Morgunblaðið - 24.05.2006, Side 34

34 MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞURÍÐUR Backman, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, vakti athygli á vanda-
málum í geðheilbrigð-
isþjónustu barna og
unglinga í utan-
dagskrárumræðum á
Alþingi 29. mars sl.
Maður spyr sig hvað
veldur því að ár eftir
ár gjósa upp umræður
um geðheilbrigðismál
barna og unglinga?
Í grein í Morg-
unblaðinu 12. nóv-
ember segir Ólafur Ó.
Guðmundsson, yf-
irlæknir Barna- og
unglingageðdeildar
Landspítalans, m.a.:
„Hvert geta foreldrar eða kenn-
arar leitað, þegar barn hegðar sér
eða líður illa? Svarið er að mark-
viss verkaskipting er ekki til og því
tilviljunum háð hvernig leitað er til
þeirra aðila sem sinna eiga þessum
málum. Hver ber ábyrgð á óreið-
unni, sem hefur þróast ómarkvisst
í áranna rás? … Lýst er eftir leiða-
korti um óreiðustíga þess kerfis,
sem mæta á vanda hins stóra hóps
barna og unglinga, sem búa við
skert aðgengi að nauðsynlegri
þjónustu.“
Vandi grunnskólans
Grunnskólar landsins þurfa að
reiða sig á að fyrir liggi greining
frá barna- og unglingageðlækni ef
nemandi á í vandkvæðum og þarf
stuðning við kennslu. Jöfn-
unarsjóður sveitarfélaga tekur ekki
þátt í þeim kostnaði sem fylgir
þessum viðbótarstuðningi nema
slíkar greiningar liggi fyrir og þá
einungis frá Greiningar- og ráð-
gjafarstöð ríkisins og BUGL. Þeg-
ar biðin er svona löng og málin í
slíkum ólestri eru það börnin sem
líða fyrir. Á meðan reyna skóla-
yfirvöld, foreldrar og kennarar að
leysa málin. Álag á kennara er
mikið og of oft eru þeir með alltof
veik börn í skólanum sem þeir
reyna að sinna af veikum mætti og
án faglegrar þekkingar.
Börnin, málefni
þeirra og fjölskylda
ættu að sjálfsögðu að
vera í höndum barna-
og unglingageðlækna
sem geta veitt þeim
þá þjónustu sem þeir
eru lærðir til.
Meðvitað var
þjónustan skert
Í lok síðasta árs
skrifuðust þáverandi
heilbrigðisráðherra,
Jón Kristjánsson, og
nokkrir sjálfstætt
starfandi barna- og unglingageð-
læknar á í Morgunblaðinu. Þar var
m.a. tekist á um einingafjölda sem
ætlaður var í málaflokkinn. Að
mati læknanna var ekki tekið tillit
til aðstæðna ársins á undan sem
voru um margt ólíkar því sem
venjulega er og er þar m.a. átt við
verkfall kennara og samningsleysi
milli sérfræðilækna og Trygg-
ingastofnunar. Töldu læknarnir að
heilbrigðisráðuneytið hefði með-
vitað skert þjónustu til barna og
unglinga með geðræn vandamál
um 20%.
Ljóst var að þjónustu var ekki
hægt að veita sem skyldi í árslok
og kom það fram hjá Páli Tryggva-
syni, barna- og unglingageðlækni á
Akureyri, í Morgunblaðinu 6. des-
ember sl. þar sem hann segist hafa
neitað 17 nýjum sjúklingum um
viðtöl.
Í fyrri blaðagreininni sem ég
vitnaði til kemur líka fram að full-
yrt sé af hálfu formanns heil-
brigðis- og trygginganefndar Al-
þingis að til staðar sé þjónusta sem
enginn af þessum læknum kannast
við t.d. tilvist sérstaks teymis við
heilsugæslustöðina á Akureyri. Það
er mjög mikilvægt að heilbrigð-
isráðherra beiti sér fyrir því að
FSA geti þjónustað börn og ung-
linga með geðræn vandamál af
miklum krafti, sem viðurkennt er í
kerfinu m.a. af Jöfnunarsjóði sveit-
arfélaga og þannig létt á álaginu
sem til staðar er á Greiningar- og
ráðgjafarstöðinni og BUGL.
Heildarmyndin
Líta þarf á heildarmyndina og
búa til uppskrift til að klára málin
á landsvísu. Samhæfa þarf vinnu
ráðuneyta heilbrigðismála, félags-
mála og menntamála. Auk þess
þarf að vinna með sveitarfélög-
unum við að efla heilsugæslustöðv-
arnar í landinu sem ættu að geta
sinnt frumgreiningum og brugðist
við vandanum mun fyrr en nú er
gert.
Geðheilbrigðisþjónustu handa
börnum og unglingum í dreifðari
byggðum landsins er mjög ábóta-
vant. En til þess að hún geti orðið
góð þarf að tryggja samninga við
sjálfstætt starfandi barna- og ung-
lingageðlækna og koma á prófess-
orsstöðu í barnageðlækningum við
Háskóla Íslands því enginn er að
læra barna- og unglingageðlækn-
ingar nú sem stendur. Fram hefur
komið hjá forseta læknadeildar
Háskóla Íslands að þar sé um að
ræða fjárskort og skipulagsvanda.
Þetta er alger þversögn því mikil
eftirspurn er eftir þessari þjón-
ustu. Það er ekki hægt að byggja
upp nærþjónustu ef enginn er til
að vinna hana.
Geðheilbrigðismál barna
og unglinga – enn og aftur
Bjarkey Gunnarsdóttir
fjallar um geðheilbrigðismál
barna og unglinga ’Líta þarf á heildar-myndina og búa til upp-
skrift til að klára málin á
landsvísu.‘
Bjarkey Gunnarsdóttir
Höfundur er kennari og
varaþingmaður Vinstrihreyfing-
arinnar – græns framboðs.
Á ÍSLANDI eru yfir
100 söfn og öll hafa þau
sitt hlutverk og sína
ákveðnu sérstöðu. Söfn
þurfa notendur því án
þeirra er enginn
grundvöllur fyrir starf-
semi og sýningarhaldi.
Söfn eru eins og fyr-
irtæki, markaðs-
setning þeirra fer fram
rétt eins og þegar um
vöru og þjónustu er að
ræða. Hlutverk safna
er að varðveita og
tryggja aðgengi al-
mennings að menning-
ararfi og ekki síst eru
þau mikilvægur vett-
vangur fræðslu ekki
einungis til barna held-
ur einnig fullorðinna.
Hlutverk Árbæj-
arsafns er að tryggja
aðgengi að menningar-
arfi Reykvíkinga. Sér-
staða safnsins er stað-
setning þess og þar
með talin staðsetning
gamla Árbæjarins sem
er auðkenni safnsins
og safnið er byggt upp
í kringum. Vara safns-
ins er safnsvæðið og
þær byggingar sem
mynda svæðið en þar
eru rúmlega 25 hús og í
flestum þeirra eru sýningar sem
skapa skemmtilegt andrúmsloft, svo-
kallaða „lifandi fortíð“. Safnið er í
miðri borg, í mikilli nálægð við einn
vinsælasta útivistarstað Reykjavík-
ur, Elliðaárdalinn. Staðsetningin og
aðgengið að safninu hefur úr-
slitaáhrif á það hvort einhver heim-
sækir safnið. Í þessum tilfellum er til
dæmis átt við fjölskyldufólk, ferða-
menn, börn- og unglinga, fatlaða og
eldri borgara. Mikilvægt er að
gleyma ekki íbúum hverfisins sem
hér eru Árbæingarnir og jafnvel
Breiðhyltingar sem margir telja það
sjálfsagðan hlut að geta farið hvenær
sem er og rölt um safnsvæðið og upp-
lifað „nýja“ lifandi fortíð nánast dag-
lega. Safnið hefur notið vinsælda
undanfarin ár, ekki síst um helgar
þegar svokallaðir þemadagar hafa
verið haldnir sem margir hverjir hafa
fest sig í sessi, þar á meðal er forn-
bíladagurinn, handverksdagar og
jólasýningin.
Helstu styrkleikar safnsins eru að
það er eina útibyggðasafnið í Reykja-
vík og þau nánu tengsl sem safnið
hefur við borgina, íbúana og það
hverfi sem safnið stendur í. Helsti
veikleiki safnsins undanfarin ár er
takmarkað fjármagn til frekari upp-
byggingar og faglegs markaðsstarfs.
Hins vegar liggja tækifærin handan
við hornið þar sem starfsmenn safns-
ins sjá mikla möguleika í því að
tengja safnið betur við Elliðaárdal-
inn. Safnið er fyrir löngu orðið hluti
af Reykjavíkurborg og hennar nán-
asta umhverfi og stórt skarð væri
höggvið í borgina og hverfið ef safnið
yrði flutt til Viðeyjar eins og rætt
hefur verið um undanfarnar vikur.
Hvað ætli sé langt í að hugmyndir
verði um að byggja á Miklatúni og
flytja Kjarvalsstaði út í Viðey? Það er
jú dýrmætt byggingarsvæði þar líka.
Með því að færa Árbæjarsafn út í
Viðey er verið að takmarka aðgang
að menningararfi Reykvíkinga. Ferð-
irnar verða háðar samgöngum á sjó
sem hefur þar af leiðandi þau áhrif að
takmarkaður aðgangur
verður að safninu. Starf-
semi og möguleikar
safnsins verða einnig
takmarkaðir því hver
ætlar til dæmis að flytja
tugi fornbíla milli lands
og eyjar með tilheyr-
andi tilkostnaði fyrir
einn dag á sumri? Sá að-
gangseyrir sem greidd-
ur er inn á safnið myndi
einnig tvöfaldast því nú
þyrfti ekki einungis að
greiða fyrir aðgang
heldur einnig ferðina yf-
ir til Viðeyjar. Ef færa á
safnið er verið að rífa
niður þá vöru sem
byggð hefur verið upp
síðustu 50 ár. Byggja
þarf upp nýja ímynd og
einkenni fyrir safnið því
safnið getur aldrei hald-
ið sínu rétta nafni á nýj-
um stað. Verður því
safnið að Viðeyjarsafni?
Þeir sem reka fyrirtæki
vita hversu dýrt og erf-
itt það er að byggja upp
nýtt einkenni og skapa
vöru sinni og þjónustu
ákveðna ímynd, slíkt
tekur mörg ár og oft
þarf að gera ýmsar
breytingar á vörunni og
þjónustunni áður en búið er að aðlaga
hana þörfum notandans. Þú breytir
til dæmis ekki skyndilega lakkr-
íssúkkulaði í hnetusúkkulaði og ætl-
ast til þess að hafa sömu neytendur.
Þar sem staðsetning safnsins verð-
ur utan alfaraleiðar yrði alltaf að
eyða töluvert miklum fjármunum í
kynningar og markaðsstarf á safninu
ef það yrði flutt. Miðað við það fjár-
magn sem safnið hefur haft yfir að
ráða síðustu árin hefur ekki verið
hægt að kosta miklu til kynningar og
markaðssetningar á safninu. Hvernig
dettur fólki þá í hug að það sé betra
að færa safnið til Viðeyjar og eyða
hundruðum milljóna ef ekki millj-
örðum eins og komið hefur fram í
fréttum síðustu daga, í það að færa
safnið? Ekki má heldur gleyma því að
aldrei verður hægt að færa hjarta
safnsins, gamla Árbæinn. Ég er ansi
hrædd um að það heyrðust háværar
raddir ef Minjavernd og Þyrping
kæmu næst með þá hugmynd að
færa Viðeyjarstofu í Árbæjarsafn!
Viðey er einstök á sinn hátt og það
ætti að nýta hana meira en það er
synd að mönnum skuli ekki detta
neitt í hug henni tengt annað en að
rífa niður Árbæjarsafn til að byggja
eyjuna upp.
Nýja borgarstjórn bið ég um að
leggja niður þá nefnd sem skipuð hef-
ur verið og koma á fót öðrum nefnd-
um sem velta fyrir sér hvað hægt sé
að gera við Viðey og Árbæjarsafn þar
sem þau eru í dag og eyðum pening-
unum í uppbyggingu í stað niðurrifs.
Ég hvet Árbæinga, Reykvíkinga
og aðra íbúa höfuðborgarsvæðisins
til þess að heimsækja Árbæjarsafn í
sumar og njóta þess sem Reykjavík
hefur upp á að bjóða!
Viðeyjarstofa
í Árbæjarsafn?
Inga Hlín Pálsdóttir
fjallar um flutning
Árbæjarsafns út í Viðey
Inga Hlín Pálsdóttir
’Ég hvet Árbæ-inga, Reykvík-
inga og aðra íbúa
höfuðborg-
arsvæðisins til
þess að heim-
sækja Árbæj-
arsafn í sumar
og njóta þess
sem Reykjavík
hefur upp á að
bjóða!‘
Höfundur er alþjóðamarkaðs-
og viðskiptafræðingur.
HÉRAÐSVEGIRNIR, „sveita-
vegirnir“, inn til dala og út til
stranda eru samgönguæðar heils at-
vinnuvegar. En einnig
býr fjölmargt fólk í
dreifbýli sem sækir
vinnu um langan veg til
næsta þéttbýlis og
börnum er ekið í skóla.
Ferðaþjónustan er ört
vaxandi atvinnugrein
og miklar vonir bundn-
ar við hana til að
treysta atvinnu til
sveita. Íslendingar vilja
gjarnan laða til sín
ferðamenn og auglýsa
náttúrufegurð landsins
á erlendri grund og við viljum ekki
síður njóta sjálf íslenskrar náttúru.
Þá má og nefna vegi að stórum sum-
arbústaðalöndum sem þurfa að anna
mikilli umferð á vissum árstímum.
Góðir sveitavegir eru því ekki sér-
hagsmunamál bænda heldur hluti af
því að byggja Ísland upp sem ferða-
mannaland og á þeim byggist ný-
sköpun í atvinnulífi til sveita.
Rykbinding og viðhald
Nú þegar sumarið fer í hönd verð-
um við áþreifanlega vör við hve
margir sveitavegir hafa dregist aftur
úr í viðhaldi. Veikur burður, þunnt
slitlag, holur og ryk takmarka flutn-
inga og alla umferð og gera fólki
gramt í geði. Mikilvægt er því að
rykbinda þessa vegi sem fyrst til að
draga úr slysahættu. Á
þessum vegum eru
gjarnan þröngar, ein-
breiðar brýr eða ræsi
sem skerða enn frekar
umferðaröryggið.
Ferðamenn aka í sí-
auknum mæli sjálfir
um landið og þeir fyll-
ast ótta og örvinglan
þegar þeir ramba inn á
malarkafla sem þeim
finnst alltof mjóir og
lausir í sér. Aðrir
ferðast um á reið-
hjólum og hjóla meira og minna í
rykskýi um landið. Gæði veganna og
umferðaröryggi ráða því miklu um
samkeppnishæfni einstakra svæða
til búsetu og ferðaþjónustu. Gera
þarf átak varðandi þessa vegi og þá
einnig með lagningu varanlegs og
bundins slitlags þar sem því verður
við komið.
Uppbygging og slitlag
á sveitavegum
Ástand og viðhald sveitaveganna
er mjög misjafnt. Þannig njóta ýmsir
mikilvægir sveitavegir mjög tak-
markaðrar þjónustu þótt þeir séu
eina vegtenging íbúa á stórum svæð-
um við stofnvegi. Þegar byggð leggst
af á einum bæ getur vegurinn fallið
úr tölu þjóðvega. Ber þá enginn
ábyrgð á viðhaldi hans úr því nema
helst sveitarfélagið. Engu að síður
getur vegurinn verið jafn mik-
ilvægur við nýtingu auðlinda lands-
ins svo sem til búskapar og ferða-
þjónustu. Mjög hallar á sveitavegina,
hvað varðar lagningu bundins slit-
lags. Sú þróun er varhugaverð og
getur leitt til þess að ákveðin svæði
einangrist, missi af viðskiptum og
öðrum tækifærum sem tengjast um-
ferð ferðamanna. Bundið slitlag eyk-
ur og möguleika íbúanna til að kom-
ast örugglega til og frá heimili sínu.
Vel má setja sérreglur um hámarks-
hraða á þessum vegum til að full-
nægja öryggiskröfum.
Ákall um betri vegi er
kosningamál til sveita
Ástand sveitaveganna brennur
mjög á íbúum til sveita. Hagkvæmni
við sameiningu sveitarfélaga strand-
ar ekki síst á lélegum samgöngum.
Vegir innanhéraðs eru því eitt aðal-
mál kosninganna til sveita. Þessi
hópur fólks er mjög dreifður um
landið og getur því illa beitt hóp-
þrýstingi á stjórnvöld til að fylgja
málum sínum eftir. Þingmenn
Vinstri grænna hafa látið málefni
sveitaveganna sérstaklega til sín
taka. Höfum við í því skyni lagt til á
Alþingi að gert verði sérstakt stór-
átak í uppbyggingu safn- og tengi-
vega, svokallaðra héraðs- eða sveita-
vega. Góðir vegir eru forsenda
samkeppnishæfrar byggðar og
stækka Ísland sem ferðamannaland.
Nú er svo sannarlega komin röðin að
sveitavegunum.
„Með augun full af ryki“
Jón Bjarnason skrifar
um bættar samgöngur ’Bæta þarf ástandsveitaveganna.‘
Jón Bjarnason
Höfundur er þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs í norðvesturkjördæmi.
Fréttir á SMS