Morgunblaðið - 03.12.2006, Blaðsíða 43

Lábarið Leiðin til Baðstofunnar er ekki rennislétt, heldur liggur hún á
lábörðu grjóti, þar sem skriplar í hverju spori á hrauntaumum, sem standa
enn uppúr mölinni og láta sig ekki þrátt fyrir áganginn.
yfirréttar í október 1838, þar sem
ákærði, Sigurður Breiðfjörð, á að
líða 27 vandarhögga refsingu, en
meðákærða, Kristín Illugadóttir, á
að borga átta ríkisdali silfurs til
Breiðuvíkur fátækrasjóðs. Þetta
grafalvarlega mál kom fyrir Hæsta-
rétt í Kaupmannahöfn í nóvember
1839 og þar var vandarhöggum
fækkað í 20, en sektarfé Kristínar
stóð óbreytt. Þar á ofan var gert
lögtak í búinu á Grímsstöðum; allar
lifandi skepnur teknar utan ein kýr,
sem heimilið fékk að hafa á leigu, og
þar með var mestallt framfæri til
lífs tekið frá sex manna fjölskyldu á
Grímsstöðum, en flestir heim-
ilismenn voru ómagar. Skáldið á
engra annarra kosta völ en að óska
eftir styrk frá sveitinni; hann hafi
orðið að lifa af láni úr kaupstað
„sem nú að vonum vilji þrjóta“, seg-
ir hann í bréfi.
Eitt dómstig var enn eftir; kon-
ungsnáð. Það fór þó svo að Kóng-
urinn í Kaupmannahöfn sá til þess
að skáldið yrði ekki hýtt og breytti
dómnum í 20 ríkisdala sekt með
bréfi til Bjarna Thorsteinssonar
amtmanns á Stapa 1840. Sá góði
maður hefði átt að skammast sín
fyrir aðkomu sína að máli þessa ná-
granna síns.
Dulmögn og töfrar
Snæfellsjökuls
Margir trúa því og hafa fyrir því
vissu að Snæfellsjökull hafi dulmagn
og sé ein af sjö helztu orkustöðvum
heimsins. Fólk með dulskyggnigáfu
hefur séð mikinn anda sem býr í
Jöklinum og verndar vesturströnd
landsins.
Meðal íslenzkra jökla og raunar
meðal íslenzkra fjalla hefur Snæ-
fellsjökull þá sérstöðu að við hann er
bundin afar lífseig trú á dulinn mátt.
Menn sem búið hafa undir Jökli í
lengri eða skemmri tíma eru flestir
sammála um einhverja sérstaka
kraftbirtingu, sem stafi frá fjallinu,
en ójóst er hvort sú skoðun hefur
verið við lýði fyrr á öldum í sama
mæli og nú uppá síðkastið. Einhvern
þátt í dulúðinni á Bárður Snæfellsás;
hann er nefndur til sögunnar sem á
mörkum manns og dularfullrar veru,
en gekk, eða jafnvel „dó í Jökulinn“,
eins og oft er sagt núna.
Alþekkt er bók rithöfundarins Ju-
les Verne um ferð vísindamanna
ásamt leiðsögumanni frá Arnarstapa
í gegnum gíg Snæfellsjökuls og svo
niður í iður jarðar þar sem á að vera
sérstakur neðanjarðarheimur. Jök-
ullinn á líka að vera systurfjall Mo-
unt Shasta, sem einnig er með jökul
á kollinum. Þekktur Bandaríkjamað-
ur, David Carson, skynjar pýramída
innan í Snæfellsjökli sem hann segir
enn vera „í dvala“, hvað sem það
táknar.
Orkuhvirfill yfir Stapafelli
Ef til vill væri frekar ástæða til að
setja spurningarmerki þegar menn
fara að framlengja orkulínur í heim-
inum, til að mynda frá pýramídum
Egyptalands, og komast að þeirri
niðurstöðu að eyjan Ísland liggi í
brennidepli með „miðgeisla“ sem
stefni í hjartastað landsins, í Hofs-
jökli, en annar geisli lendir á Snæ-
fellsjökli. Reykjavík nýtur góðs af
honum, því hann fer yfir borgina og
er nefndur Reykjavíkurgeisli. En
það er eins með þetta og annað;
maður hefur einfaldlega ekki efni á
að hrista höfuðið.
Sjáandinn Erla Stefánsdótir í
Hafnarfirði telur að Snæfellsjökull
sé hjartastöð jarðar, hvorki meira né
minna. Einn þeirra sem ekki var í
vafa um áhrifamátt Snæfellsjökuls
var Þórður Halldórsson, listamaður
og refaskytta á Dagverðará undir
Jökli, og má víða lesa um það í bók-
um hans.
Á hverju ári koma ferðamenn í
einskonar pílagrímsferðir til að
njóta þessarar orku sem þeir finna
frá einni af helztu orkustöðvum jarð-
arinnar og þann 5. nóvember 1993
átti geimskip að lenda á Jöklinum.
Voru því gerð skil í fréttum og
landsmenn fylgdust með. Fjöldi
fólks lagði það á sig að aka vestur
undir Jökul, en því miður sást aldrei
neitt til ferða skipsins.
Samkvæmt hinum dulrænu fræð-
um reynast orkuhvirflar vera nærri
misgengi í jarðskorpunni og miðla
þessir hvirflar þá bæði orku innan úr
jörðinni, um leið og þeir umbreyta
orku utan úr geimnum, og verður sú
orka þá nýtanleg á jörðinni. Einn
slíkur hvirfill er yfir Stapafelli og
Erla Stefánsdóttir sér stóran ljós-
kross ofan við hann og sama gerði
miðillinn Margrét frá Öxnafelli. Efst
á Stapafelli er þar að auki kross-
myndun frá náttúrunnar hendi, og ef
að er gáð standa nokkrir pýramída-
lagaðir hamrar út úr hlíðum fellsins.
Spáð í jökulinn
„Hann er gloraður, drúldaður og
grúar sig“. Svo tóku heimamenn til
orða þegar spáð var í veðrið með
hjálp Jökulsins. Við höldum áfram
að spá í náttúruna og lesa í fótspor
kynslóðanna á leiðinni norður með
ströndinni frá Hellnum að Hellis-
sandi og Rifi.
Alkunnugt er að bændur og sjó-
menn notuðu fjöll til að spá fyrir um
veður. Á Suðurlandi var gleggsta
vísbendingin á sjálfum Heklutindi,
en á Snæfellsnesi og við Breiðafjörð
gegndi Snæfellsjökull sama hlut-
verki. Í bókinni Ísland í máli og
myndum er fróðleg frásögn um veð-
urfræði Snæfellsjökuls eftir Ástu
Sigurðardóttur rithöfund, sem var
Snæfellingur; fædd að Litla-Hrauni
í Kolbeinsstaðahreppi 1930. Orða-
notkun var oft staðbundin og ekki
víst að annarra héraða menn hafi
alltaf skilið hvað þarna var verið að
tala um. Á Heklu var stundum „fyr-
irstaða“ – það táknaði norðanátt og
þurrk – og Ásta rekur sérstakt mál-
far Snæfellinga þegar þeir spáðu í
jökulinn:
„Nú er band á Jökulinn – hann
gengur inn yfir sig – það er á ónum
klakki, bakki, blikabólstur, bólga,
roði, hetta, strútur, strókur, þykkni
– hann beltar sig núna Jökullinn,
hann grúar sig uppyfir sig, hann
skuplar sig, hreykir á sér, kembir
upp af sér, faldar sér, kúklar sig,
hann er mistraður, hólmaður, glor-
aður og drúldaður – og allt vissi
þetta á illt. Ég veit varla hvað verst
er; – þó voru beltin, böndin og blikan
afar ískyggileg. Það var nokkuð
sjaldgæft að Jökullinn væri alheiður
svo að það var heldur ekki góðs viti.
Þá var hann skafinn, fáinn, sleiktur
og skúraður. Þegar kallarnir stóðu
pissandi undir kofaveggjunum á
kvöldin, gagntók spámannsandinn
þá, þeir blimskökkuðu augunum út-
undan sér, óku sér og hrylltu sig. Þá
mátti Jökullinn helzt engan veginn
vera, svo það vissi ekki á staðviðri,
votviðri, úrhelli, strekking, glenning,
garra, rok, garð, þræsing og fjalls-
perring.“
Borg á Mýrum Myndin er tekin á björtum apríldegi, landið er fölt, en baðað útmánaðabirtu með snjó í fjöllum og þá vantar ekkert uppá fegurðina.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2006 43
Heimilisógæfa á Borg
Ég geng traðir upp að bænum
á Borg og finn á mér að skammt
er liðið framyfir aldamótin 900.
Griðkona tekur á móti mér við
bæjardyr og vísar mér til skála,
þar sem langeldur brennur. Hér
munar ekki um einn förumann
og enginn tekur eftir honum,
enda er fjölmennt í skálanum og
allmikil háreysti. Hér er kjarn-
mikið og kraftmikið fólk saman
komið í skálanum, menn gera að
gamni sínu, þrífa til griðkvenna
og hlæja hrossahlátri. Náttúran
er söm við sig. Maður velkist
ekki lengi í vafa um hver þess-
ara manna sé Skallagrímur.
Samt lætur hann lítið fyrir sér
fara þessa stundina; nagar bein-
hnútu og dreypir á mungáti.
Bera er þar nærstödd en þau
eru hljóð. Það er eins og eitt-
hvað hvíli þungt á þeim og ég
spyr varlega þann er næstur
mér situr um ástæðu.
Jú, hún er ljós og um hana
vita allir. Hér er heimilisógæfa á
ferðinni, en enginn getur ráðið
fram úr henni. Þau hjónin voru
búin að eignast mörg börn og
mannvænleg.
En þau dóu öll.
Nú var það yngsta einnig dá-
ið. Þrátt fyrir allmikla auðlegð
og stór lönd vofði nú yfir að eng-
inn yrði erfinginn.
Það fór á annan veg og við
höfum enn ástæðu til að fagna
því. Næsti sonur, sem nefndur
var Þórólfur eftir Þórólfi Kveld-
úlfssyni, bróður húsbóndans,
lifði og þegar hann óx upp bar
hann af öðrum ungum mönnum.
Hann var sem ljós í húsi. Upp
frá því rofaði til í Borgarfjöl-
skyldunni og tvær dætur fædd-
ust, Sæunn og Þórunn, báðar
efnilegar. Þau Borgarhjón voru
þrátt fyrir það sem á undan var
gengið á góðum aldri og enn
fæddist þeim sonur. Hann var
nefndur Egill og merkilegt er að
Egla, sem fjallar um líf þessa
drengs, segir að þá er honum
var nafn gefið hafi hann verið
„vatni ausinn“. Mér kom það á
óvart; þetta er árið 910 og ég
hélt að þess konar athöfn hefði
ekki tíðkast í heiðni. Gat það
verið að kristin áhrif væru farin
að berast út hingað? Eitt er ljóst
núna sem menn vissu ekki þá:
Hér var fætt mesta ljóðskáld Ís-
lendinga í sjö aldir.