Morgunblaðið - 21.09.2006, Blaðsíða 12

12 FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Samkomulag um skiptingu land-
grunns utan 200 sjómílna milli Ís-
lands, Færeyja, meginlands Nor-
egs og Jan Mayen í suðurhluta
Síldarsmugunnar var undirritað í
New York í gær. Samkomulagið
var undirritað af þeim Valgerði
Sverrisdóttur, utanríkisráðherra
Íslands, Per Stig Møller, utanrík-
isráðherra Danmerkur, Jóannes
Eidesgaard, lögmanni Færeyja og
Jonas Gahr Støre, utanríkisráð-
herra Noregs.
„Þetta samkomulag er niður-
staða afar jákvæðra samningavið-
ræðna landanna undanfarna mán-
uði og markar tímamót í
landgrunnsmálum á Norðaustur-
Atlantshafi. Samkomulagið felur í
sér viðurkenningu á landgrunns-
réttindum Íslands yfir 29.000 fer-
kílómetra svæði vestast í Síldar-
smugunni í beinu framhaldi af
íslensku efnahagslögsögunni norð-
austur af landinu,“ segir Tómas H.
Heiðar, þjóðréttarfræðingur í ut-
anríkisráðuneytinu, en hann var
formaður íslensku samninganefnd-
arinnar í þessum viðræðum.
Hlutur Norðmanna mestur
Svæðið afmarkast af punktunum
A, B, C og F sem sjá má á með-
fylgjandi korti. Gert er ráð fyrir að
Færeyjar öðlist landgrunnsréttindi
yfir 27.000 ferkílómetra svæði
norður af færeysku efnahagslög-
sögunni sem afmarkast af punkt-
unum F, C, D og E á kortinu. Loks
gerir samkomulagið ráð fyrir að
Noregur, sem gerir tilkall til um-
fangsmeiri landgrunnsréttinda í
suðurhluta Síldarsmugunnar, bæði
út frá meginlandi Noregs og frá
Jan Mayen, öðlist slík réttindi yfir
því sem eftir stendur af svæðinu,
55.528 ferkílómetrum, austan
punktanna A, B, C, D og E á kort-
inu. Tekið skal fram að skipting
landgrunnsins hefur ekki áhrif á
réttarstöðu hafsins ofan þess sem
verður áfram úthaf.
Samkvæmt hafréttarsamningi
Sameinuðu þjóðanna eiga strand-
ríki sjálfkrafa landgrunn að 200
sjómílum sem eru jafnframt ytri
mörk efnahagslögsögunnar. Mörg
ríki, þ.á m. Ísland, eiga hins vegar
víðáttumeira landgrunn samkvæmt
ákvæðum hafréttarsamningsins.
Viðkomandi ríki skulu senda land-
grunnsnefnd SÞ ítarlega greinar-
gerð um mörk landgrunnsins utan
200 sjómílna og yfirfer nefndin
greinargerðina, leggur tæknilegt
mat á hana og gerir tillögur um
ytri mörk landgrunnsins. Á grund-
velli tillagna nefndarinnar getur
strandríkið ákveðið á endanlegan
og bindandi hátt mörk landgrunns-
ins gagnvart alþjóðlega hafsbotns-
svæðinu sem liggur þar fyrir utan.
Ákveðinn fyrirvari
Framangreind skipting land-
grunnsins í suðurhluta Síldar-
smugunnar er með fyrirvara um að
aðilum takist hverjum fyrir sig
með greinargerð til landgrunns-
nefndarinnar að sýna fram á tilkall
sitt til jafnstórs hafsbotnssvæðis
og samkomulagið kveður á um að
hann skuli fá í sinn hlut. Takist ein-
hverjum aðilanna ekki að sýna
fram á slíkt tilkall minnkar hlut-
deild hans sem því nemur. Gert er
ráð fyrir að Ísland muni geta sýnt
fram á tilkall til þess svæðis sem
samkomulagið kveður á um að
komi í þess hlut, enda liggur það
alfarið innan 60 sjómílna frá svo-
nefndum hlíðarfæti norðaustur af
landinu og telst því til landgrunns
samkvæmt ákvæðum hafréttar-
samningsins.
Í samkomulagi Íslands, Dan-
merkur/Færeyja og Noregs er
gert ráð fyrir að aðilar skuli svo
fljótt sem verða má, og seinast
þremur mánuðum eftir að máls-
meðferð þeirra gagnvart land-
grunnsnefndinni er lokið, ganga
frá þremur formlegum tvíhliða
samningum þar sem kveðið verði
endanlega á um afmörkun land-
grunnsins þeirra á milli. Aðilar
hafa komið sér saman um sam-
ræmda fyrirmynd að tvíhliða
samningunum og fylgir hún sam-
komulaginu. Gert er ráð fyrir að
samningarnir þrír öðlist allir gildi
á sama tíma.
„Miðað við núverandi þekkingu
eru ekki taldar miklar líkur á að ol-
íu sé að finna í suðurhluta Síld-
arsmugunnar. Hins vegar ber að
hafa í huga að athygli manna bein-
ist í vaxandi mæli að ýmsum öðrum
auðlindum á landgrunninu, allt frá
málmum til erfðaefnis lífvera á
hafsbotni. Með tækniframförum
eykst bæði vitneskja um slíkar
auðlindir og möguleikar á nýtingu
þeirra. Líklegt er að réttindi yfir
landgrunninu fái aukna þýðingu í
framtíðinni og af Íslands hálfu er
því lögð áhersla á að öðlast yfirráð
yfir sem víðáttumestum land-
grunnssvæðum.
Auk landgrunns í suðurhluta
Síldarsmugunnar er af Íslands
hálfu gert tilkall til landgrunns ut-
an 200 sjómílna á Reykjaneshrygg,
þar sem það hefur eitt ríkja sett
fram slíka kröfu, og á Hatton
Rockall-svæðinu þar sem Dan-
mörk/Færeyjar, Bretland og Ír-
land hafa einnig sett fram kröfur
um landgrunnsréttindi. Íslending-
ar hafa talið það þjóna hagsmunum
sínum að freista þess að ná sam-
komulagi um skiptingu umdeildra
svæða á borð við suðurhluta Síld-
arsmugunnar og Hatton Rockall-
svæðið áður en einstakir aðilar
leggja greinargerðir sínar fyrir
landgrunnsnefndina og hún fjallar
um þær. Samkvæmt starfsreglum
nefndarinnar getur hún ekki fjallað
um greinargerðir einstakra ríkja
er lúta að umdeildum landgrunns-
svæðum nema allir deiluaðilar fall-
ist á það.“
Vel viðunandi
„Að mati utanríkisráðuneytisins
er sú niðurstaða, sem framangreint
samkomulag gerir ráð fyrir, af
mörgum ástæðum hagstæð fyrir
Ísland. Má þar nefna í fyrsta lagi
að hlutur Íslands í landgrunninu í
suðurhluta Síldarsmugunnar er vel
viðunandi. Í annan stað er niður-
staðan til þess fallin að auka al-
mennan trúverðugleika Íslands
sem ríkis er gerir tilkall til land-
grunnsréttinda utan 200 sjómílna á
þessu og öðrum hafsvæðum. Síðast
en ekki síst getur samkomulag Ís-
lands, Danmerkur/Færeyja og
Noregs um skiptingu landgrunns-
ins á áðurnefndu svæði, áður en
það kemur til umfjöllunar land-
grunnsnefndarinnar, haft mikil-
vægt fordæmisgildi fyrir Hatton
Rockall-málið, en tveir fyrstnefndu
aðilarnir eru jafnframt aðilar að
því máli,“ segir Tómas H. Heiðar.
Mikilvægt fordæmis-
gildi fyrir framtíðina
Samkomulag undirritað í New York milli Íslands, Danmerkur/Færeyja og Nor-
egs um skiptingu landgrunns utan 200 sjómílna í suðurhluta Síldarsmugunnar
Undirritun Ráðherrarnir við undirskriftina í New York í Bandaríkjunum í gær. Jóannes Eidesgaard, Per Stig
Möller, Jonas Gahr Störe og Valgerður Sverrisdóttir. Samkomulagið getur haft mikið fordæmisgildi.
($
)

($
* +,
($
- 
 '


"

!
"

 
"
 

 
 














 
 



 
 


$

% "


$




$

&

$

%

 !"#
$
%$$
&$$$
%'$$
'$$$
( 
)

"

!
"



* +



 
 
Í HNOTSKURN
»Skipting landgrunnsinshefur ekki áhrif á rétt-
arstöðu hafsins ofan svæð-
isins, það verður áfram úthaf
á alþjóðlegu svæði.
»Samkomulagið af mörgumástæðum hagstætt fyrir Ís-
land að mati utanríkisráðu-
neytisins.
»Líklegt er að réttindi yfirlandgrunninu fái verulega
aukna þýðingu í framtíðinni.
Eftir Hjört Gíslason
hjgi@mbl.is
„Samkomulagið markar tímamót í landgrunnsmálum á
Norðaustur-Atlantshafi enda er það hið fyrsta sinnar
tegundar þar. Eftir því sem næst verður komist er
þetta einnig í fyrsta skipti sem þrjú ríki ná sam-
komulagi um afmörkun landgrunns utan 200 sjómílna í
heiminum,“
segir Tómas H. Heiðar, þjóðréttarfræðingur og for-
maður íslensku samninganefndarinnar.
„Það samkomulag sem liggur nú fyrir á sér ekki
langan aðdraganda. Snemma á þessu ári tilkynntu
norsk stjórnvöld okkur um þá fyrirætlan sína að leggja
greinargerð um ytri mörk landgrunns Noregs utan 200
sjómílna, meðal annars í Síldarsmugunni, fyrir land-
grunnsnefndina síðar á árinu. Leituðu þau eftir sam-
þykki Íslands fyrir því að nefndin fjallaði um grein-
argerðina að því er suðurhluta Síldarsmugunnar
varðar.
Á tvíhliða fundi um málið fyrir utan Ósló dagana 13.
og 14. mars sl. var Norðmönnum gerð grein fyrir þeirri
almennu afstöðu Íslendinga að ekki væri unnt að fallast
á að landgrunnsnefndin fjallaði um greinargerðir ein-
stakra ríkja er lytu að umdeildum svæðum sem Ísland
gerði tilkall til nema áður lægi fyrir samkomulag við-
komandi landa um skiptingu hlutaðeigandi svæðis. Í
framhaldi af því var ákveðið að efna til þríhliða fundar
Íslands, Noregs og Danmerkur/Færeyja í Kaupmanna-
höfn 19. apríl sl. Á þeim fundi var rætt um möguleika á
skiptingu landgrunnsins í sunnanverðri Síldarsmug-
unni og þokaðist nokkuð í samkomulagsátt.
Á fundi samninganefnda landanna í Ósló 8. og 9. júní
sl., sem einkenndist af gagnkvæmum samningsvilja og
sveigjanleika af hálfu allra aðila, náðist svo sam-
komulag um skiptingu landgrunnsins og árituðu for-
menn samninganefndanna drög að texta samkomulags-
ins sem nú hefur verið undirritað,“ segir Tómas H.
Heiðar.
Markar tímamót í landsgrunnsmálum