Morgunblaðið - 23.09.2006, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 2006 47
sneri sér að fornbóksölu. Í fornbók-
sölunni var Snær réttur maður á rétt-
um stað, þaulkunnugur íslenskum
bókmenntum og prentlist. Stóð hann
þar engum háskólamanni að baki,
enda skarpgreindur og gæddur ríkri
yfirsýn og nákvæmni. Enginn sem
leitaði í smiðju Snæs kom þar að tóm-
um kofanum, en ég hygg samt að
fornprent, erlendar bækur um Ísland
og eldri tíma fagurbókmenntir hafi
staðið hjarta hans næst. Þá var hann
einnig næmur og glöggur gagnrýn-
andi á efni og málsmeðferð og hafði
afar gott auga fyrir máli, stíl og upp-
byggingu ritverka, jafnt listrænna
sem af öðrum toga. Jafnframt var
hann um langt skeið eftirsóttur til að
verðmeta fágætar bækur og jafnvel
heil söfn bóka og tímarita.
Þó að Snær væri maður hlédrægur
og ekki gjarnt að trana sér fram eða
ota sínum tota var hann mikill fé-
lagshyggjumaður öðrum þræði. Mál-
staður hinna efnaminni og undirok-
uðu voru honum hugleikin og sann-
girni og réttlætiskennd honum í blóð
borin. Hann var formaður í Félagi
bókbandsnema á iðnskólaárum sín-
um, sat í ritnefnd Iðnnemans um
skeið og tók virkan þátt í málefnum
brottfluttra Þingeyinga í Reykjavík.
Þá var Snær áhugamaður um bók-
merki og mynt og eignaðist gott safn
slíkra gripa. Þá kom hann einnig að
útgáfumálum merkra rita, þ. á m.
safnrits föður síns Jóhannesar, Gró-
inna spora, sem áður er getið.
Ég undirritaður kynntist Snæ
fyrst um miðbik ævi hans, er hann
rak fornbóksöluna Bókina í Reykja-
vík í félagi við sinn góða og trausta
samstarfsmann, Gunnar Valdimars-
son frá Teigi í Vopnafirði, sem þá var
fluttur á mölina eins og stundum var
sagt í gamla daga. Þó að þeir félagar,
Snær og Gunnar, væru að sumu leyti
ólíkir menn áttu þeir það sammerkt
að vera vandaðir og vel upplýstir
mannkostamenn af gamla skólanum.
Viðræður við þá félaga við kaffiborðið
voru einatt fræðandi og uppbyggileg-
ar, auk þess sem þeir voru báðir
gæddir ríkri kímnigáfu og kunnu vel
að segja frá. Maður gekk ávallt bjart-
sýnni af fundi þeirra og gott var að
eiga þá að, ef á bjátaði.
Þetta skulu verða lokaorð mín um
Snæ Jóhannesson. Honum var ekki
að skapi hástemmt lof eða óþarfa há-
tíðleiki. Gott var að eiga hann að vini
og velunnara. Ég kveð Snæ með virð-
ingu og söknuði og færi eiginkonu,
dóttur og öðrum aðstandendum hans
hugheilar samúðarkveðjur.
Guðjón Albertsson.
Í minningu Snæs Jóhannessonar
Þegar góður vinur hverfur, dvelur
maður eftir í depurð og tómleika því
að ekkert getur fyllt autt sæti hans.
Snær Jóhannesson var vandaður
maður til orðs og æðis; hann var ein-
arður í viðhorfum, heiðarlegur, hjálp-
samur og kímnigáfan var jafnan vak-
andi. Auðvitað átti hann erfiðar
stundir um dagana eins og aðrir en
allt slíkt faldi hann undir glöðu bragði
eða ósérhlífinni kaldhæðni þegar því
var að skipta.
Íslenskir bókaunnendur kannast
allir við Snæ. Um árabil vann hann
við fornbókasölu, svaraði spurningum
um bækur og upplýsti menn um sal-
arkynni og afkima bókfræðinnar.
Leysti hann vanda margra þegar þeir
leituðu fágætra rita sem horfin voru
af almennum markaði. Hann var
manna fróðastur um bækur, ekki ein-
göngu vegna starfs síns, heldur líka
vegna þess að hann var mikill áhuga-
maður um bókmenntir, víðlesinn og
margfróður um bækur og menn.
Ég kynntist Snæ á menntaskóla-
árunum þegar ég bjó í gömlu húsi
innst við Laugaveg. Þetta hús hafði
mikla sál og sögu og í þessu sama húsi
bjó Snæi með fjölskyldu sinni. Nú er
húsið horfið en þar var gott að eiga
heima og íbúarnir voru allir einstak-
lega gott fólk. Æ síðan höfum við
Snæi verið í góðu kallfæri hvor við
annan og ekki getur tryggari vin en
hann. Heimili þeirra Birnu hefur ekki
einungis staðið vinum þeirra og kunn-
ingjum opið með einstæðri gestrisni;
þar hefur líka ríkt menningarlegt
andrúmsloft, glaðværð og geislandi
ljúfmennska þeirra hjóna. Oft var þar
líka glatt á hjalla á góðum stundum
þegar söngur fyllti stofuna og vísur
flugu veggja á milli. Snæi og Birna
voru einstaklega samhent og sam-
rýnd í löngu hjónabandi. Það var
ómetanlegt að eiga hjá þeim athvarf
og skemmtilegar stundir í gegnum
árin. Til þeirra lágu alltaf gagnvegir.
Það var sárt að sjá á eftir Snæ vini
mínum út á Gjallarbrúna en dauðinn
heimtaði sinn toll. Núna er skarð fyr-
ir skildi þar sem maður átti áður vís-
an félagsskap, samræður, ráðlegg-
ingar og gamanmál. Ég er honum
þakklátur fyrir ævilanga vináttu sem
aldrei bar skugga á.
Snæ var eðlislægt að fylgja þeim
lífsboðskap Hávamála að gumi hver
skuli vera glaður og reifur uns sinn
bíður bana. Kímnigáfunni hélt hann
fram á hinstu stund þrátt fyrir þung
veikindi. Vinum hans er dauft í sinni.
Missir þeirra Birnu og Mjallar er þó
mestur. Þeim votta ég innilega samúð
með þökk fyrir langa og óbilandi vin-
áttu.
Eysteinn Þorvaldsson.
Eg kynntist Snæ Jóhannessyni við
snudd í heimi Bókarinnar á Skóla-
vörðustíg uppúr 1970. Hann virkaði í
fyrstu fáskiptinn og kurteis, leyfði
fólki að grúska í friði, en við frekari
kynni reyndist hann fróður og gef-
andi, – en hélt alltaf einhverju bakatil.
Nokkrum árum síðar vorum við
orðnir keppinautar í bókum – og upp-
úr því urðum við vinir.
Það var frábært að vera keppinaut-
ur Snæs: við laumupúkuðumst heil-
mikið hvor framhjá hinum, sýndum
ekki nærri alltaf spilin fyrr en áfanga
var náð. Og eftir á að hyggja held eg,
að Þingeyingurinn hafi oft haft betur
en Skagfirðingurinn. Hann kunni svo
flott að geta í hið ósagða og draga
réttar ályktanir af tvíræðum ummæl-
um.
Og svo kynntist eg ástinni hans,
henni Birnu. Og heimilinu, þarsem
minnsta félagsmálastofnun Reykja-
víkur hefur verið starfandi í áratugi:
þangað hafa leitað tvístraðar erlend-
ar menntakonur, háttstandandi emb-
ættismenn, framsæknir menningar-
vitar, dularfullar konur, skrifræðis-
mæddir prófessorar, fróðleiksfús
ungmenni, ættingjar og aðrir vinir, –
lestamenn og kettir.
Skjól lítilmagna af öllum stigum.
Þótt spennandi væri að vera keppi-
nautur Snæs var betra að njóta trún-
aðar og vera vinur hans og geta sagt
alltallt: vælt, skammast, gert grín,
hrósað, ausið úr sér fordómunum og
skömmustunni, öllu heila klabbinu.
Og svo að upplifa þessar fallegu
ástir þeirra hjónakorna: Hina skilyrð-
islausu ást beggja með varíasjónum
og ástina og virðinguna fyrir einka-
dótturinni, Mjöll, veg hennar og vel-
gengni, sífelld viðleitni að styðja hana
og styrkja í lífi og starfi.
Snær Jóhannesson var margfróður
í bókmenntum og sögu og fræðum
bóka, vísindalega sinnaður og einkar
nákvæmur, gæddur léttu, skáldlegu
innsæi, sem hann ræktaði þó lítt.
Hann átti mjög auðvelt með tjáningu
í rituðu máli, en varð æ kröfuharðari
við sjálfan sig með aldrinum.
Hann var viðkvæm manneskja með
misharðan skráp, en hélt lítt til haga
misgjörðum annarra í eigin garð.
Eg sé hann fyrir mér með íhygl-
issvipinn og eftirvæntingu í augun-
um. Og fallega brosið. Þakka honum
skemmtan og tryggð, þolinmæði og
hlustun, hið sagða og ósagða og
kröfulausa vináttu og bið Birnu og
Mjöll og öllu hans góða fólki hugg-
unar, blessunar og góðrar heilsu.
Bragi Kristjónsson.
Með Snæ Jóhannessyni er fallinn
frá einn helsti máttarstólpi og hvata-
maður myntsöfnunar sem við höfum
átt. Snær var í nánum og þröngum
hópi sem kom saman á kaffihúsum
hér í borg til að ræða heimsmálin, en
um tíma á árunum 1968–1969 snerust
málin æ meira um þá þörf sem þessir
félagar fundu hjá sér til að stofna
myntsafnarafélag. Myntsafnarafélag
Íslands var síðan formlega stofnað
1969 en þar hafði Snær sig ekki í
frammi en stjórnaði heldur bak við
tjöldin. Það var hans stíll að vera okk-
ur öllum til halds og trausts en aldrei
að ota sjálfum sér fram.
Sjálfur þekkti ég Snæ alla mína
ævi. Sem smá gutti á Reynimelnum
kynntist ég fjölskyldunni á nr. 41 og
þau bönd hafa síðan aldrei rofnað. Við
Snær deildum áhuga á bóka- og
myntsöfnun en áhuginn beindist
einnig að heimspekilegum málum og
stjórnmálum.
Snær var hafsjór fróðleiks sem
hann miðlaði þeim sem vildu fræðast
af honum. Við Snær störfuðum sam-
an í fornbókaversluninni Bókinni þar
sem ég leysti stundum af á námsár-
unum og þar fékk ég að njóta bóka-
kunnáttu hans sem var svo víðfeðm
að undrun sætti. Það var varla til sú
bók sem Snær hafði ekki lesið eða
myndað sér skoðun á.
Við hjónin áttum alltaf griðastað á
Reynimelnum, nótt sem nýtan dag.
Hjá þeim Birnu og Snæ stóð aldrei
illa á ef okkur bar að garði til að ræða
málin eða leita heilræða sem ætíð
voru veitt af alúð og hlýju.
Það er með miklum söknuði sem ég
og öll mín fjölskylda kveður Snæ, en
með miklu þakklæti fyrir að hafa not-
ið vináttu hans í þessa áratugi.
Anton Holt, formaður
Myntsafnarafélags Íslands.
Og oss er tjáð, að einnig síðast hafni
vor eigin saga í drottins bókasafni,
og þar kvað vera sitt af hvoru að sjá.
En hvort mun þar þann höfund skorta hylli,
sem hefur sína lífsbók skráð af snilli,
og hvorki tryggð við bók né vini brá?
Þegar ég minnist Snæs Jóhannes-
sonar vinar míns kemur mér í hug
þetta erindi úr Vísnabroti til vinar og
bókamanns eftir Tómas Guðmunds-
son.
Það eru senn fjórir áratugir frá því
ég kynntist Snæ. Hann vann þá í
Eddunni, hafði numið bókbandsiðn
og bar ábyrgð á pappírnum en hann
er nú einmitt einn þeirra grunnþátta
sem þarf til bókagerðar.
Þetta var upphafið að kynnum okk-
ar Snæs en þau áttu eftir að verða að
vináttu og endast að lokadægri hans.
Árið 1972 hefur Snær störf í Forn-
bókaversluninni Bókinni. Bókbands-
iðn og víðtæk þekking úr prentverk-
inu kom sér hvort tveggja vel þar.
Snær var auk þess víðlesinn bóka-
maður, hafði svolítið fengist við rit-
störf og var áhugamaður um bækur.
Hann var og manna fróðastur um
menn og málefni. Snær var gæddur
góðri kímnigáfu og framkoma hans
var ljúf og þægileg.
Það var fagnaðarefni fyrir mann
sem hafði gaman af því að eignast fá-
gæta bók að þekkja fornbókasalann
Snæ. Og hann átti eftir að reynast
mér vel. Ég kom oft í Bókina til Snæs
og Gunnars Valdimarssonar. Þar var
notalegt að dvelja um stund. Kaffi úr
leirkrús á bakvið og uppbyggjandi
spjall. Nýjustu fréttir m.a. af því
hvernig vinum Snæs vegnaði. Það
skipti máli. Það var ekki nóg að út-
vega ungum fræðimanni bók. Það
skipti líka máli hvernig honum vegn-
aði.
Veganesti Snæs úr heimahögum
var góð skynsemi, kjarnmikið ís-
lenskt mál og kímnigáfa. Öll frásögn
var krydduð leiftrandi kímni. Þessu
fylgdi oft fágætt glettið bros og leik-
ræn tjáning. Og á leiksviðinu sem var
baksviðs í Bókinni var gamalt tréborð
sem á stóð kaffikanna, leirfantarog
sykurkar. Stundum bakkelsi. Veggir
voru þaktir bókum og blöðum. Einnig
voru bóka- og blaðabunkar á gólfum.
Aðalpersónan var með gleraugu og
einatt sígarettu í hendi. Áheyrendur
mismunandi margir. Einn eða fleiri.
En Gunnar stóð oft frammi á vaktinni
og reddaði því að starfsemin færi ekki
úr skorðum. Þannig minnist ég Snæs
baksviðs í Bókinni. Allt hið hvers-
dagslega var sett fram í lit. Jafnvel á
grámyglulegum degi. Sett fram í
safaríkum litum og uppbygging
markviss og stígandi. Og það birti
bókstaflega yfir þegar Snær var í ess-
inu sínu.
En hver var svo alvaran á bakvið
þetta allt? Að útvega gamlar bækur.
Notaðar bækur. Fræðibækur hvers
kyns, ljóðabækur, skáldsögur,
skemmtibækur, bækur í fallegu
bandi og ekki síst fágætar bækur.
Allt eins og hverjum hentaði. Að selja
bækur og útvega öðrum bækur.
Bókasöfnurum bæði hér heima og er-
lendis, fræðimönnum innlendum og
erlendum og yfirleitt öllum. Öllum
sem voru að leita að bókum. Snær
reyndist mér ákaflega vel. Hann út-
vegaði mér jafnvel svo fágætar bæk-
ur að ég hefði að öðrum kosti varla
getað eignast þær. Og eitt sinn gaf
hann mér merkilegt rit sem ekki átti
að vera til. Og skilji hver slíkt sínum
skilningi. Snær naut þess augljóslega
að hjálpa öðrum. Að útvega bók sem
vantaði og leitað var að. Þegar hann
hafði útvegað bók ljómaði hann oft.
Hann virtist ekki síður ánægður en sá
sem hreppti hnossið. Það var líkt og
hann hefði bætt við bók í sitt eigið
bókasafn. Kannski voru bókasöfn
okkar hinna hvert og eitt bókasafn
hans á sinn hátt. Snær átti að minnsta
kosti nokkra hlutdeild í mörgum
bókasöfnum. Amor librorum nos unit
- bókum unnum við allir - stendur í al-
þjóðlegu merki fornbókasala ef ég
man rétt. Sannarlega geta gamlar
bækur myndað góð tengsl milli
manna. Það var líka gaman að heim-
sækja Snæ og Birnu eiginkonu hans.
Og allt sem hún lagði til umræðunnar
var gott ekki síður en kaffið hennar
og kökurnar. Snær og Birna höfðu
búið sér menningarlegt heimili þar
sem ávallt var notalegt að tefja um
stund.
Ég vil að leiðarlokum þakka Snæ
innilega fyrir alla hjálpsemina,
skemmtilegar stundir og góða vin-
áttu. Birnu og Mjöll og fjölskyldu
hans allri sendi ég innilegar samúðar-
kveðjur. Snær skráði lífsbók sína af
snilli. Hann brá hvorki tryggð við bók
né vin. Blessuð sé minning Snæs Jó-
hannessonar.
Sverrir Kristinsson.
Elskulegur sonur okkar, faðir, unnusti, bróðir,
barnabarn og frændi,
KÁRI BREIÐFJÖRÐ ÁGÚSTSSON,
Flúðaseli 74,
Reykjavík,
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni mánudaginn
25. september kl. 13.00.
Fyrir hönd aðstandenda,
Kolbrún Ólafsdóttir, Hörður Eiðsson,
Ágúst Elbergsson, Árný B. Kristinsdóttir,
María Erla B. Káradóttir,
Emma Kolbrún B. Káradóttir,
Snædís Sól B. Káradóttir,
Loreto Castillo.
Ástkær eiginmaður, faðir, tengdafaðir, afi og
langafi,
STEFÁN STEFÁNSSON,
Hlíðarhjalla 76,
Kópavogi,
sem lést á krabbameinsdeild Landspítalans
fimmtudaginn 21. september verður jarðsunginn
frá Digraneskirkju, Kópavogi, miðvikudaginn
27. september kl. 13.00.
Guðrún Lilja Guðmundsdóttir,
Stefán Stefánsson, Erna Valdimarsdóttir,
Anna Guðmunda Stefánsdóttir,
Valsteinn Stefánsson, Auðbjörg J. Sigurðardóttir,
Lára Stefánsdóttir,
Ingvar Stefánsson, Birna Höskuldsdóttir,
Þórunn Freyja Stefánsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir, dóttir, systir,
mágkona og amma,
SIGRÚN MAGNÚSDÓTTIR
Meistaravöllum 9,
Reykjavík,
andaðist á líknardeild Landspítalans í Kópavogi
fimmtudaginn 21. september sl.
Harpa Jónsdóttir,
Andrea Jónsdóttir, Marinó Njálsson,
Magnús Gunnlaugsson, Ólöf Steinunn Einarsdóttir,
Gunnlaugur Magnússon, Valdís Sveinbjörnsdóttir,
Helgi Grétar Magnússon, Nadezda Klimenko,
Svanhvít Magnúsdóttir,
Ægir Magnússon, Anna Bragadóttir,
Katrín, Freyja og Nói Jón.
Bróðir okkar og mágur,
GUNNAR HVANNDAL,
Reykjaheiðarvegi 8,
Húsavík,
lést á Heilbrigðisstofnun Þingeyinga, Húsavík,
mánudaginn 18. september.
Jarðarförin auglýst síðar.
Elsa Kristinsdóttir, Guðmundur Indriðason,
Páll Kristinsson, Ester Ragnarsdóttir,
Unnur Kristinsdóttir, Arnar Árnason,
Jón G. Kristinsson, Ingveldur Guðnadóttir,
Loftur Kristinsson, Erla Sigurjónsdóttir,
Jón Áskell Jónsson.