Morgunblaðið - 02.08.2006, Blaðsíða 27

Reuters
út í gær.
Ingibjörg Þórðardóttir segir hundruð þúsunda
flóttamanna hafast við í Beirút. Hjálparstarfs-
menn hafi miklar áhyggjur af því að sjúkdóm-
ar kunni að brjótast út vegna mannmergð-
arinnar. Börn eru farin að veikjast og aðeins
hægt að veita þeim fyrstu hjálp.
„Amer Daoudi, talsmaður neyðarhjálpar Mat-
vælaáætlunar SÞ, sagði mér að hann þyrfti að
gera gríðarlega efnismiklar og nákvæmar
skýrslur fyrir Ísraelsher um ferðir bílalesta á
þeirra vegum.
Bílalest á vegum Matvælaáætlunarinnar
komst frá Beirút til þorpsins Qana með hjálp-
argögn á mánudag en í dag [í gær] þurftu tvær að
fresta för sinni, vegna þess að öryggisheimild
hafði ekki borist frá Ísraelsher. Það sama henti
aðrar hjálparstofnanir, því að vitað er um sex
bílalestir sem þurftu að snúa við á leið sinni til
Suður-Líbanons.
Þessu til viðbótar sagði Daoudi vegi mjög lé-
lega, brýr hrundar og því oft nauðsynlegt að fara
lengri leiðir með hjálpargögn. Hann sagðist hins
vegar vona að í lok vikunnar myndu fimm til sex
bílalestir á þeirra vegum flytja allt að 10 bíla í
einu með hjálpargögn til Suður-Líbanons.“
Aðspurð um hvaða áhrif sú ákvörðun Ísr-
aelshers hefði að hætta loftárásum í 48 klukku-
stundir, í kjölfar þess að á sjötta tug manna fórst í
mannskæðri árás hersins á Qana, sagði Ingibjörg
hana hafa haft takmörkuð áhrif vegna þessara
tafa.
„Flutningur hjálpargagna tókst ekki jafnvel og
vonast var til vegna þessara tafa. Ég er búin að
tala við talsmenn fjölmargra hjálparstofnana og
þeir segjast ekki hafa náð að flytja eins mikið af
hjálpargögnum og þeir vildu á þessum 48 klukku-
stundum.“
Búist við miklum árásum
Spurð um framhald átakanna í Líbanon sagði
Ingibjörg líbanska fjölmiðla búast við miklum
árásum Ísraelshers í Suður-Líbanon.
„Við erum búin að fá staðfestingu Ísraelshers á
því að árásir hefjist að nýju klukkan tvö í nótt.
Herinn dreifði miðum þar sem Líbanar voru
varaðir við árásum norður af Litani-ánni, vegna
þess að stuðningsmenn Hizbollah væru þar virk-
ir. Það er óvenjulegt, af því að talsmenn hersins
sögðust aldrei mundu fara svo norðarlega inn í
landið.“
baldura@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2006 27
Hin kalda staðreynd er sú að stjórn-málaflokkarnir hafa ekki áhuga áeldri borgurum nema á fjögurra árafresti, enda er yfirleitt ekki talað
við okkur nema einu ári fyrir kosningar. Milli
kosninga vilja þeir síðan ekki vita af okkur og
tala ekki við okkur. Sökum þessa erum við á
verði og á tánum.“
Þetta segir Ólafur Ólafsson, formaður
Landssambands eldri borgara (LEB), en
nokkrar umræður hafa spunnist í fjölmiðlum
að undanförnu þar sem eldri borgarar hafa
tjáð efasemdir sínar um þá viljayfirlýsingu
sem forsvarsmenn LEB og fulltrúar ríkis-
stjórnarinnar undirrituðu í fyrra mánuði.
Þannig hefur t.a.m. verið haft eftir Karli Gúst-
afi Ásmundssyni, formanni Félags eldri borg-
ara í Kópavogi, að hann treysti því ekki að rík-
isvaldið muni standa við þau fyrirheit um bætt
kjör og aðstöðu eldri borgara sem gefin voru í
fyrrnefndri yfirlýsingu.
Telja ríkisstjórnina ekki hafa staðið
við síðasta samning frá 2002
„Ein meginástæðan fyrir því að við skrif-
uðum undir þessa yfirlýsingu er sú að við
sáum ákveðnar bætur og meiri úrbætur en við
höfum séð áður og við viljum breyta núverandi
ástandi. Við viljum búa öldruðum viðunandi
dvalarrými og gera allt sem í okkar valdi
stendur til þess að hverfa frá þeirri stofn-
anavæðingu sem hér hefur ríkt. Þetta verður
ekki gert nema með breytingu á byggingarstíl
og stóraukinni heimaþjónustu og þar hafa yf-
irvöld brugðist, enda er heimaþjónusta í skötu-
líki í núverandi mynd,“ segir Ólafur. Hann tek-
ur fram að forsvarsmenn LEB hafi fengið
skilaboð þess efnis að skrifuðu þeir ekki undir
yfirlýsinguna þá fengist engin trygging fyrir
því að fjármagn yrði sett í breytingu á skipu-
laginu eins og að framan er getið.
Ólafur leggur hins vegar mikla áherslu á að
undirrituð hafi verið viljayfirlýsing en ekki
samningur til fjögurra ára. Að sögn Ólafs töldu
forsvarsmenn LEB, eftir fund með öllum for-
mönnum félaga eldri borgara landsins, sig ekki
hafa umboð til þess að undirrita samning til
fjögurra ára við stjórnarflokkana. „Það eru
ýmsar ástæður fyrir því, en þar ber hæst að
við teljum ríkisstjórnina ekki hafa staðið við
síðasta samning sem þeir gerðu við okkur árið
2002. Í þeim samningi fórum við fram á stór-
aukningu heimaþjónustu, en það var ekki stað-
ið við það,“ segir Ólafur og tekur fram að þar
hafi verið um mjög stórt hagsmunamál eldri
borgara að ræða.
Segir hann óviðunandi að Íslendingar standi
sig verr í þessum málaflokki en nágrannaþjóð-
irnar sem við berum okkur saman við, auk
þess sem sú stofnanavæðing sem hér ríki í
málefnum eldri borgara sé þegar upp er staðið
mun dýrari fyrir samfélagið. Bendir hann máli
sínu til stuðnings á norrænu skýrsluna
Umönnun aldraðra sem út kom á bók árið
2005. Í henni sést svart á hvítu að hérlendis
eru 9–10% þeirra sem eru 65 ára og eldri á
stofnunum og aðeins tæplega 50% þeirra í ein-
býli meðan hlutfall þeirra sem eru 65 ára og
eldri og eru á stofnunum annars staðar á
Norðurlöndunum sé aðeins 4–5% og þar af séu
85–90% þeirra í einbýli. „Við höfum talað um
þetta í meira en 25 ár og reynt að vekja at-
hygli jafnt ráðuneyta, stjórnvalda og fjölmiðla,
en það virðist enginn vilja hlusta og pólitískus-
ar vilja aðeins tala við okkur rétt fyrir kosn-
ingar,“ segir Ólafur og bendir á að það séu
hagsmunir samfélagsins alls að eldri borgarar
geti verið heima hjá sér sem
lengst, því allar niðurstöður rann-
sókna sýni að það sé ein besta leið-
in til þess að halda fólki virku og
hressu fram eftir ævi og lenda síð-
ar en ella á öldrunarheimilum.
Vongóður um að
frítekjumarkið taki
gildi 1. janúar 2007
Spurður í hverju munurinn á yf-
irlýsingu og samningi felist bendir
Ólafur á að hefðu forsvarsmenn
LEB skrifað undir samning hefðu
menn litið svo á að hendur þeirra
væru bundnar og lítið hægt að gera
til þess að halda áfram að berjast
af krafti fyrir bættum kjörum og aðstöðu.
„Með því að undirrita aðeins yfirlýsingu teljum
við okkur enn hafa fullt umboð til þess að berj-
ast af krafti,“ segir Ólafur og nefnir í því sam-
hengi frítekjumarkið.
Í yfirlýsingunni frá síðasta mánuði er kveðið
á um að frítekjumark vegna atvinnutekna elli-
lífeyrisþega verði 200 þúsund krónur á ári frá
og með 1. janúar 2009, sem samsvarar tæplega
17 þúsund kr. á mánuði, og 300 þúsund kr. á
ári, sem samsvarar um 25 þúsund kr. á mán-
uði, frá og með 1. janúar 2010. Þetta finnst
mörgum alltof seint og tekur Ólafur undir þær
gagnrýnisraddir. „Við erum mjög ósátt við
þetta. Við vildum sjá frítekjumarkið vera
hærra og sjá það koma til framkvæmda fyrr,
þ.e. strax 1. janúar 2007,“ segir Ólafur og tek-
ur fram að hann sé vongóður um að það muni
nást, því forsvarsmenn LEB hafi þegar rætt
við fjölda þingmanna og ráðherra sem séu
fylgjandi þessari hugmynd.
Að sögn Ólafs lagði LEB mikla áherslu á að
frítekjumarkið yrði sambærilegt við það sem
þekkist meðal annarra Norðurlandaþjóða og
bendir á að eðlilegt hefði þótt að það væri á
bilinu 30–40 þúsund kr. á mánuði án þess að
það skerti bætur. Segir hann að við hafi legið
að upp úr viðræðum við ríkisvaldið hafi slitnað
við þessa kröfu LEB. Segir hann einnig mikil
vonbrigði að samningsaðilar hafi ekki undir
neinum kringumstæðum viljað ræða þá stað-
reynd að skattbyrði hafi aukist á lægstu launin
og einnig að skattleysismörk hafi ekki verið í
takt við launahækkanir.
„Þetta vildum við leiðrétta. En þrátt fyrir
bókun ríkisskipaðrar nefndar, sem ríkissátta-
semjari var formaður fyrir, á fundi með for-
sætisráðherra hinn 21. desember sl. þess efnis
að það ætti að ræða skatta þá fengust þeir
ekki ræddir. Það var bara neitað að ræða
skatta, sem er auðvitað alveg furðulegt,“ segir
Ólafur og leggur áherslu á að LEB muni ekki
ætla sér að gefa sig með þetta. „En fyrst ASÍ,
sem hefur meiri krafta á bak við sig en við,
fékk þetta ekki í gegn í nýafstöðnum við-
ræðum sínum við ríkisvaldið, hvernig eigum
við þá að fá þetta í gegn? Við sem getum ekki
hótað neinu, eins og t.d. að fara í verkfall. Við
erum afar valdalítil og höfum sökum þessa
ekki sterka samningsstöðu,“ segir Ólafur og
bendir jafnharðan á að LEB geti og muni hins
vegar halda áfram að láta í sér heyra með
sterkum rökum.
Eru í reynd ekki fullkomlega
ánægð með yfirlýsinguna
Aðspurður hverja hann telur helstu kosti ný-
undirritaðrar yfirlýsingar nefnir Ólafur að
menn hafi séð möguleika á því að tryggja þeim
sem búa við lægstu ellilaunin eðlilegar vísi-
tölubætur og nokkra raunhækkun
á kaupmætti. „Einnig komum við
inn möguleika á sveigjanlegum
eftirlaunaaldri, sem er mikið hags-
munamál fyrir raunar allt þjóðfé-
lagið, því það er löngu sannað að
sá hópur sem er virkur hann fer
síður á öldrunarstofnun. Það felst
stórkostlegur sparnaður fyrir rík-
issjóð í að fara þessa leið. Við er-
um að spara ríkissjóði stórfé.
Hvort þeir skilja það – það veit ég
ekki.“
Að sögn Ólafs er margt óunnið
við að bæta kjör eldri borgara.
„Við viljum berjast fyrir því að
hækka frítekjumarkið verulega.
Ennfremur að draga verulega úr skerðingum,
en gallinn er sá að tryggingalöggjöfin er svo
flókin að ef þú ferð að auka skerðingarnar þá
kemur það verst niður á þeim sem eru með
lægstu launin. Þetta er auðvitað óskiljanleg
þversögn og þessu þarf að breyta. Annað sem
við viljum berjast fyrir er að bilið milli elli-
launa og lágmarkslauna á vinnumarkaði
minnki hraðar en nú hefur orðið, en það jókst
verulega eftir árið 1995. Einnig viljum við, líkt
og ASÍ, sjá breytingar á skattkerfinu á þá leið
að það verði tveggja þrepa í samræmi við ná-
grannaþjóðir okkar.“
Að sögn Ólafs mun LEB fara vel og vand-
lega yfir stöðuna með haustinu og skoða hagi
eldri borgara, auk þess sem vel verður fylgst
með því hvort þær fjárupphæðir sem nefndar
eru í yfirlýsingunni og handsalaðar voru skili
sér inn í komandi fjárlög. „Við erum í reynd
ekki fullkomlega ánægð með þessa yfirlýsingu,
þótt vissulega hafi töluvert áunnist. Við skrif-
uðum undir af því að við sáum vissar bætur og
mun meiri úrbætur en áður hefur sést, en okk-
ur er ljóst að það verður að fylgjast mjög náið
með að þetta nái fram að ganga og reynsla
okkar er því miður sú að menn hafa ekki staðið
vel við áætlanir, samanber aukna heimaþjón-
ustu sem kveðið var á um í samningnum árið
2002 en síðar var svikið.“
Rof hefur orðið
milli kynslóða
Nokkur umræða hefur að undanförnu
spunnist um það hvort eldri borgarar ættu að
bjóða fram í eigin nafni til þess að koma bar-
áttumálum sínum á framfæri og hefur Karl
Gústaf Ásmundsson, formaður Félags eldri
borgara í Kópavogi, þar verið fremstur í
flokki. Ekki er hægt að sleppa Ólafi án þess að
heyra afstöðu hans til slíks sérframboðs eldri
borgara. Aðspurður segir hann vissulega inni í
myndinni að skoða slíkt framboð af fullri al-
vöru. Rifjar hann upp að fyrir síðustu kosn-
ingar hafi verið gerð könnun meðal almenn-
ings og þá hafi niðurstaðan verið sú að 25%
aðspurðra sögðust reiðubúin að styðja slíkan
flokk.
„Við erum því opin fyrir því að skoða þetta
af fullri alvöru, sérstaklega ef ekki verður
staðið við þessa yfirlýsingu og komið til móts
við þær óskir sem við erum að leggja fram,“
segir Ólafur. Hann tekur fram að eitthvað
þurfi að gera til þess að vinna gegn því rofi
milli kynslóða sem virðist hafa orðið í þjóð-
félaginu. „Hvað eldri borgurum hefur verið illa
sinnt hérlendis er líklega afleiðing af rofi sem
orðið hefur milli kynslóða,“ segir Ólafur að lok-
um.
Morgunblaðið/Ásdís
Aldraðir hér á landi hafa lengi krafist bættra kjara og barist fyrir þeim. Ólafur Ólafsson
segir óviðunandi að Íslendingar standi sig verr í málefnum aldraðra en nágrannaþjóðirnar.
Menn vilja aðeins tala við
okkur á fjögurra ára fresti
Kjör og aðstæður eldri borgara
eru að sögn Ólafs Ólafssonar, for-
manns Landssambands eldri
borgara (LEB), aldrei til umræðu
nema einu sinni á fjögurra ára
fresti. Þá yfirleitt um ári fyrir
komandi alþingiskosningar. Í
samtali við Silju Björk Huldudótt-
ur segir Ólafur yfirlýsingu LEB
við ríkisvaldið eiga að tryggja
aukna heimaþjónustu, sem sé
mikið hagsmunamál, en hins veg-
ar sé gengið alltof skammt hvað
t.d. frítekjumarkið varðar.
silja@mbl.is
Ólafur Ólafsson