Morgunblaðið - 27.02.2006, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. FEBRÚAR 2006 11
Stjórn Enex hf.
1.
2.
3.
DAGSKRÁ:
FRÉTTIR
Y
oko Ono er fallega til
fara með sólgleraugu,
hvíta húfu og trefil;
eins og friðarblóm í
mannhafinu. Við setj-
umst niður á Kjarvalsstöðum, hún
með kaffibolla og hlýlegt viðmót.
Borðið hringlaga eins og plánetan
sem henni þykir svo vænt um. Og
ærið tilefni.
Friðarsúla í Viðey
Yoko Ono ætlar að reisa frið-
arsúlu á Íslandi. Hún hefur óskað
eftir því að súlan verði staðsett í
Viðey. Til stendur að súlan verði úr
gleri, 10 til 15 metra há, og lýst
upp að innan og utan.
Friðarsúlan mun varpa ljósi frið-
ar til þjóða heims. Inn í súluna
verða lagðar friðaróskir sem fólk
hefur hengt á óskatré á listsýn-
ingum Yoko Ono víða um heim. Ut-
an á súluna verða greyptar tvær
ljóðlínur á ýmsum tungumálum,
önnur úr lagi Johns Lennons:
„Imagine all the people living life
in peace“ og hin friðarboðskapur
Yoko Ono sjálfrar: „A dream you
dream together is reality.“
Yoko Ono sagði frá því á blaða-
mannafundi fyrr um daginn að hún
ætlaði að fá fólk til að senda frið-
aróskir sínar til Íslands, þannig að
óskirnar söfnuðust saman við frið-
arsúluna. Einnig vill hún að vikan í
kringum afmælisdag Johns Len-
nons heitins, 9. október, verði frið-
arhátíð. Þá komi fólk víðsvegar að
til Íslands, sameinist í ósk um frið
og sendi strauma friðar um heim-
inn. Og loks að friðarstyrkur sem
hún stofnaði til og veittur er á
tveggja ára fresti verði afhentur í
Reykjavík á afmælisdegi Lennons.
Táknræn og falleg stund
– Til hamingju með daginn í dag,
segir blaðamaður.
– Takk fyrir það – veðrið er ynd-
islegt, svarar hún og lítur brosandi
út um gluggann, þar sem Sean
Lennon sonur hennar er með kvik-
myndagerðarmönnum sem eru að
vinna að heimildarmynd – um
hana.
– Já, það er friðsæll og rólegur
dagur í Reykjavík, segir blaðamað-
ur og byrjar að forvitnast: Hvers-
konar óskir eru það sem verða í
friðarsúlunni?
– Óskir um frið í heiminum og
eins um betri heim. Óskir um að
mannkynið lifi af, svarar Yoko Ono
elskulega. En ég les ekki óskirnar.
Þær eru einkamál og ég væri að
hnýsast. Ég er aðeins ábyrg fyrir
því að halda utan um þessar fal-
legu óskir. Fyrir mér eru þær
helgar og ég aðeins í hlutverki
gæslumanns. Enda þarf ekki að
lesa óskirnar; það er nóg að vita af
þeim til þess að verða að hrífast
með.
– Geturðu sagt mér frá frið-
arstyrknum sem afhentur verður í
Reykjavík?
– Já, stofnað var til „Lennon
Ono Grant for Peace“ fyrir fimm
árum. Styrkurinn er veittur annað
hvert ár og hefur því verið veittur
tvisvar sinnum. Á næsta ári verður
hann veittur aftur. Hingað til hefur
afhendingin farið fram hjá Samein-
uðu þjóðunum og styrkinn fá alltaf
tveir einstaklingar. Fyrstu verð-
launin fengu ísraelskur listamaður,
Zvi Goldstein, og palestínskur,
Khalil Rabah. Þegar þeir veittu
verðlaununum viðtöku tókust þeir í
hendur; það var táknræn og falleg
stund. Næstu verðlaun voru veitt
Mordechai Vanunu, sem fór í fang-
elsi á sínum tíma fyrir að segja frá
því að Ísraelar hefðu komið sér
upp kjarnorkusprengju, og Seymo-
ur Hersh, sem skýrði frá því í New
Yorker hvernig föngum var mis-
þyrmt í Írak. Við veitum verðlaun-
in hugrökku fólki sem stígur fram
fyrir skjöldu og beitir sér fyrir
betri heimi.
Haldið upp á afmæli Lennons
– Hvernig hugsarðu þér frið-
arhátíðina hér á landi?
– Þetta verður dásamleg hátíð.
Við viljum halda upp á afmæli
Johns Lennons, óska heimsfriðar
og veita styrkinn í þágu friðar. Allt
þetta þrennt mun eiga sér stað í
Reykjavík.
– Og svo heldurðu auðvitað tón-
leika!
– Ég er viss um að það verða
haldnir tónleikar, svarar hún og
hlær. Ég veit ekki hvort ég geri
það. En tilefni sem þetta mun
áreiðanlega veita fólki innblástur
til að spila tónlist, dansa og skapa
list.
– Þetta er þá nokkurskonar píla-
grímsferð sem fólk fer í til Íslands
í þágu friðar.
– Já, ástæðan er sú að við verð-
um öll að gera okkar besta til að
komast af. Mannkynið er á góðri
leið með að tortíma sjálfu sér og
öllu jarðlífi. Til þess að komast hjá
slíkum hörmungum verður að eiga
sér stað hugarfarsbreyting; við
verðum að opna huga okkar 100
prósent til að geta ráðið bót á
þessu.
– Af hverju Ísland?
– Ísland, þetta fallega land, nýt-
ur mikillar blessunar. Land-
fræðilega er það í einstakri stöðu,
liggur norðarlega og er miðja vegu
milli Evrópu og Ameríku. Það get-
ur miðlað þeim hughrifum sem
stafa af óskunum til heimsins alls.
– Og það spilar inn í að á Íslandi
er enginn her?
– Já, og að Ísland er hreint land,
loftið tært og vatnið. Ástæðurnar
eru fjölmargar fyrir því að Ísland
er kjörinn staður fyrir friðarsúl-
una.
– Gunnar Kvaran hafði forgöngu
um að þú héldir sýningu hér á
landi árið 1991 og þið eruð einnig
að vinna saman að þessu verkefni.
Hvernig hófst ykkar samstarf?
– Ég hitti Gunnar á Feneyja-
tvíæringnum og hann spurði hvort
ég hefði áhuga á að halda sýningu
á Íslandi. Ég spurði gáttuð: Af
hverju ætti ég að vilja fara alla leið
til Íslands? Hún skellihlær. Þá
sagði hann mér að Ísland væri
örugglega menningarlegasta þjóð í
heimi – 60% þjóðarinnar hefði gefið
út eigin ritverk. Ég sagði: Ókei, ég
kem. Ég vildi endilega hitta þenn-
an gáfaða kynstofn, bætir hún við
og hlær. Svo varð ég alveg heilluð
af landinu og spurði Gunnar af
hverju Íslendingar létu ekki um-
heiminn vita af þessum stað, þann-
ig að fleiri kæmu hingað. Hann
svaraði: Við viljum ekki fá fleira
fólk hingað. Enn hlær hún. Þetta
fannst mér kostulegt!
Framtíðin hugsuð út frá friði
– Síðan þú hélst sýninguna árið
1991 hefur þú verið tíður gestur
hér á landi. Hvað hefurðu þá fyrir
stafni?
– Ég þarf ekki að hafast neitt
að! Þegar maður kemur hingað, þá
andar maður að sér hreinu lofti. Á
morgnana byrja ég á því að fara í
bað, hvar sem ég er stödd í heim-
inum. Og síðan hefst vinnudag-
urinn. Í morgun fór ég í bað eins
og venjulega, ekki með neitt sér-
stakt í huga. Ég hef baðið heitt,
svo ég er yfirleitt afslöppuð á eftir.
En í morgun kom mér á óvart
hversu endurnærandi baðið var og
gaf mér mikinn kraft. Og ástæðan
er sú að vatnið á Íslandi er heilsu-
lind – það er undursamlegt!
– Í listsköpun þinni er áberandi
þessi stöðuga endurnýjun; þú ert
alltaf að finna ný form og nýja
miðla.
– Það er vegna þess að sem
manneskjur erum við alltaf í mótun
– líkaminn endurnýjar sig á sjö ára
fresti og þá verðum við nýir ein-
staklingar. Þess vegna er það ekki
nema eðlilegt að hugmyndirnar
taki breytingum líka.
– En hvernig tekst þér að halda
hugmyndunum ferskum?
– Það gerist bara, segir hún og
yppir öxlum. Ég er svo lánsöm að
vera opin fyrir hugmyndum.
– Þú byggir ekki aðeins á hug-
myndum heldur einnig hugsjónum.
– Já, en sjáðu til, við erum öll að
hugsa fyrir framtíðinni. Og það
sem við hugsum, það gerist. Þess
vegna verðum við að fara varlega í
slíkar hugleiðingar. Margir frið-
arsinnar segja: Ekki meira stríð,
stríð, stríð, stríð. Og við hugsum
stríð þegar þeir segja þetta. Nú
verðum við að byrja að segja frið-
ur. Og hugsa framtíðina út frá
friði, en ekki stríði.
– Þú bjóst í Japan í seinna stríði;
breytir það skilningnum á orðinu
friður að hafa upplifað stríð?
– Þú átt við vegna þess að ég
upplifði stríð í æsku? Ef til vill, ég
er ekki viss. Ég hef alltaf beitt mér
í þágu friðar, jafnvel sem krakki
sóttist ég eftir friði – friðsæld. Ég
er viss um að við erum öll þannig.
Ef til vill hafði það áhrif á mig að
upplifa stríðið, en ég held samt að
við getum öll deilt þeirri upplifun.
Þegar stríð geisar í heiminum, þá
hefur það áhrif á okkur öll.
– Og reynsla þín af stríði hefur
nýst þér í þinni friðarbaráttu?
– Mér finnst eins og því hafi ver-
ið ætlað að gerast að ég skyldi
verða fyrir svo afdrifaríkri reynslu
á unga aldri, að ganga í gegnum
stríðið og upplifa þann skort sem
varð á mat og nauðsynjum, því þá
veit ég hversu hræðilegt það getur
verið. Og það er lærdómur fyrir líf-
ið.
Við erum angar
af sama líkama
– Með verkum þínum ertu gjarn-
an að afhjúpa veruleikann með ein-
um eða öðrum hætti.
– Já, afhjúpun er leiðin til
þroska. Það er mjög mikilvægt fyr-
ir þann sem er að þroskast að af-
hjúpa það sem fyrir er og ekki
endilega eitthvað sem er slæmt.
Við deilum þekkingu; það er mjög
mikilvægt að við deilum þekkingu.
Því allt mannkynið er einn líkami,
einn hugur. Hjartað í þér slær í
takt við hjartað í mér. Við erum
angar af sama líkama, sem kallast
mannkynið. Svo við verðum að
deila þekkingu. Með því getum við
verndað hvort annað, bjargað hvort
öðru, veitt hvort öðru innblástur.
– En má segja að í listsköpun
þinni í upphafi ferilsins hafi falist
ákveðin afhjúpun á stöðnuðum við-
horfum þess tíma til listarinnar?
– En ég var ekki á meðvitaðan
hátt að ganga gegn ríkjandi við-
horfum til listarinnar, mótmælir
hún. Ég hafði meiri áhuga á að
leita inn á við og vera ég sjálf. Það
er munur þar á. Ég var ekki að
keppa við neinn eða að sækja í
aðra listamenn eða listastefnur. Ég
var ég sjálf.
– Og bara með því kallaðirðu
fram þessi sterku viðbrögð!
– Ég veit, svarar hún einarðlega.
Það kom mér á óvart, því það vakti
alls ekki fyrir mér. Ég gekk bara
til verks og ætlaði mér yfirleitt
ekki að koma fólki í uppnám.
– Yfirleitt?
– Já, svarar hún og brosir.
– Engu að síður hefur þú oft
valdið uppnámi, eins og þegar þú
lést sýningargesti klippa búta úr
kjólnum sem þú varst í, þar til
ekkert stóð eftir, gerðir myndina
Bottoms með „gáfumannslegum“
rössum og lagðir striga á gólfið
sem sýningargestir gengu á. Þú
hlýtur að hafa áttað þig á því að
einhverjir myndu hneykslast.
– Ég ætlaði mér aldrei að geðj-
ast öllum! segir hún ákveðið. En
tökum sem dæmi málverkið sem
fólk steig inn í – strigann á gólfinu.
Það er vísun í hryllilega atburði
sem áttu sér stað í Japan og ég var
að votta þeim virðingu sem létu líf-
ið.
Á sautjándu öld höfðu margir
Japanir gerst kaþólskir fyrir vest-
ræn áhrif, þrátt fyrir að það væri
bannað með lögum. Það myndaðist
því neðanjarðarhreyfing. Og þegar
margir meðlima hennar voru hand-
teknir, þá var þeim skipað að stíga
á andlit Krists. Þeir vissu að ef
þeir óhlýðnuðust ætti fyrir þeim að
liggja að verða krossfestir. Engu
að síður neituðu sumir, ég held að
sextán hafi verið krossfestir. Ég
vildi heiðra þá fyrir hugrekki
þeirra.
– Þú beitir ýmsum aðferðum til
að ná til fólks, ef til vill til að vekja
með því hugrekki, s.s. að kaupa
auglýsingar í dagblöðum og aug-
lýsa á Times Square og Piccadilly
Circus!
– Já, en aðalatriðið er að ég er
biðja fólk um að sýna afstöðu í
verki. Þegar fólk er trútt sjálfu
sér, þá getur það opnað huga sinn.
– Nú er langt um liðið síðan
John Lennon söng: „Imagine all
the people, living life in peace“.
Hefur eitthvað áunnist – höfum við
ástæðu til að vera vongóð?
– Já, við getum verið vongóð af
því að nú þekkja flestir textann við
lagið Imagine, flestir í heiminum,
líka litlir drengir og litlar stúlkur.
Og þessi orð eiga eftir að hafa
áhrif á líf þeirra.
Verðum að byrja að segja friður
Yoko Ono hefur löngum verið einn ötulasti boð-
beri friðar í heiminum. Og nú hefur hún fundið
friðnum stað í Reykjavík. Pétur Blöndal talaði við
hana um áformin á Íslandi, stríð og frið, hug-
myndir og afhjúpun.
Morgunblaðið/Ómar
Yoko Ono vill að vikan í kringum afmælisdag Johns Lennons, sem er 9.
október, verði friðarhátíð. Þá komi fólk saman og sameinist í ósk um frið.