Réttur - 01.08.1986, Blaðsíða 21

stofnun árið áður, og enn standa þau í
merki Héraðssambands Suður-Þingeyinga.
XI
En nú er vert að gefa nokkurn gaum
forystugrein hins fyrsta RÉTTAR sem
Þórólfur skrifar og er samnefnd ritinu.
Aður hefur verið vitnað til orða hans þar
um hlutverk ritsins, en í þessari grein ger-
ir hann einnig grein fyrir nafni þess. Þar
minnist hann á að orðið réttur sé þekkt
um mat, og ef til vill megi „færa það til
sanns vegar, að það [ritið] beri fram sér-
staka tegund (eða rétt) andlegrar fæðu“.
Réttur sé einnig þekktur í lagamáli og
vissulega væri ekki fráleitt að blaðið yrði
„sá dómstóll, þar sem menn dæmdu sjálfa
sig og lög sín eftir beztu samvisku.“ En
eftir hugleiðingar af þessu tagi segir Þór-
ólfur að nafnið tákni ekkert af þessu, þó
að það hafi flest af því í sér fólgið.
„Réttur'1 á að tákna réttlætishugsjónina; hann
á að leita að henni í smáu sem stóru, og svo
langt, sem andlegir kraftar hans ná til annara
þjóða. Hann á að útskýra hana fyrir lesöndun-
um, og hafa hana fyrir mælikvarða í öllum
málum. Það er ennfremur hlutverk „Réttar" að
gera grein fyrir því, hver séu hin náttúrlegu rétt-
indi einstaklingsins, og aftur á móti hver séu
réttindi þjóðfélagsins. Bent á það helzta, sem
styrkir alla samvinnu- og félagsmenning. En til
þess að geta þetta, svo nokkuð kveði að, hyggst
hann styðjast við hugsjónir og stefnur þeirra
manna, sem hann veit vitrasta og bezta og
byggja á þeim. Og að minnsta kosti vitrari og
réttlátari en „vort foreldri" og gildandi þjóðfé-
lagsskipulag.
Hann treystir á samúð og sannfæringarþrótt
þeirra manna, sem vilja styðja hann til þessa
hlutverks.
Þær dygðir skortir tilfinnanlegast á hinu opin-
bera þjóðmálasviði. Flestir eru háðir eigin hags-
munum, persónulegum hagsmunum eða stétta-
hagsmunum — eða þrælbundnir við stefnuskrár
vissra flokka, sem fámennar „klíkur" sníða upp
aftur og aftur, eftir sínum geðþótta og hags-
munavopnum. Sár-fáir einstaklingar eru háðir
þjóðfélags-hagsmunum eða berjast fyrir þeim."
Og nokkru síðar í greininni heldur Þór-
ólfur áfram:
„Ef „Réttur" gæti áorkað einhverju í því efni,
að augu manna opnuðust fyrir þeirri nauðsyn,
að málgögn þjóðarinnar séu óháð hagsmunum
einstaklinga og stétta — allra annara en hennar
sjálfrar — og ennfremur kennt henni að meta og
kaupa þau þjóðblöð, sem vinna af sannfæringu
einungis fyrir málefni almennings — og flytja
ekki annað — þá teldi hann sig ekki hafa farið á
stað til ónýtis.
... einstakir menn og félög mega ekki reka
blaðaútgáfu eins og atvinnugrein.
Blöðin eru einskonar skóli fyrir þjóðina og til
þeirrra verður að vanda. Og helztu þjóðblöðin
eiga að vera samvizka hennar. En í því efni hefir
algerlega á skort."
Enn er það fræðslan sem situr í fyrir-
rúmi. En í hvaða farveg á þá einkum að
beina henni í hinu nýja tímariti? Þórólfur
segir að þjóðfélagsskipulagið verði að
laga eftir velferðar- og hagsældarkröfum
fjöldans og vitnar til heimspekingsins
Leibnitz og orða hans um réttlætið sem sé
„fólgið í því að skifta gæðunum réttilega,
gefa hverjum sitt — leyfa hverjum ein-
stökum að neyta allra hæfileika sinna í
réttu hlutfalli við aðra.“ Og víðsýni Þór-
ólfs má e.t.v. best marka af þeim orðum
sem á eftir fylgja:
„Þær skipulagsreglur, sem fullnægja bezt þess-
ari skýringu á „réttlætinu" og samræma helzt
kraftana, eru allar jafnaðarstefnur, sem jafna
réttindum og skifta auðnum milli einstakling-
anna;
Þær hafa aðallega komið fram í þrennu lagi:
Fyrsta er jafnaðarmennskan (samtök social-
ista), sem helzt hefir ofurlítið verið skýrt frá t
blöðum hér á landi. Verkamannafélögin eru
einn þáttur hennar.
Annað er kenning Henry George’s um
breytingar á skattafyrirkomulaginu, og skýrt
er frá á öðrum stað í ritinu.
Hennar hefur varla verið getið hér áður. svo
teljandi sé, í blöðum eða ritum; að minsta
133