Morgunblaðið - 18.07.2006, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VÍTAHRINGURINN Í
MIÐ-AUSTURLÖNDUM
Enn er soðið upp úr pottinumfyrir botni Miðjarðarhafs.Hernaðaraðgerðir Ísraela í
Líbanon eru þær umfangsmestu á
svæðinu í meira en áratug. Hættan er
auðvitað sú að átökin stigmagnist og
breiðist út og geri alla möguleika á
friði í þessum heimshluta enn fjar-
lægari en áður.
Átökin í Mið-Austurlöndum ein-
kennast af vítahring ofbeldis, þar
sem hver fylking um sig telur sig
skuldbundna til að svara sérhverri
áreitni af hálfu andstæðingsins af
hálfu meira afli og grimmd og þannig
magnast átökin gjarnan stig af stigi. Í
þetta sinn fer ekki á milli mála hver
átti upptökin að bardögum. Annars
vegar réðust skæruliðar í Hamas-
samtökunum á Gaza-svæðinu á suð-
urhluta Ísraels með eldflaugaárás-
um, felldu ísraelska hermenn og
rændu einum félaga þeirra. Hins veg-
ar gerðu öfgamenn úr röðum Hizboll-
ah í Suður-Líbanon árásir á norður-
héruð Ísraels. Þeir hafa einnig rænt
ísraelskum hermönnum.
Í báðum tilfellum voru viðbrögð
Ísraela fullkomlega fyrirsjáanleg –
og það nýta skæruliðarnir sér. Þegar
ísraelski herinn fór frá Suður-Líb-
anon fyrir sex árum gáfu ísraelsk
stjórnvöld út yfirlýsingar um að hæf-
ust árásir Hizbollah á Ísrael á nýjan
leik, myndu þau svara þeim af fullum
krafti. Sama átti við þegar her Ísr-
aela fór frá Gaza-svæðinu; þá var
þess krafizt að heimastjórn Palest-
ínumanna kæmi í veg fyrir að öfga-
menn gerðu árásir á Ísrael frá Gaza.
Hvorki ríkisstjórn Líbanons – sem
Hizbollah á raunar aðild að – né pal-
estínska heimastjórnin hafa megnað
að hafa stjórn á eigin landsvæði og af-
vopna öfgahópa, sem vilja útrýma
Ísrael. Það út af fyrir sig er áhyggju-
efni og ýtir undir óstöðugleika á
svæðinu.
Skæruliðunum, sem gera árásir á
Ísrael, er nákvæmlega sama þótt al-
mennir borgarar, karlar, konur og
börn, falli þegar Ísraelar svara þeim í
sömu mynt. Þvert á móti fela þeir sig
á meðal óbreyttra borgara vegna
þess að þeir telja það koma sér vel að
sem flestir falli, það muni snúa al-
menningsálitinu, bæði heima fyrir og
á alþjóðlegum vettvangi, gegn Ísrael
og þeim sjálfum í hag.
Að einhverju leyti hefur þetta tek-
izt hjá öfgamönnunum, en sumir sjá
þó í gegnum þá. Þannig hafa ýmsir
Líbanir hallmælt Hizbollah fyrir að
ógna þannig friði og öryggi landsins
og á fundi Arababandalagsins um síð-
ustu helgi gagnrýndu ýmis ríki
Hizbollah, t.d. Egyptaland, Jórdanía
og Saudi-Arabía.
Réttur Ísraelsmanna til að verjast
árásum skæruliða hefur verið marg-
ítrekaður undanfarna daga. En það,
sem er gagnrýnivert, er hvernig Ísr-
aelar beita yfirgnæfandi herstyrk
sínum og sprengja allt í tætlur, sem
fyrir verður, bæði í Líbanon og á
Gaza-svæðinu. Þeir hafa m.a. ráðizt á
stjórnarbyggingar, bæði í Beirút og á
Gaza. Stjórnvöld í Ísrael verða að
átta sig á að með þessu spilla þau ein-
ungis fyrir málstað sínum á alþjóð-
legum vettvangi. Afleiðingar hernað-
arins geta líka orðið að þau veiki að
óþörfu bæði ríkisstjórnina í Líbanon,
sem ekki stóð sterkum fótum fyrir, og
palestínsku heimastjórnina. Slíkt
getur skapað tómarúm, sem öfgaöfl
reyna að fylla og þjónar engan veginn
hagsmunum Ísraelsmanna sjálfra til
lengri tíma litið. Það væri ekki úr vegi
að stjórnvöld í Ísrael glugguðu í ritn-
inguna, nánar tiltekið spádóm
Habbakukks: „Því að ofríkið, sem
haft hefir verið í frammi við Líbanon,
skal á þér bitna …“
Nú er hafin viðleitni til að koma á
vopnahléi milli Ísraela og Hizbollah,
meðal annars fyrir tilstilli Sameinuðu
þjóðanna. Leiðtogar átta helztu iðn-
ríkja heims hvöttu á fundi sínum um
helgina öryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna til að skoða möguleika á alþjóð-
legu gæzluliði í Suður-Líbanon til að
hindra árásir Hizbollah á Ísrael.
Bæði Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, og Kofi Annan, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
hafa mælt mjög með því að sú leið
yrði farin. Á vettvangi Evrópusam-
bandsins er nú rætt um að sambandið
gæti hugsanlega lagt til slíkt gæzlu-
lið. Það er auðvitað löngu kominn tími
til að athafnir fylgi orðum ESB-
ríkjanna, þegar þau segjast vilja
stuðla að friði í Mið-Austurlöndum.
Hins vegar er reynslan af alþjóðlegu
gæzluliði í Líbanon á áttunda og ní-
unda áratug síðustu aldar ekki góð og
ástæða til að reyna að læra af mistök-
unum, sem gerð voru þá, verði nið-
urstaðan sú að senda útlenda her-
menn til landsins.
Friðargæzlulið í Líbanon getur
lægt öldurnar til skemmri tíma litið.
Til langs tíma litið er hins vegar
nauðsynlegt, samfara áframhaldandi
friðarumleitunum í Mið-Austurlönd-
um, að skera á tengsl ríkja á borð við
Sýrland og Íran við vopnaðar öfga-
hreyfingar eins og Hizbollah, sem
grafa undan friði á svæðinu.
Klerkastjórnin í Íran og Ahmad-
inejad forseti, sem vill láta útrýma
Ísraelsríki, hafa engan áhuga á friði í
Mið-Austurlöndum. Íranar ógna ör-
yggi alls svæðisins; Líbanons, Ísraels
og Palestínu, með stefnu sinni. Það er
nauðsynlegur þáttur í friðarumleit-
unum í þessum heimshluta að setja
Írönum stólinn fyrir dyrnar; ekki að-
eins varðandi kjarnorkuáætlun
þeirra, heldur líka stuðning þeirra við
hryðjuverka- og skæruliðasamtök.
Sama á við um Sýrland og áfram-
haldandi afskipti einræðisstjórnar-
innar þar í landi af málefnum Líb-
anons. Þau verður að stöðva; ef ekki
með fortölum þá með viðskiptaþving-
unum og öðrum aðgerðum af hálfu
Sameinuðu þjóðanna.
Ennfremur er nauðsynlegt að Ísr-
aelsmenn læri að hemja viðbrögð sín
við árásum skæruliða. Það mun þó
ekki gerast á meðan Bandaríkin
halda áfram að bera blak af Ísraelum
við sérhvert tækifæri. Bandaríkja-
menn þurfa að taka þátt í að sannfæra
ísraelsk stjórnvöld um að ekki sé allt-
af skynsamlegt að beita öllu því afli,
sem hinn vel þjálfaði herafli Ísraels
býr yfir. Með einhverjum ráðum
verður að reyna að rjúfa vítahringinn
í Mið-Austurlöndum.
Stórveldin reyna nú að hafahemil á deiluaðilum í Mið-Austurlöndum og ræðajafnvel um að senda frið-
argæslulið til landamæra Ísraels og
Líbanons. Fyrir er í Suður-Líbanon
um 2.000 manna eftirlitslið á vegum
Sameinuðu þjóðanna en það hefur,
eins og Tony Blair, forsætisráð-
herra Bretlands, benti á í gær, ekki
umboð eða afl til að stöðva átök.
Kofi Annan, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, sagði að deilu-
aðilum bæri skylda til þess „sam-
kvæmt alþjóðalögum um mannúð að
hlífa óbreyttum borgurum og borg-
aralegum mannvirkjum.“
Félagi Blairs á leiðtogafundinum
í Rússlandi, George W. Bush
Bandaríkjaforseti, gætti þess ekki
að hljóðnemi var enn opinn þegar
hann spjallaði við Blair í matarhléi í
Sankti Pétursborg í gær. „Það kald-
hæðnislega er að það sem þeir þurfa
að gera er að fá Sýrlendinga til að
láta Hizbollah hætta þessum djöf-
ulgangi og þá er þessu lokið,“ sagði
Bush. Ekki er ljóst hvað hann átti
við með „þeir“, líklega alþjóðasam-
félagið.
Með „djöfulgangi“ átti Bush við
flugskeytaárásir Hizbollah-samtak-
anna í Suður-Líbanon á Ísrael sem
hafa kostað nokkur mannslíf. Ekki
er það mikið borið saman við mann-
fallið í Líbanon, þar hafa að sögn yf-
ir 200 manns látið lífið, aðallega
óbreyttir borgarar, í árásum ísr-
aelska flughersins. Og Ísraelar
herða enn takið, gera árásir á al-
þjóðaflugvöllinn í Beirút og hafa
sett Líbanon í flug- og hafnbann.
Ferðamenn streyma frá landinu,
sumir þeirra hafa þegar látið lífið í
loftárásum.
Vilja koma Hamas til hjálpar
Ekki er fyllilega ljóst hvers vegna
Hizbollah hóf aðgerðir sínar gegn
Ísrael núna, helsta krafan er að
fangar í haldi Ísraela verði látnir
lausir. En tímaritið The Economist
giskar á að markmiðið sé að styðja
við bakið á Hamas-mönnunum í
stjórn Palestínu, búa til nýjar víg-
stöðvar svo að Ísraelar slaki til. Ha-
mas-menn eru einangraðir, fá litla
sem enga fjárhagsaðstoð frá Vest-
urveldunum og eiga í hatrömmu
taugastríði við Ísraela sem hafa
svarað með loftárásum á stjórn-
sýsluhús og handtökum nokkurra
ráðherra.
Bush hefur áreiðanlega nokkuð
fyrir sér þegar hann gerir því skóna
að stjórnvöld í Damaskus geti haft
áhrif á stefnu Hizbollah. Enn meira
máli skiptir samt afstaða Írana sem
styðja ekki aðeins Hizbollah heldur
einnig Hamas með fé og vopnum.
Hizbollah (Flokkur Guðs) voru upp-
runalega stofnuð af nokkur hundruð
írönskum byltingarliðum, er sendir
voru til Bekaa-dals í Líbanon upp úr
1980 til að berjast gegn Ísraelum
sem höfðu gert innrás í landið. Var
ætlunin að boða um leið sjía-músl-
ímum í Líbanon kenningar ajatollah
Khomeini. En þegar innlendir að-
ilar fengu yfirhöndina í Hizbollah
var mesta trúarofstækinu fljótt vik-
ið til hliðar. Samtökin hafa hins veg-
ar fengið mikla aðstoð í gegnum ár-
in frá Írönum og Sýrlendingum.
Hinir síðarnefndu hafa áratugum
saman fiskað í gruggugu vatni flók-
inna stjórnmála í Líbanon og réðu í
reynd mestu í landinu í mörg ár
fram til 2005 með aðstoð innlendra
leppa.
Hizbollah-liðar hafa frá
valdið Ísraelum miklum van
árásum sem að vísu voru
mannskæðar en ollu óör
nyrstu byggðum Ísraela. N
fjölmiðlar í Ísrael að leiðto
takanna, Hassan Nasrallah,
dræpur. Það sem mestum ót
ur er að Hizbollah be
langdrægari flugskeytum se
stórborga eins og Haifa. Lí
er að um flaugar smíðaðar í
að ræða, að sögn breska
varpsins, BBC. Hefðbundn
júsja-flaugar Hizbollah geta
lagi dregið 25 kílómetra en
sem er þriðja stærsta borg
er um 30 km frá landamæru
var því talin örugg. Nú er a
ingi í norðanverðu Ísrael ráð
leita skjóls í loftvarnarby
Einnig tókst Hizbollah að
flugskeyti smíðuðu í Kína
aelskt herskip, að vísu va
manntjón.
Fyrirtækjum í norðanver
ael hefur verið sagt að loka o
starfsemi sinni, áhrifin á efna
eru þegar farin að segja til sí
ir hermálasérfræðingar á
Hizbollah ráði yfir flaugum s
náð til stærstu borgar Ísra
Aviv.
Enginn sáttatónn
Ekki virðast miklar líkur á
hléi þegar hlustað er á Eh
mert, forsætisráðherra Ísrae
varar ráðamenn Líbanons
lands við „alvarlegum afleið
ef flugskeytaárásirnar ver
stöðvaðar strax og ísraelski
látnir lausir. Hann segir að
verði svifist. Ísraelar eigi í s
fjendur sína enn eina ferð
muni verja sig með öllum ráð
Ekki er andstæðingurin
værari. Liðsmaður miðstjórn
bollah, Abdullah Kasir, sagð
að ekki yrði samið um vopna
og Kofi Annan hefur lagt t
munum aldrei fara [frá Lí
jafnvel þótt allt Líbanon verð
jörð,“ sagði hann.
Utanríkisráðherra Írans,
uchehr Mottaki, hvatti sam
eftir fund með Bashar al-Ass
landsforseta til vopnahlés og
skipta. Átökin síðustu daga
ust sem kunnugt er með
vígamenn á Gaza handsömu
aelskan hermann. Hizbolla
einnig að láta lausa ísraels
menn sem samtökin hafa kló
Sjálfstraust Ísraela hefu
hnekki vegna aðgerða Hi
Hafin er umræða í Ísrael u
„Enda þótt allt
Líbanon verði
sviðin jörð“
Olmert Mottaki
’Vandi þeirra er aðfjandmaðurinn er svo
fyrirferðarlítill að val
á skotmörkum flug-
mannanna byggist að
miklu leyti á ágiskun-
um og ljóst að fjöldi
saklausra borgara
lætur því lífið.‘
Fátt bendir til þess að vopnahlé sé í augsýn í
átökum Ísraela við vígasveitir Hizbollah í Líbanon
sem nú ráða yfir öflugri vopnum en áður. Kristján
Jónsson kynnti sér átökin og aðdraganda þeirra.
Líbanon er nú í heimsfrétt-unum vegna mann-skæðra átaka eins og svooft áður. Þetta litla lýð-
veldi, á stærð við tíunda hluta Ís-
lands og með rösklega 3,5 milljónir
íbúa, hefur fengið sinn skerf af
hörmungum síðustu áratugina. Yfir
100.000 manns féllu í borgarastríð-
inu 1975–1990 og skemmdir á
mannvirkjum voru geysilegar. Eft-
ir lok borgarastríðsins og tiltölu-
lega friðsamlegan brottrekstur sýr-
lenska hernámsliðsins frá landinu í
fyrra voru þó margir farnir að
eygja von um bjartari framtíð og
nefna má að endurreisn miðborgar
Beirút var að mestu lokið. Liðlega
milljón ferðamanna heimsótti land-
ið 2005.
En efnahagur ríkisins var enn í
ólestri og sundurlyndið innan rík-
isstjórnarinnar, þar sem nær allir
flokkar og flokksbrot eiga ráðherra
í nafni þjóðareiningar, olli því að
hún var máttlítil og naut dvínandi
álits. Nú ríkir örvæntingin á ný og
sprengjurnar falla á Beirút. Þús-
undir manna flýja landið, ekki ein-
göngu vestrænir ferðamenn heldur
einnig arabískir auðkýfingar frá ol-
íuríkjum sem voru byrjaðir að festa
fé sitt í Líbanon.
Samið um skiptingu valda
Menningarþjóðir hafa búið í Líb-
anon um þúsundir ára. Íbúarnir
skiptast nú í fjölmarga hópa eftir
trú og þar eru auk araba fáein lítil
þjóðarbrot, þ. á m. Kúrdar. Mann-
tal er afar viðkvæmt mál í Líbanon
vegna óskráðs samnings sem gerð-
ur var í seinni heimsstyrjöld. Land-
ið hafði þá ásamt Sýrlandi verið
undir stjórn Frakklands um ára-
tugaskeið en fékk formlega sjálf-
stæði um 1945. En til að rey
tryggja friðinn var ákveðið a
setinn skyldi ávallt koma úr
stærsta kristna hópsins, ma
forsætisráðherrann vera sún
múslími og forseti þingsins s
múslími. Kristnir Líbanar h
að leita ekki aðstoðar Frakk
um við aðra trúarhópa og þa
vitað var að sumir vildu sam
við Sýrland hétu múslímar a
sér ekki fyrir henni. Hverjum
trúarhóp var úthlutað ákveð
hluta þingsætanna í samræm
áætlað hlutfall meðal þjóðar
Ákvæði um þessa valdask
voru þó ekki sett í stjórnarsk
fyrr en 1990. Talið er að um
hafi um helmingur landsman
verið kristinn en hinir múslí
eða drúsar, er þá miðað við m
talið frá árinu 1932 í tíð Frak
Trú drúsa minnir mjög á ísla
Viðkvæm sambúð í ar