Réttur - 01.08.1988, Qupperneq 5

Um öll þessi vandamál má segja, að
þau verða sífellt alvarlegri og erfiðara við
þau að fást eftir því sem lengur er beðið
með að gera viðeigandi ráðstafanir.
Við skulum nú athuga dálítið náríar
fyrsta áhættuþáttinn, hlýnunina á jörð-
inni, áður en við víkjum að skerðingu
ósonlagsins og eitruðu og súru loftteg-
undunum.
Á síðustu 100 árum er talið, að í meg-
indráttum hafi loftslag hlýnað á jörðinni
um 0,7 stig að jafnaði. Og það er í all-
góðu samræmi við útreikninga sem byggj-
ast á því hvað kolsýra andrúmsloftsins
hefur aukist á þessum tíma. Ofan á þetta
hafa svo bæst áhrif náttúrlegra hlýinda-
og kuldaskeiða, sem ekki er hægt að setja
í samband við aukningu kolsýrunnar eða
annarra efna í loftinu. En nú eru ný við-
horf komin. Ýmis önnur efni en kolsýran
fara nú hraðvaxandi í loftinu, súr köfnun-
arefnissambönd mynduð við háhitabruna,
mýraloft eða metangas sem fylgir ræktun-
arumsvifum, og síðast en ekki síst brúsa-
loftið, þrýstiloftið sem er notað í úðabrúsa
og umfangsmikil kælikerfi í verksmiðj-
um. Með svipuðu áframhaldi er talið, að
fyrir miðja tuttugustu og fyrstu öldina
hafi þetta allt saman hækkað lofthitann á
jörðinni um 1,5 til 4,5 stig, en þá væri
orðið hlýrra en nokkru sinni frá lokum
ísaldar og þar með í tugþúsundir ára.
Auðvitað kemur þessi hitun ekki alstaðar
jafnt niður, og hún mun koma í bylgjum,
með afturköstum, en að líkindum verður
hún allt að því helmingi nieiri nærri heim-
skautum. Slík hlýnun mundi hafa svo
mikla röskun í för með sér, að þrátt fyrir
staðbundinn bata á norðlægum slóðum
mundi engin þjóð hagnast á þessum
ósköpum, þegar upp væri staðið.
Þess er að gæta, að þessar lofttegundir
þurfa tíma til aö hita andrúmsloftið, og í
þeirri aukningu sem nú þegar er orðin má
teíja að felist talsvert meiri hlýnun en
orðin er, jafnvel þótt nú þegar væri stöðv-
uð aukning þessara lofttegunda.
Af hlýnandi loftslagi hækkar sjávar-
borð. Það hefur þegar gerst, en um miðja
næstu öld verður sú hækkun trúlega orðin
um 30 sentimetrar frá því sem nú er, en
gæti þó jafnvel orðið hálfur annar metri.
Það mundi færa láglendi í kaf og gæti
eyðilagt uppsprettur neysluvatns með salt-
mengun á þéttbýlum svæðum, til dæmis í
Suður-Asíu. Fellibyljum kynni að fjölga
og ferill þeirra gæti breyst.
Eyðing skóga og rányrkj’a valda gróð-
ureyðingu og uppblæstri og þar með
minnkar sá hluti kolsýrunnar, sem er
bundinn í gróðrinum og flyst upp í gufu-
hvolfið. Þessi slæma meðferð á gróður-
lendi jarðar veldur líka aukningu annarra
lofttegunda, sem valda hlýnun, svo sem
súrra köfnunarefnissambanda og mýra-
loffs.
Þetta var um lofttegundirnar sem við
sleppum út í loftið og verða til þess að
hita það. En þá er komið að annarri yfir-
vofandi hættu. Það er skerðing ósonlags-
ins. Þetta er reyndar sú hætta, sem fjöl-
miðlum verður tíðræddast um, en oft
rugla þeir henni saman við hlýnun
loftslags. Þegar óson minnkar um eitt
prósent, er talið, að það muni auka vissar
tegundir húðkrabba um 4—6% vegna
aukningar á útfjólublárri geislun. Og sér-
staklega hafa menn áhyggjur af því að
eyðing ósons hafi áhrif á ýmis náttúrleg
lífkerfi.
Á Toronto-fundinum töldu menn að
óson hefði minnkað um 3% á tempruðum
svæðum suðurhvels síðasta áratuginn, en
á noröurhveli er haldið að skerðingin hafi
verið minni. Óneitanlega ríkir nokkur
óvissa um, hvort þessar mælingar eru
101