Morgunblaðið - 24.03.2006, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 24. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HVAÐ ER sársauki í sálu manns?
Skiptir það einhverju máli fyrir sam-
félag okkar að þekkja og geta sam-
samað sig sársaukanum í sálu náung-
ans? Það er ekki auðvelt að skilgreina
það með orðum en ef til
vill má segja að sárs-
aukinn verði til í ferli
þar sem manneskja
reynir að komast yfir
erfiða reynslu eins og
sorg, slys, sjúkdóm,
skilnað eða einelti svo
einhver dæmi séu tek-
in. Þessi skilgreining er
auðvitað ófullkomin en
varpar þó ljósi á hvað
átt er við með sársauka.
Flest höfum við
gengið í gegnum ein-
hverja erfiða reynslu og
berum þess merki í sálinni okkar. Í
Nýja testamentinu kennir Jesús okk-
ur mikilvægi þess að þekkja og skilja
sársauka meðbræðra okkar og jafn-
vel tengja við eigið líf. Það gerir hann
meðal annars í gegnum dæmisögur
eins og þegar mannsonur kemur
(Mat. 25) og miskunnsama Samverj-
ann (Lk.13). Páll Postuli segir einnig:
,,Fagnið með fagnendum, grátið með
grátendum.“ (Róm. 12).
Sumir telja að predikanir Jesú og
boðskapur hafi verið gagnrýni á gyð-
ingdóminn en raunar beindist hann
gegn viðhorfum leiðtoga gyðinga
þeirra tíma frekar en gyðingdómnum
sjálfum. Jesú fannst þá skorta skiln-
ing á sársaukanum sem bjó í sálum
mannanna, sérstaklega þeirra sem
lægra voru settir í samfélaginu. Þess
vegna var hann oft harðorður í garð
ríkjandi valdhafa. Þegar við skoðum
kristna trú er sársaukinn í kjarna
hennar, sársaukinn sem birtist okkur
í Jesú Kristi á krossinum og var (og
er) tilkominn vegna okkar mann-
anna. En sá sársauki birtir okkur
einnig kærleika hans. ,,Þetta er blóð
mitt, blóð sáttmálans, úthellt fyrir
marga“ (Mk.14). Samfélag Krists er
samfélag fólks sem skilur sársauka
annarra og samsamar sig honum og
Guð okkar þekkir sárs-
auka manna. Það er alls
ekki lítið atriði.
Sársauki sem
þekkir mörk sín
En getum við raun-
verulega nokkurn tím-
ann skilið sársauka
annarar manneskju?
Þetta er erfið spurning
og við verðum að íhuga
svarið vel. Vitaskuld
getum við ekki tekið á
herðar okkar allar
heimsins byrðar, það
myndi sliga okkur. Við eigum yfirleitt
auðveldara að samsama okkur sárs-
auka þeirra sem standa okkur næst,
eins og fjölskyldu og vina, en þeirra
sem eru okkur fjær eins og í öðrum
löndum eða heimsálfum. Við upp-
lifum það ekki á sama hátt þegar fjöl-
skylda okkar og vinir lenda í erfiðri
lífsreynslu eins og náttúruhamförum
og þegar manneskjur t.d. í Asíu, sem
við þekkjum ekki neitt, lenda í því
sama og það er eðlilegt. Og jafnvel
þegar við reynum að skilja sársauka
þeirra sem við erum nátengd þá get-
ur verið að við fáum svarið: ,,Þú skil-
ur alls ekkert hvernig mér líður.
Skilningur á sársauka annarra er
mjög mikilvægur hluti af starfi og
þjónustu presta. Prestur á að hafa
innilegan vilja til þess að skilja fólk
og hjálpa því að feta rétta vegu. Það
er því fátt sem gengur jafnnærri
hjarta prests og þessi orð, sem þeir
heyra stundum falla í starfi sínu. Það
er því mikilvægt fyrir þá og alla aðra
sem kunna að mæta slíkum orðum á
lífsleiðinni að vera meðvitaðir um að
skilningur okkar allra er takmörk-
unum háður, það er mikilvægt að við
viðurkennum það og sættumst við
það. Að reyna að skilja sársauka
náungans en takast það ekki er allt
annað en að líta framhjá sársauka
hans.
Samfélag sem þekkir
sársauka náungans
,,Íslenska þjóðfélagið er orðið kald-
ara.“ Sumir Íslendingar hafa haft orð
á þessu við mig. Þeir segja að sárs-
auki sinn sé tengdur samfélagslegum
aðstæðum. Ég veit sjálfur ekki hvort
þessi skoðun sé sönn eða ekki, því ég
hef aðeins búið hér í 14 ár. Ég ólst
upp í Tókýó og sýnist að mörgu leyti
íslenska þjóðin búi enn yfir því dýr-
mæti að þekkja og geta samsamað
sig sársauka náungans. En fólkinu
sem finnst Ísland vera orðið kaldara
skynjar sig sem utan garðs og finnst
anda köldu í sinn garð en ég vil ekki
nefna sérstaklega hverjir það eru en
það er mikilvægt að við veltum þeirri
spurningu fyrir okkur.
Að þekkja sársauka náungans og
geta samsamað sig honum er eitt af
merkjum um þroska mannkyns. Það
virðist því miður draga úr þeim
þroska eftir því sem samfélag verður
háþróaðra og ríkara. Íslenskt þjóð-
félag stendur því á tímamótum.
Er Ísland orðið kaldara? –
Hugleiðing á föstu
Toshiki Toma fjallar
um sársaukann ’Að þekkja sársaukanáungans og geta sam-
samað sig honum er eitt
af merkjum um þroska
mannkyns.‘
Toshiki Toma
Höfundur er prestur innflytjenda.
Á UNDANFÖRNUM 2–3 ára-
tugum hefur Háskóli Íslands ver-
ið að þróast úr 19. aldar embætt-
ismannaskóla í nútíma háskóla. Í
ljósi þess er það ekki óeðlilegt að
rektor Háskóla Ís-
lands setji það mark-
mið að skólinn verði
innan nokkurra ára
einn af 100 bestu há-
skólum í heimi. Þess-
ari tilkynningu var
svo fylgt eftir með
því að gera grein fyr-
ir mögulega hertum
inngönguskilyrðum
og námskröfum. En
vandséð er hvernig
slíkt kemst til fram-
kvæmda í því um-
hverfi sem fram-
haldsskólinn starfar í
dag.
Það er að sjálf-
sögðu gott og gilt að
hafa framsækin
markmið, en þau
þurfa einnig að vera í
sóknarfæri. Þau við-
mið sem notuð eru til
þess að meta gæði
háskóla eru þannig
að það er nánast frá-
leitt að lítill háskóli í 300 þúsund
manna þjóðfélagi geti náð þeim.
Háskóli Íslands hefur þurft að
horfast í augu við aukna sam-
keppni á nýliðnum árum. Í dag
eru 8 háskólar á Íslandi og það
má teljast undur og stórmerki hjá
ekki fjölmennari þjóð. Þeir skólar
sem geta talist í samkeppni við
Háskóla Íslands eru Háskólinn í
Reykjavík, Viðskiptaháskólinn á
Bifröst og Háskólinn á Akureyri,
hinir 4 eru sérhæfa sig í greinum
sem ekki eru kenndar við Háskóla
Íslands. Þó skarast Kenn-
araháskólinn og Háskóli Íslands
nokkuð og það hefur verið í um-
ræðunni að KHÍ sameinist HÍ.
Ýmislegt stingur í augun þegar
námsframboð skólanna er skoðað.
Hvers vegna bjóða 4 háskólar
nám í lögfræði og viðskiptafræð-
um? Í fljótu bragði virðist það
vera bruðl með almannafé. Aðeins
HR býður uppá nám í tæknifræð-
um og það er vegna þess að HR
tók yfir Tækniháskóla Íslands. En
þjóðfélag sem stendur frammi
fyrir miklum breytingum í at-
vinnuháttum þarf góða iðnskóla
og tækniháskóla öðrum fremur.
Efnahagsleg velsæld byggist á
framsækinni tækniþekkingu á öll-
um sviðum. Íslenskt nútíma-
samfélag þarf fjölbreyttara tækni-
nám, en það sem við nú búum við.
HÍ, HR og KHÍ bjóða uppá dokt-
orsnám. Það lítur vel út á pappír
að veita doktorsnafnbót. En hvers
virði er doktorsgráða frá litlum
skóla í fámennu landi, þegar bor-
in saman við gráðu frá einum af
100 eða 500 eða jafnvel 1000
bestu háskólum heims? Mér er
stórlega til efs að eftir slíku prófi
sé tekið á alþjóðlegum vettvangi.
Skóla- og menntunarsaga okkar
er mjög stutt, hún byrjar í raun í
ekki fyrr en nokkuð er liðið á síð-
ustu öld. Við eigum fábrotna
skólasögu enga íslenska heim-
speki, rannsóknarhefð eða kenn-
ingasmíð. Okkur langar að berast
á, á alþjóðavettvangi og komast í
sviðsljós hjá akademíu heimsins
en leiðin til þess er
ekki vörðuð með
doktorsnámi hér
heima heldur með því
að styrkja og end-
urskipuleggja grunn-
menntun.
Hugmyndin um
styttingu náms til
stúdentsprófs hefur
ekki mælst vel fyrir,
fáir hafa mælt henni
bót en allflestir sem
hafa tjáð sig op-
inberlega finna henni
flest til foráttu. Það
námsefni sem nú er
kennt til stúdents-
prófs má auðveldlega
kenna á þrem árum,
það þarf ekki að
skerða náms-
framboðið, það má
auka vinnuálag á
nemendur. Innan um
og saman við náms-
framboðið eru tals-
vert af því sem nem-
endur kalla „ódýrar einingar“.
Þessi fög eru ekki undirbúningur
að háskólanámi, nema síður sé,
þeim má sleppa. Því miður virðist
það vera algengt að nemendur í
framhaldsskóla séu haldnir e.k.
áreynslufælni í námi. Þessir nem-
endur telja að það sem sé erfitt
sé leiðinlegt og koma sér undan
því að reyna á sig í lengstu lög.
Þegar þessir nemendur koma í
háskóla þá kunna þeir ekki sjálf-
stæð vinnubrögð við nám og hafa
jafnvel aldrei lesið annað en það
sem sett hefur verið fyrir í skóla.
Þetta er meginorsök brottfalls á
háskólastigi. Hvorki börn né ung-
lingar hafa slæmt af því að hafa
mikið að gera og reyna á sig við
nám.
Til þess að framhaldsskólinn
skili nemendum vel undirbúnum
til háskólanáms, þurfa nemendur
að koma vel undirbúnir úr grunn-
skóla. Það er í grunnskólanum
sem fyrst þarf að taka til hend-
inni. Það yrði vegsauki fyrir allt
menntakerfið. Ekki fara allir í
framhaldsskóla, né taka allir
stúdentspróf og því síður fara all-
ir í háskóla, en allir fara í grunn-
skóla. Því betri grunnskóla-
menntun, því farsælla og
skilvirkara verður allt annað
skólastarf. Ef við viljum eignast
háskóla á heimsmælikvarða þurf-
um við fyrst að eignast grunn-
skóla á heimsmælikvarða. Því
markmiði er mun raunhæfara að
ná. Til þess þurfum við að end-
urmeta kennaramenntun á öllum
skólastigum og gera kenn-
arastarfið eftirsóttara, metn-
aðarfyllra og viðráðanlegra og
fjölga stöðugildum í öllum skól-
um. Við þurfum líka að end-
urmeta innra skipulag, náms-
framboð og námsmarkmið á öllum
skólastigum. Ráðamenn mennta-
mála mega ekki einskorða breyt-
ingar í skólakerfi við tískusveiflur
og pólítíska hentistefnu. Við höf-
um ekki efni á fleiri slysum í
menntakerfinu en orðið er, enn
þann dag í dag erum við að
plástra á ósköpin frá 1974.
Menntun er dýr hvort heldur
góð eða slæm. Það er ekki til of
mikils ætlast að nú verði gerð
bragabót á. Þegar grunnskólinn
er kominn á gott skrið, fylgir
framhaldsskólinn og þá fyrst get-
um við farið að skilgreina okkur
sem vel menntaða þjóð.
Verum raunsæ
í menntamálum
Sölvína Konráðs
skrifar um menntamál
Sölvína Konráðs
’Það er að sjálf-sögðu gott og gilt
að hafa fram-
sækin markmið,
en þau þurfa
einnig að vera í
sóknarfæri.‘
Höfundur er doktor í
ráðgefandi sálfræði.
Marteinn Karlsson: „Vegna
óbilgjarnrar gjaldtöku bæjar-
stjórnar Snæfellsbæjar af
okkur smábátaeigendum, þar
sem ekkert tillit er tekið til
þess hvort við megum veiða
10 eða 500 tonn, ákvað ég að
selja bátinn og flytja í burtu.“
Sigríður Halldórsdóttir
skrifar um bækur Lizu Mark-
lund sem lýsa heimilisofbeldi.
Aðsendar greinar á
mbl.is
www.mbl.is/greinar
MÁLEFNI eldri borgara verða
eitt helsta áherslumál borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins í komandi borg-
arstjórnarkosningum. Teljum við að
það sé eitt mikilvæg-
asta verkefni Reykja-
víkurborgar að tryggja
að eldri borgarar geti
notið margvíslegra lífs-
þæginda og haft raun-
verulegt val um eigin
búsetu, aðstöðu og um-
hverfi. Komist Sjálf-
stæðisflokkurinn til
aukinna áhrifa við
stjórn borgarinnar
verður þetta m.a. gert
með eftirfarandi hætti:
Lækkun
fasteignagjalda
 Skipulagður lóðaskortur R-listans
ásamt lóðauppboði hefur stuðlað að
stórhækkun fasteignaverðs í Reykja-
vík, sem aftur á móti leiðir til hækk-
unar fasteignagjalda. Þessar hækk-
anir hafa bitnað harðast á eldri
borgurum og öryrkjum, sem fæstir
eiga þess kost að auka tekjur sínar
þótt gjöldin hækki. Við sjálfstæð-
ismenn viljum taka á þessu máli með
því að lækka fasteignagjöld í sam-
ræmi við fyrri tillögur okkar þar að
lútandi. Einnig viljum við hækka af-
sláttarviðmið fasteignagjalda gagn-
vart tekjulágum Reykvíkingum.
Fólk hafi val
 Eldri borgurum verði gert kleift að
búa á eigin heimili svo lengi sem þeir
kjósa með því að efla og samræma
heimaþjónustu og heimahjúkrun.
 Við skipulagningu nýrra hverfa
verði lögð áhersla á fjölbreytni í húsa-
gerð og aukið val fyrir eldri borgara.
 311 Reykvíkingar eru nú á biðlista
eftir hjúkrunarrými, þar af 260 í mjög
brýnni þörf. Við viljum tryggja ein-
staklingum með afar brýna þörf fyrir
þjónustuíbúð eða hjúkrunarrými, við-
eigandi úrræði í sam-
vinnu við ríkið, sjálfs-
eignarstofnanir, samtök
eldri borgara, sjúkra-
sjóði og lífeyrissjóði.
 Við ætlum að reisa
tvö hundruð leiguíbúð-
ir/þjónustuíbúðir fyrir
eldri borgara og fjölga
dagvistarrýmum í góð-
um tengslum við félags-
og þjónustumiðstöðvar
borgarinnar og hjúkr-
unarheimili.
 Hafinn verði und-
irbúningur að því að
hjúkrunarheimili, þjónustuíbúðir,
leiguíbúðir og almennar íbúðir verði
byggðar í kjarna og þannig stuðlað að
því að hjón og sambýlisfólk geti búið
saman eða með börnum sínum og því
verði minni nauðsyn fyrir eldri borg-
ara að flytja þegar meiri aðhlynn-
ingar er þörf. Slíkt fyrirkomulagt
myndi einnig draga úr stofn-
anatilfinningu og vinna gegn ein-
angrun.
Aukin skilvirkni og samráð
 Oft hefur verið fundið að því að
ábyrgð á málefnum eldri borgara sé
skipt á milli ríkis og sveitarfélaga og
slíkt fyrirkomulag hafi í för með sér
að kraftarnir dreifist meira en æski-
legt væri. Borgarfulltrúar Sjálfstæð-
isflokksins vilja gera þjónustuna
markvissari og munu beita sér fyrir
því að málaflokkurinn verði að mestu
fluttur til borgarinnar.
 Lagt er til að stofnaður verði form-
legur samráðsvettvangur borg-
arinnar og samtaka og félaga eldri
borgarinnar í því skyni að móta
stefnu fyrir eldri borgara í Reykjavík
og taka á málefnum hverju sinni, t.d. í
skattamálum, félagsmálum, húsnæð-
ismálum og hjúkrunarmálum.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins hafa unnið að ýmsum þessara
mála sem hér eru nefnd á und-
anförnum árum með umræðum og til-
löguflutningi á vettvangi borg-
arstjórnar. Því miður hefur
núverandi meirihluta R-listans í
borgarstjórn oft skort framsýni til að
styðja slíkar tillögur. Má t.d. nefna
tillögur um lækkun fasteignagjalda
og hækkun afsláttarviðmiða vegna
þeirra en slíkar aðgerðir kæmu sér
afar vel fyrir þúsundir eldri borgara í
Reykjavík. Við frambjóðendur D-list-
ans teljum að gera þurfi betur við
eldri borgara en núverandi borgaryf-
irvöld hafa gert og munum hrinda
þeirri stefnu í framkvæmd undir for-
ystu Vilhjálms Þ. Vilhjálmssonar,
fáum við til þess umboð í komandi
borgarstjórnarkosningum.
Bætum hag eldri
borgara í Reykjavík
Kjartan Magnússon fjallar um
stefnu Sjálfstæðisflokksins í
málefnum eldri borgara ’Hækkanir R-listans áfasteignagjöldum hafa
bitnað harðast á eldri
borgurum og öryrkjum,
sem fæstir eiga þess kost
að hækka tekjur sínar
þótt opinber gjöld hækki.‘
Kjartan Magnússon
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.