Morgunblaðið - 06.02.2006, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 6. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF Í FEBRÚAR
Umbo›s- og sölua›ili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
www.birkiaska.is
Birkiaska

  




  






 
  ! "#$%& '(
' )*+%&
,-& ./ 0''
111!23+22!&
4

4
5
Yamaha píanó.
Yamaha píanó og flyglar
með og án SILENT búnaðar.
Veldu gæði – veldu Yamaha!
Samick píanó.
Mest seldu píanó á Íslandi!
Fáanleg í svörtu, hnotu og mahoný.
Verð frá 357.000 kr.
Goodway píanó.
Fáanleg í svörtu, hnotu og mahoný.
Verð frá 238.000 kr.
15 mán. Vaxtalausar greiðslur.
Estonia flyglar.
Handsmíðuð gæðahljóðfæri.
Steinway & Sons
Fyrir þá sem vilja aðeins það besta.
Til sýnis í verslun okkar.
H L J Ó Ð F Æ R A H Ú S I Ð
Suðurlandsbraut 32 • 108 Reykjavík • 591 5350
„Fólk hefur ýmis
réttindi og skyldur í
almannatrygg-
ingakerfinu þegar
það veikist af alvar-
legum sjúkdómi,“
segir Margrét S.
Jónsdóttir, fé-
lagsráðgjafi og for-
stöðumaður þjón-
ustumiðstöðvar
Tryggingastofnunar
ríkisins.
Margrét segir að
fyrsti viðkomustaður
fólks sem veikist sé heilbrigðiskerfið.
„Fyrsta skrefið er að fara til læknis,
því að við greiðum ekkert vegna veik-
inda nema fyrir liggi vottorð læknis,
síðan kemur réttur fólks á vinnu-
markaði og þegar honum lýkur taka
við sjúkrasjóðir verkalýðsfélaganna.
Að lokum komum við til sögunnar
sem ákveðið öryggisnet og greiðum
sjúkradagpeninga og ef sýnt þykir að
veikindin séu mjög alvarleg þá tekur
við samstarf okkar og læknis um
endurhæfingu. Sjúklingurinn þarf þá
að senda okkur vottorð og sýna fram
á að það sé ákveðið markmið með
endurhæfingunni og þá greiðum við
ákveðnar greiðslur á mánuði. Okkar
markmið er að fólk komist til heilsu
og að lokinni endurhæfingu tekur
vinnumarkaðurinn við. Ef endurhæf-
ingin skilar ekki árangri og veikindi
eru alvarleg þá er lokaúrræðið ör-
orkumat. Þá sendir læknir okkur
vottorð með beiðni um örorkumat og
þá fer ákveðið ferli í gang sem getur
leitt til örorku.“
Byggist á réttum upplýsingum
Margréti finnst fólk yfirleitt vita af
rétti sínum til almannatrygginga en
oft ekki nægilega nákvæmlega.
„Þegar fólk veikist þá fer það á milli
margra staða og stofnana sem engin
samvinna er á milli og það er oft erf-
itt fyrir fólk, og okkur til vansa í
svona litlu þjóðfélagi, að það sé ekki
meiri samvinna á milli stofnana innan
heilbrigðisgeirans.“
Helsta hlutverk þjónustumið-
stöðvar Tryggingastofnunar ríkisins
er að veita ráðgjöf og upplýsingar um
réttindi í almannatryggingakerfinu.
Auk þess sem þar er tekið á móti öll-
um umsóknum og vottorðum sem
fólk leggur fram til að fá endur-
greiðslu.
„Við hjá þjónustumiðstöðinni að-
stoðum fólk líka við að fylla út um-
sóknareyðublöðin því fyrir mörgum
er almannatryggingakerfið frum-
skógur, okkar hlutverk er að gera
það einfaldara,“ segir Margrét.
Tryggingakerfið
eins og frumskógur?
Morgunblaðið/Kristinn
Margrét ráðleggur fólki um rétt þess og skyldur í
almannatryggingakerfinu.
 HEILSA
Hægt er að fara á heimasíðu
Tryggingastofnunar , www.tr.is, og
fá ítarlegri upplýsingar um rétt-
indi og þar er hægt að reikna út
bætur miðað við tekjur, hjúskap-
arstöðu og heimilisaðstæður.
Aðilar sem geta komið að mál-
um einstaklings sem er veikur:
 Sjúkrahús
 Almannatryggingar
 Heilsugæsla, tannlæknar
 Skólakerfið
 Svæðisskrifstofur
 Félagsþjónusta
 Leiguhúsnæði
 Hagsmunasamtök
 Endurhæfing; Nám, vinna,
þjálfun
 Lánastofnanir
 Fjölskylda og vinir
Spurning: Ég er karlmaður á
miðjum aldri við ágæta heilsu sem
horfi daglega á auglýsingar þar sem
mælt er með efnum á við gingseng,
spirulinu, kvöldvorrósarolíu og hvít-
laukshylkjum. Hvaða fæðubótarefni
á ég að taka daglega til að vera með
ónæmiskerfið í lagi og fá mátulegan
skammt af þeim efnum sem ég
þarfnast?
Svar: Ef þú ert hraustur karl-
maður á miðjum aldri sem borðar
hollan mat þarftu sennilega ekki
nein þessara efna. Hins vegar gæti
verið skynsamlegt að taka lýsi eða
fjölvítamín til að tryggja nægilegt D
vítamín í sólarleysinu hér á norð-
urslóðum.
Ef þú ert grænmetisæta þarftu að
tryggja að þú fáir nægilegt af B12
vítamíni. Einnig þarftu meira af því
ef þú ert á magalyfjum sem trufla
nýtingu þess. Svo á við hér eins og
oftar að upplýsingar þeirra sem hafa
hag af að selja vöruna eru ekki alveg
hlutlausar. Benda má á þessa slóð
sem er ætluð fyrir neytendur þar
sem finna má upplýsingar frá óháð-
um aðilum (á ensku):
www.nlm.nih.gov/medlineplus/
druginfo/natural/patient
Í íslensku reglugerðinni um fæðu-
bótarefni segir: Fæðubótarefni eru
matvæli (ekki lyf til meðhöndlunar
eða lækningu sjúkdóma) sem eru
ætluð sem viðbót við venjulegt fæði
og eru með hátt hlutfall af vítam-
ínum, steinefnum eða annars konar
efnum sem hafa næringar- eða lífeðl-
isfræðileg áhrif. Þessi efni geta verið
ein sér eða blönduð saman. Óheimilt
er í merkingu, auglýsingu og kynn-
ingu fæðubótarefna að staðhæfa eða
gefa í skyn, að nægilegt magn nær-
ingarefna fáist ekki almennt úr rétt
samsettri eða fjölbreyttri fæðu. Þá
er óheimilt að eigna fæðubótarefnum
þá eiginleika að fyrirbyggja, vinna á
eða lækna sjúkdóma manna eða gefa
í skyn slíka eiginleika.
Fæðubótarefni eru ekki nein
töfralausn eða trygging fyrir betri
heilsu.
Ekkert kemur í staðinn fyrir hollt
og fjölbreytt mataræði. Rannsóknir
síðustu ára hafa sýnt að miklu máli
skipti að fá nægilegt af grænmeti og
ávöxtum – helst 4–5 skammta á dag.
Borða fisk gjarnan 2 sinnum í viku
og almennt að gæta hófs í mat og
drykk. Ef þú ert of þungur reyndu
að grennast, a.m.k. gæta þess að
þyngjast ekki. Góðar upplýsingar
um fæðuval er hægt að fá á heima-
síðu Lýðheilsustöðvar sem er
www.lydheilsustod.is.
Lýsið mikið rannsakað
Mörg þeirra efna sem þú nefnir
hafa ekki verið rannsökuð nægilega
til þess að hægt sé að mæla með töku
þeirra. Sum þeirra trufla verkun
lyfja og því mikilvægt að segja lækn-
inum þínum frá því ef þú ert að taka
eitthvert þeirra ef þú þarft að fá lyf.
Góða gamla lýsið hefur mikið verið
rannsakað síðasta áratuginn. Í ljós
hefur komið að það hefur líklega já-
kvæð áhrif á fjölda líffæra. Má þar
nefna hjarta, æðakerfi, heila og liði.
Sumir eiga erfitt með að taka lýsið. Í
grein í áströlsku gigtartímariti var
nýlega bent á eftirfarandi aðferð við
að taka lýsið:
 1. Látið 40 ml djús í 2 glös
 2. Hellið köldu lýsinu ofan á löginn
í öðru glasinu.
 3. Drekka það í einum sopa, ekki
láta vökva snerta varirnar (þá
finnst minna bragð).
 4. Sötra hinn djússkammtinn ró-
lega.
 5. Borða morgunmatinn.
Margt eldra fólk segist hella lýs-
inu upp í sig á fastandi maga og ekk-
ert borða næsta hálftímann og finnst
það reynast vel.
 HVERJU SVARA LÆKNARNIR | Björgvin Á.
Bjarnason og Kristjana S. Kjartansdóttir
Fæðubótarefni eru
ekki töfralausn
Morgunblaðið/Júlíus
Hægt er að koma fyrirspurnum til
læknanna alla virka daga með því
að hafa samband í síma 5691225.
FJÖLMARGAR ástæður geta leg-
ið að baki ristruflunum hjá karl-
mönnum og er oftast nær hægt að
rekja þær til líkamlegra orsaka á
borð við:
 Sykursýki
 Hjartasjúkdóma
 Aðgerða á blöðruhálskirtli
 Offitu
Þættir í lífi einstaklingsins
geta einnig haft áhrif, til dæmis:
 Streita
 Kvíði
 Þunglyndi
 Áfengi
 Reykingar
 Aldur
 Aukaverkanir lyfja
Orsakir ristruflana
 Reyndu að halda kjörþyngd
eða þyngjast ekki.
 Neyttu alkóhóls í hófi.
 Ekki reykja.
 Borðaðu fjölbreytta fæðu,
4–5 skammta af ávöxtum og
grænmeti daglega og veldu
grófkorna brauð. Veldu
fremur ljóst kjöt (kjúkling)
og fisk, borðaðu oft hnetur
og baunir.
 Ef þú ert í vafa um ágæti
mataræðisins, þá er skyn-
samlegt að taka eina
fjölvítamíntöflu til öryggis.