Morgunblaðið - 30.11.2006, Blaðsíða 26

Leiðtogafundur Atlantshafsbandalagsins í Rí
26 FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HOLLRÁÐ UM HEILSUNA
Ásíðum Morgunblaðsins birtastreglulega hollráð um heils-una, sem eru pistlar frá emb-
ætti landlæknis. Í gær birtist athygl-
isverður pistill í þessum flokki eftir
Önnu Björg Aradóttur yfirhjúkrun-
arfræðing og Lauru Scheving Thor-
steinsson hjúkrunarfræðing. Þar eru
notendur heilbrigðisþjónustu hvattir
til að láta til sín heyra.
Hér kveður við nútímalegan tón. Í
áratugi hefur afstaðan í raun verið
sú, að notendur þessarar þjónustu
hlytu að taka möglunarlaust við því,
sem að þeim væri rétt.
Auðvitað er sú afstaða ekki lengur í
samræmi við tíðarandann. Og
ánægjulegt að þessi hvatning skuli
koma frá fulltrúum heilbrigðisstétt-
anna.
Í pistli þessum segja höfundar
m.a.: „Árið 1999 gaf Institute of
Medicine í Bandaríkjunum út
skýrslu: „To err is human“, sem gjör-
breytti afstöðu manna til óvæntra
skaða og mistaka í heilbrigðisþjón-
ustu og setti mál þessi á odd-
inn … Því hefur verið haldið fram, að
þessi skýrsla sé í hópi þeirra, sem
mest áhrif hafa haft í heilbrigðisþjón-
ustu undanfarna tvo áratugi.“
Auðvitað er tími til kominn að not-
endur heilbrigðisþjónustu láti til sín
heyra. Hvað felst í því? M.a. að gera
meiri kröfur til heilbrigðisþjónust-
unnar. Verklag á þeim bæ er ekki í
neinu samræmi við nútíma kröfur um
þjónustu á öðrum sviðum. Fyrir
venjulega borgara er erfitt að komast
í samband við lækni. Þeim er sagt að
hringja á tilteknum tíma og sitja þá
við símann og hringja stanzlaust því
að fjölmargir aðrir eru í sömu erinda-
gjörðum á sama tíma. Það er svo til-
viljanakennt hvort samband næst við
lækni eða ekki.
Ef tekst að ná í lækni er ekki hægt
að búast við að komast í viðtal við
þann hinn sama að einum eða tveimur
dögum liðnum. Í alltof mörgum til-
vikum tekur það mun lengri tíma.
Stundum viku, stundum hálfan mán-
uð, stundum þrjár vikur o.s.frv. Þetta
þekkja allir, sem á annað borð þurfa á
þjónustu heilbrigðiskerfisins að
halda. Það er löngu tímabært að
læknarnir finni leiðir til þess að af-
nema þessi gamaldags vinnubrögð.
Og að þeir verði aðgengilegri fyrir
sjúklinga.
Það er sjálfsagður réttur sjúklings,
sem fer í rannsóknir, stundum marg-
ar rannsóknir, að sá hinn sami fái
skriflegt yfirlit yfir niðurstöður
rannsóknanna. Það er mjög tilvilj-
anakennt hvort slík skýrsla fæst, sem
ætti þó að vera sjálfsagður hluti af
starfi lækna, sem taka á móti sjúk-
lingum og senda þá í rannsóknir.
Það er líka sjálfsögð krafa sjúk-
linga að þeir þurfi ekki að bíða mán-
uðum eða jafnvel misserum saman
eftir aðgerð á sjúkrahúsi. Þar er ekki
fyrst og fremst við læknana að fást
heldur heilbrigðiskerfið sjálft, sem er
þannig upp byggt, að það telst sjálf-
sagt að sjúklingar bíði svo lengi eftir
aðgerðum.
ÚTSPIL PÁFA Í TYRKLANDI
Benedikt páfi XVI. hefur komið áóvart með stuðningi sínum við
inngöngu Tyrkja í Evrópusamband-
ið. Recep Tayyip Erdogan, forsætis-
ráðherra Tyrklands, sem uppruna-
lega ætlaði ekki að hitta páfa vegna
leiðtogafundar NATO í Ríga, en
ákvað síðan að eiga með honum stutt-
an fund á flugvellinum í Ankara og
sagðist hafa beðið hann um stuðning
við inngönguna í ESB. „Páfinn kvaðst
ekki hafa pólitískt vald til afskipta, en
hann myndi vilja að Tyrkland yrði að-
ildarríki.“
Þetta var síðar staðfest í yfirlýs-
ingu frá Páfagarði.
Mikið uppnám varð þegar tilvitn-
un, sem páfinn notaði í ræðu í Reg-
ensburg fyrir tveimur mánuðum, var
lögð út á þann veg að íslam mætti
leggja að jöfnu við ofbeldi. Benedikt
hafði einnig lýst yfir því fyrir tveimur
árum að hann væri andvígur aðild
Tyrklands að Evrópusambandinu.
Með ummælum sínum í samtalinu
við Erdogan má ætla að páfanum hafi
að einhverju leyti tekist að slá á reið-
ina, sem beinst hefur að honum úr
röðum múslíma og ströng öryggis-
gæslan í Tyrklandi ber órækt vitni.
Meiri öryggisviðbúnaður er vegna
heimsóknar páfa en var þegar George
W. Bush Bandaríkjaforseti kom til
Tyrklands fyrir tveimur árum.
Yfirlýsing páfa er ekki aðeins þvert
á hans fyrri orð. Hún er einnig í and-
stöðu við afstöðu forustumanna víða í
Evrópu. Páfinn sagði á sínum tíma að
hann teldi að Tyrkland væri „varan-
leg andstæða við Evrópu“. Ekki er
langt síðan Nicolas Sarkozy, innan-
ríkisráðherra Frakklands og væntan-
legur frambjóðandi hægri manna í
forsetakosningunum á næsta ári,
flutti ræðu þar sem hann talaði gegn
aðild Tyrklands að Evrópusamband-
inu á svipuðum nótum.
Páfinn á hins vegar heiður skilinn
fyrir ummæli sín í Tyrklandi. Spurn-
ingin um inngöngu Tyrkja í ESB
snýst í raun um annað og meira. Hún
snýst um sambúð siðmenninga. Ef
Tyrklandi yrði hafnað myndu margir
líta svo á að komin væri staðfesting á
því að nú stæði yfir árekstur milli
menningarheima þar sem kristnir
menn stæðu andspænis múslímum.
Stríðið gegn hryðjuverkum væri stríð
gegn íslam.
Atlantshafsbandalagið er bandalag
ríkja, sem hafa sömu hagsmuni og
viðhorf. Efst á baugi hjá NATO er
baráttan gegn hryðjuverkum og út-
breiðslu gereyðingarvopna. Tyrkir
hafa verið í Atlantshafsbandalaginu
frá upphafi. Innan NATO hafa þeir
sömu hagsmuni og viðhorf og margar
þjóðir Evrópusambandsins. Myndi
það sama ekki eiga við ef Tyrkir
fengju inngöngu í Evrópusambandið?
Tyrkir hafa um langt skeið horft
löngunaraugum á ESB. Ef þeir upp-
fylla skilyrðin fyrir inngöngu á ekki
að setja þeim stólinn fyrir dyrnar.
Benedikt páfi XVI. hefur gert sér
grein fyrir því og á hrós skilið. Von-
andi verða ummæli hans til að opna
augu manna.
Að loknum leiðtogafundi Atlantshafs-bandalagsins í Ríga er kominn skrið-ur á viðræður til að reyna að fyllaupp í það tómarúm í öryggismálum,sem Bandaríkin skildu eftir þegar
varnarstöðinni í Keflavík var lokað. Ekki er leng-
ur eingöngu um hugmyndir að ræða, heldur hafa
fjögur aðildarríki NATO sýnt því áhuga að hefja
viðræður við Ísland um aukið samstarf í öryggis-
og varnarmálum. Viðræður við Danmörku og
Noreg hefjast strax í næsta mánuði.
Jafnframt fór Geir H. Haarde forsætisráð-
herra í raun fram á við bandalagið í ræðu sinni á
leiðtogafundinum í gær að það tæki ábyrgð á því
að á Íslandi væri eftirlit í lofti og varnarviðbún-
aður á friðartímum. Samkomulag Íslands og
Bandaríkjanna, sem gert var eftir að Bandaríkja-
menn ákváðu að loka Keflavíkurstöðinni, gerir
ráð fyrir að bandarískur her komi Íslandi til varn-
ar á hættutímum, en á friðartímum verður hann
ekki til staðar nema í kurteisisheimsókn af og til.
Það er þetta gat, sem íslenzk stjórnvöld vonast til
að geta fyllt upp í að einhverju leyti með við-
ræðum við Noreg, Danmörku, Bretland og Kan-
ada.
Jákvæð viðbrögð
Fyrir Ríga-fundinn hafði þegar verið ákveðið að
hefja formlegar viðræður við Noreg um samstarf
í varnarmálum. Norðmenn hafa að fyrra bragði
boðið það fram að senda orrustuþotur og eftirlits-
flugvélar til Íslands, í einstakar eftirlitsferðir eða
til æfinga. Um þetta áttu Valgerður Sverrisdóttir
utanríkisráðherra og norskur starfsbróðir henn-
ar, Jonas Gahr Støre, formlegan fund í gærmorg-
un og ákváðu þau þar að norskir embættismenn
kæmu til Íslands fyrir jól að ræða við íslenzk
stjórnvöld og skoða þá aðstöðu á Keflavíkur-
flugvelli, sem ætlunin er að standi öðrum NATO-
ríkjum til boða. Áður hafði verið áformað að fyrsti
fundurinn færi fram í Ósló.
Valgerður fékk einnig jákvæð viðbrögð frá Ul-
rik Federspiel, ráðuneytisstjóra danska utanrík-
isráðuneytisins. Niðurstaðan af þeirra fundi er að
embættismenn landanna hittist fljótlega, vænt-
anlega einnig fyrir jól, og ræði möguleika á auknu
samstarfi. Nú þegar hefur verið ákveðið að dóms-
málaráðherra gangi frá samningi við Dani um
aukið samstarf í leitar- og björgunarmálum á
Norður-Atlantshafi, þannig að gera verður ráð
t
a
e
s
m
m
e
b
l
s
f
u
A
k
L
þ
s
N
l
t
s
þ
þ
O
Þ
í
v
B
þ
n
N
r
á
fyrir að í þessum viðræðum verði hernaðarþætt-
inum bætt við.
Þá ræddi Valgerður við Geoff Hoon, Evrópu-
málaráðherra Bretlands, sem tók vel í viðræður
við Íslendinga og lýsti áhuga sínum á að koma til
Íslands í janúar eða febrúar á næsta ári. Kan-
adíski utanríkisráðherrann, Peter Gordon
MacKay, lýsti jafnframt áhuga á að koma til Ís-
lands til viðræðna við stjórnvöld. Að sögn Val-
gerðar hafa tímasetningar ekki verið ákveðnar í
því sambandi, en stjórnvöld landanna verða í
sambandi á næstunni.
„Það var mjög mikilvægt að ná þessum sam-
tölum hér. Ég vona að þetta geti orðið upphafið
að einhverju áhugaverðu, ekki bara fyrir Ísland
heldur vonandi þjóðirnar allar, sem um ræðir. Við
viljum ekki neitt tómarúm á þessu stóra og mik-
ilvæga svæði, sem verður æ mikilvægara vegna
þróunar mála í norðurhöfum,“ sagði Valgerður í
samtali við Morgunblaðið í Ríga í gær.
Verkaskipting
Samkvæmt upplýsingum Morgunblaðsins hyggj-
ast íslenzk stjórnvöld leita eftir því í upphafi við-
ræðna við hin NATO-ríkin fjögur hvert sé mat
þeirra á stöðunni í öryggismálum á Norður-
Atlantshafinu, hvernig þau sjái sameiginlega
hagsmuni sína og Íslands á svæðinu og hvort þau
telji þá nægilega ríka til að vilja leggja eitthvað af
mörkum til að standa vörð um þá.
Íslendingar leggja upp í þessar viðræður vit-
andi að öll ríkin, sem um ræðir, hafa auðvitað að-
eins yfir litlu broti af herstyrk Bandaríkjanna að
ráða og munu ekki koma í stað bandaríska varn-
arliðsins. Eftir því sem Morgunblaðið kemst næst
munu Íslendingar ekki heldur gera neinar kröfur
Fyllt upp í örygg
Fréttaskýring | Hvaða þýð-
ingu hafa ákvarðanir á leiðtoga-
fundi Atlantshafsbandalagsins
fyrir varnar- og öryggismál Ís-
lands? Ólafur Þ. Stephensen
skrifar frá fundinum í Ríga.
Hópþrýstingur Á leiðtogafundi Atlantshafsbandala
Eftir Ólaf Þ. Stephensen í Ríga
olafur@mbl.is
Þrjú mál standa upp úr eftir leiðtogafund Atlants-hafsbandalagsins, sem lauk í Ríga í Lettlandi ígær. Í fyrsta lagi hysjaði bandalagið upp um sigog náði saman um að efla friðargæzluliðið í Afg-
anistan, þótt enn vanti nokkuð á að stjórnendur bandalags-
ins telji að aðildarríkin hafi lagt nóg af mörkum. Í öðru lagi
var fimm ríkjum, sem vonast eftir aðild að NATO á næstu
árum, gefið merki um að þau væru velkomin, þrjú stríðs-
hrjáð ríki Balkanskagans voru tekin inn í friðarsamstarf
NATO og lagður var grunnur að nánari tengslum við sam-
starfsríki bandalagsins í fjarlægum heimshlutum. Loks
náðist talsverður árangur í hinni hernaðarlegu umbreyt-
ingu bandalagsins og því var lýst yfir formlega að marg-
umtalað hraðlið þess væri tilbúið til aðgerða.
90% af nauðsynlegum herstyrk
Deilur um framlög aðildarríkja til friðargæzlunnar í Afg-
anistan hafa hrjáð NATO að undanförnu. Fyrir Ríga-
fundinn töldu yfirmenn bandalagsins að aðildarríkin hefðu
aðeins lagt þeim til 80% af þeim herstyrk, sem þeir þyrftu
til að berjast við talibana. Aukinheldur að alltof margar
hersveitir, sem hefðu þó verið sendar, væru háðar alls kon-
ar fyrirvörum og takmörkunum um það í hvers konar
verkefnum þær mættu taka þátt.
Jaap de Hoop Scheffer, framkvæmdastjóri NATO, lýsti
því yfir eftir fundinn að sá árangur hefði náðst að um 90%
af þörfinni fyrir herafla væri nú fullnægt. „Það eru ekki
100% og við þurfum enn að vinna í þeim 10%, sem eru eft-
ir,“ sagði Scheffer á blaðamannafundi. Ha
fremur hefðu ýmis aðildarríki fallizt á að f
irvörum sínum, sem þýddi að af 32.000 her
í Afganistan væri hægt að nota 26.000 í ba
framkvæmdastjórinn að fyrir lægi skýr sk
hálfu allra 26 aðildarríkjanna – hann átti þ
land – um að herlið þeirra myndi koma öðr
hermönnum til hjálpar í neyðartilfellum. „
minnsta ástæða til svartsýni á árangur okk
an,“ sagði Scheffer. „Niðurstaða vinnukvö
gær [fyrradag] var að þetta væri barátta, s
hún væri að vinnast en það er ekki búið að
verkefni bíða okkar enn í Afganistan.“
Hugmynd þeirri, sem Jacques Chirac, fo
lands, setti fram í blaðagrein, sem m.a. bir
unblaðinu, að komið yrði á fót sérstökum s
allra nágrannaríkja Afganistans, var vel te
fundinum. Málið er viðkvæmt, meðal anna
Íran er eitt af nágrannaríkjunum, en fram
NATO var falið að gera tillögur að því hve
slíku samstarfi í kring.
Balkanríkjum boðin aðild 2008
Í lokayfirlýsingu fundarins er undirbúning
atíu og Makedóníu fyrir aðild að bandalag
sömuleiðis vaxandi þátttöku ríkjanna í alþj
argæzlu. „Á næsta leiðtogafundi okkar ári
bandalagið bjóða þeim ríkjum aðild, sem u
NATO um frammistöðu og geta lagt sitt af
yggis og stöðugleika á Evró-Atlantshafssv
þar.
NATO hysjar upp