Réttur - 01.08.1986, Blaðsíða 44

leiðingin af stéttastríðsstefnu ríkisstjórn-
arinnar er að misgengisverðbólga (þ.e.
það ástand þegar laun hækka yfir línuna
ef laun hækka í einni eða fáum atvinnu-
greinum) fer af stað jafn skjótt og rofar til
í efnahagslífinu, þó ekki sé nema í hluta
þess. Jafnvel í dag þrátt fyrir hið mikla at-
vinnuleysi og fjandsamlega stefnu stjórn-
arinnar gagnvart launþegum hækka laun
mun hraðar en verðbólgan en þessi þróun
veikir útflutningsiðnaðinn því launakostn-
aður eykst hraðar á Bretlandi en í sam-
keppnislöndunum.
í stuttu máli sagt hefur árangurinn í
baráttunni gegn verðbólgunni aðeins ver-
ið að nafninu til raunverulegur og aðeins
tímabundinn. Allar forsendur verðbólg-
unnar eru enn fyrir hendi. Þessi yfir-
borðslegi árangur er þó mikilvægur í hug-
myndafræði og áróðursbaráttu íhalds-
manna. íhaldsflokkurinn (og raunar
Verkamannaflokkurinn einnig á síðasta
stjórnartímabili sínu) telur almenningi
trú um að verðbólgan sé höfuðvandamál
efnahagslífins og jafnframt það vandamál
sem nær yfir alla stéttahagsmuni og sam-
einar þjóðina. Samstöðuhugmyndafræð-
inni gegn verðbólgunni er stefnt gegn
hagsmunabaráttu launþega og þeirri aug-
Ijósu staðreynd að samtakamáttur laun-
þega og stéttabaráttan ein tryggir
launþegum réttlátan hluta af þjóðarfram-
leiðslunni innan ramma auðvaldsskipu-
lagsins. Stórfellt atvinnuleysi er réttlætan-
legt innan ramma þessarar verðbólguhug-
myndafræði íhaldsins ef það verður til
þess að draga úr verðbólgu. íhaldsmenn
hafa notað þessa hugmyndafræði til að
réttlæta árásir sínar á launþegasamtökin
enda telja þeir launahækkanir vera megin
ástæðu verðbólgunnar. Verkalýðshreyf-
inguna ber að veikja svo laun ráðist af
lögrnálum markaðarins. Pessi sjúkdóms-
greining er röng eins og rök verða færð
fyrir síðar í þessari grein. Fyrst verður
gerð grein fyrir grunndráttum tatcherism-
ans og sögulegum forsendum sigurgöngu
nýfrjálshyggjunnar á Bretlandi.
Thatcherisminn — sögulegur
bakgrunnur
Thatcherisminn reis úr rústum þeirrar
stéttasamvinnustefnu og keynesisma sem
stjórnir Verkamannaflokksins fylgdu á
þensluskeiðinu í auðvaldsríkjum Vestur-
landa eftir seinni heimsstyrjöldina. Sam-
vinna launþegsamtaka, atvinnurekenda
og ríkisvalds hrundi saman í byrjun átt-
unda áratugarins vegna öldu verkfalla
sem forysta verkalýðshreyfingarinnar
réði ekki við. Launþegar voru baráttufús-
ari en áður á þessum árum þegar efna-
hagsþróunin einkenndist af auknu at-
vinnuleysi samfara síaukinni verðbólgu.
Keyneskisk efnahagsstefna dugði ekki
lengur til að draga úr samdrætti í efna-
hagslífinu: ríkisstjórnum tókst ekki leng-
ur að draga úr atvinnuleysi og bæta svig-
rúm fyrirtækjanna nægilega með auknum
ríkisumsvifum sem höfðu verðbólgu-
hvetjandi áhrif til skamms tíma; valið var
ekki lengur milli atvinnuleysis eða verð-
bólgu.
Á seinni hluta áttunda áratugarins,
samfara dýpkandi kreppu sem olíukrepp-
an 1973/74 hraðaði, kom fram valkostur
sem síðar varð eins konar Biblía kreppu-
hrjáðra ríkisstjórna V.-Evrópu hvort sem
þær voru til hægri eða vinstri, þessi val-
kostur sló í gegn ekki síst vegna þrýstings
frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Hér var á
ferðinni bæklingur frá OECD 1977, oft
kallaður McCracken-skýrslan („Towards
Full Employment and Price Stability“)•
Samkvæmt þessari skýrslu eru meginor-
sakir verðbólgunnar á áttunda áratugnum
156