em sumar þjóðir lofaðar
fýrir það sem aðrar em fordæmdar
fýrir og sömu aðilar heimta að
mannréttindi séu virt í hvívetna
hér en að ofbeldi sé beitt annars
staðar.
Endalok kalda stríðsins breyta
heimsmyndinni og vandamálun-
um í samskiptum manna og þjóða.
{ nýútkomnu tölublaði Time er
viðtal við kennara í stjómmála-
fræði í Harvard um breytta heims-
mynd. Hann heldur því fram að
heimurinn sé nú að skiptast í and-
stæðar fylkingar eftir menningar-
mynstri þar sem hugmyndafræði
og þjóðemi skipta minna máli en
áður var. En menning og þjóðemi
fara oftast saman.
Menning og trúarbrögð eru ná-
tengd og þar af leiðandi stjómar-
far. Kristnir norðurálfumenn em
andspænis múslimum og áhang-
endur spámannsins gegn þeim
sem játa rétttrúnað austurkirkj-
unnar. Herskáir hindúar og mús-
limar á Indlandsskaga elda grátt
silfur og enn má telja að Konfús-
íusssinnar í Kína og Norður-Kóreu
hafi tekið saman höndum gegn
kristnum heimi því mikil vopna-
sala fer fram milli þeirra menning-
arheima. Samtímis afvopnast Vest-
urlönd og fyrrverandi ríki í Sovét-
sambandinu hvert sem betur get-
ur.
Sammni kynþátta er vel hugsan-
legur en sammni menningar-
heilda er eins og að blanda olíu við
vatn. Harvardmaðurinn bendir á
að vel sé hægt að vera hálfur
Frakki og hálfur arabi. En að vera
hálfur kaþólikki og hálfur múham-
eðstrúarmaður er óhugsandi.
Þarna em mörk sem engin landa-
mæri fá breytt og þeir sem halda í
vel meinandi fávisku sinni að hægt
sé að hræra þjóðum og þjóðríkjum
saman eins og naglasúpu vinna yf-
irleitt meiri skaða en nokkm sinni
ofstækisfullir þjóðrembingar, sem
telja sjálfa sig öðmm mönnum
æðri.
Hvert íslendingar hrekjast í þeim
ólgusjó sem heimsskipulagsleysið
er nú, er kannski léttvægt Hvort
við veðsetjum okkur út á gaddinn
eða afhendum aðkomnu fólki arf-
leifðina með öðmm hætti gildir
einu.
En teljist það æskilegt að viðhalda
gömlu tungumáli og hafa búsetu
við Dumbshaf er rétt að minna á að
taumlaus alþjóðahyggja og fyrir-
litning á heilbrigðri þjóðemis-
kennd og varðveislu beinna hags-
muna er vís vegur til að glopra
niður öllu því sem íslenskt er og
mun enginn sjá eftir því í fyllingu
tímans.