Morgunblaðið - 03.12.2006, Blaðsíða 38

daglegt líf
38 SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
S T Y K K I S H Ó L M U R
Starfsmannafélög og félagssamtök!
Til leigu eru íbúðir í nýju raðhúsi á besta stað í Hólminum. Húsið er við hlið
samskonar húss, sem tekið var í notkun sumarið 2005 (meðf. myndir).
Nýju íbúðirnar eru til leigu frá 1. júní 2007. Íbúðirnar rúma allt að 7 manns,
eru búnar öllum nútíma þægindum og auk þess fylgir heitur pottur hverri
íbúð. Stykkishólmur er vaxandi ferðamannastaður og eru kostir hans aug-
ljósir. Bærinn er í 2ja tíma akstursfjarlægð frá Reykjavík. Við innleiðslu heita
vatnsins fyrir fáum árum var byggð glæsileg sundhöll. Góður golfvöllur er í
bænum og gönguleiðir um nágrennið. Í bænum er hótel, gistiheimili og
veitingastaðir, sem taka á móti gestum allt árið. Að ógleymdum Sæferðum
sem hafa kynnt dásemdir Breiðafjarðar.
Upplýsingar er að finna á vefnum www.orlofsibudir.is
og auk þess í síma 861 3123.
Á hverjum morgni safnast menn að
svarta hafinu á Kaffi tári og dýfa
skoðunum sínum í þjóðfélags-
umræðuna. Eftir kersknisfullar
samræður við prentara, gullsmið,
bólstrara, arkitekt og leikara geng-
ur Hilmar Einarsson upp Laugaveg-
inn að forvörsluverkstæðinu Mork-
inskinnu, þar sem inn leggjast
listaverk og stöku bækur. Innan
skamms birtist Pétur Arason í dyra-
gættinni með tvö plastmál og harðan
pakka af samræðum.
– Hvað er að frétta úr kaffinu?
spyr Pétur.
– Ég vil ekki eyðileggja fyrir þér
daginn, svarar Hilmar og lítur á
blaðamann sposkur á svip: Þannig
byrja allir morgnar. Hann spyr:
„Hvað er að frétta úr kaffinu?“ Og
ég svara: „Ég vil ekki eyðileggja fyr-
ir þér daginn.“
Allt gengur sinn vanagang í lífi
Hilmars á þessum milda föstudags-
morgni, – eins og í vel skorðuðum
ramma. Harði pakkinn sem Pétur er
með í farteskinu eru umræður um
listir og pólitík. Umgjörðin herbergi
þar sem veggirnir eru þaktir kort-
um, ljósmyndum, reikningum og út-
fararblöðum. Stór svarthvít ljós-
mynd af konu í ramma sker sig úr.
– Hvaða kona er þetta?
– Ég veit það ekki, svarar Hilmar
og hristir höfuðið. Það er nú vanda-
málið. Hún varð innlyksa hér um
leið og Morkinskinna varð til árið
1983. Hún er í íslenskum búningi og
augun svo sérstök. Og hún er ekki af
almúgafólki komin; það var ekki á
hvers manns færi að láta gera af sér
stóra mynd í gylltum ramma í Kaup-
mannahöfn.
Hilmar kann best við sig í miðbæ
Reykjavíkur, býr þar og segist aldr-
ei hafa farið lengra en 400 metra frá
heimili sínu til vinnu.
– Ég segi gjarnan að það sem fáist
ekki í 101 hafi ég enga þörf fyrir. Ég
er búinn að selja ofan af mér og er
að flytja Morkinskinnu á Freyjugötu
1. Nú verður enn styttra í vinnuna,
aðeins 200 metrar, og samstarfs-
kona mín, Klara, býr í næsta húsi við
hliðina á nýja staðnum. Silli og Valdi
voru þarna áður og síðar spákona.
Ég hef verið óspart hvattur til að
halda þeirri starfsemi áfram!
Hilmar er með rauða vasaklútinn
á lofti, eins og nautabani, tóbaks-
dolla á borðinu. Þá liggur vel á hon-
um. Hann fæddist á Týsgötu 1 í maí
árið 1949 og býr þar ennþá; líf papp-
írssérfræðingsins og rammasmiðs-
ins í litlum ramma í miðbænum. En
svo stígur hann stundum upp í bíl og
þá ekur hann alla leið til Arn-
arfjarðar, þar sem hann hefur gert
upp bæinn Hringsdal með eiginkonu
sinni Kristínu Finnsdóttur.
– Við höfum reynt að eyða góðum
tíma þar á sumrin. Konan mín er þar
sumarlangt og með tímanum tekst
manni vonandi að draga sig þangað í
Vestfjarðasæluna.
Húsið í Hringsdal er elsta timb-
urhús sem reist er í sveit í Barða-
strandarsýslu, byggt um 1890.
– Þegar við komum þangað fyrst
hafði bærinn verið í eyði í 25 ár. Við
vorum með kunningjafólki og sú
hugmynd hafði komið upp að kaupa
Hringsdalinn. Þá hafði sauðfé geng-
ið um húsið og allt var frekar dimmt,
búið að negla hlera fyrir gluggana.
Þegar ég gekk inn í stofuna lá þar
kind á gömlum dívan og sagði bara:
„Góðan daginn,“ segir Hilmar hlæj-
andi og bætir við, eins og hann
kemst stundum að orði: Þetta er nú
alveg klikkað! Hún lá bara uppí eins
og hún ætti heima þarna. En það er
búið að taka til hendinni síðan og
þetta er mikill sælustaður.
– Þar á meðal útihúsin.
– Já, það er búið að breyta fjósinu
í vélahús og súrheysturninn er orð-
inn gistirými. Gylfi Gíslason mynd-
listarmaður aðstoðaði mig við að
forma þetta á sínum tíma og búa til
þak sem er geysilega fallegt, með
pýramídaglugga ofaná. Nú er það
kallað brúðarsvítan því sonur minn
gifti sig í Hringsdal áður en hann fór
í framhaldsnám í læknisfræði í Sví-
þjóð og brúðhjónin voru um nóttina í
súrheysturninum. Síðan er brunn-
hús í túnfætinum, þar sem bæjar-
lækurinn rennur í gegn, og þar er
komið gufubað. Það hefur tekið 25 ár
að koma þessu í stand, en þetta er
enginn lúxus þannig, – það er alveg
óhætt að labba inn á skónum.
Hringsdalur komst í blöðin í sum-
ar þegar þar fannst alvopnaður mað-
ur frá víkingatímanum.
– Ég vissi af þessum fornminjum
af því að það var þinglýst skjal á
jörðinni frá 1930 af Matthíasi Þórð-
arsyni, sem var kvöð um friðlýsta
fornhauga, annarsvegar Hringshaug
og hinsvegar Austmannshaug. Ég
hafði hugmynd um hvar haugarnir
væru, en var aldrei viss. Svo fékk ég
Árbók fornleifafélagsins frá 1884 til
1885 í vor, segir hann, tekur bókina
úr plastmöppu og réttir blaðamanni.
– Þar er gerð grein fyrir þessum
fornminjum og Hringssaga rakin,
sem höfð er eftir Einari Gíslasyni
gullsmiði í Hringsdal, öllum víga-
ferlum lýst nákvæmlega og þá
kviknaði meira líf í mér, enda lifir
sagan í öllu umhverfinu, hver þúfa
og steinn í landinu tengist Hrings-
sögu.
Svo kom Pétur Arason vinur minn
á Hóli, sem einnig er nágranni minn
í Arnarfirði, í heimsókn með
Ameríkana eitt kvöldið. Þá var Eyj-
ólfur bróðir minn staddur hjá mér,
bókin lá á eldhúsborðinu og yfir
kaffinu hófst umræða um þetta og
útlendingarnir voru svo ákafir að
mér fannst nóg um. Ég sagði við
Eyjólf: „Blessaður farðu í fyrra-
málið niður á bakkann og finndu
þennan Hring.“ Hann labbaði sér
niður á bakkann eldsnemma um
morguninn og eftir hálftíma kom
hann skjálfandi til baka með lærlegg
af manni.
Hilmar skellihlær.
– Mér var álíka brugðið og honum
og sagði: „Nú er andskotinn laus!“
Við höfðum hugmynd um að beinið
væri ekki af skepnu, en til að vera al-
veg vissir, því ég er ekki beinafræð-
ingur og hann ekki heldur, þá rennd-
um við til nágranna míns, Jóns
Bjarnasonar í Hvestu, til að bera
þetta undir hann. Jón er mikill vinur
minn og var að slá túnið hjá sér. Ég
stöðva hann í miðjum slætti, dreg
fram legginn og segi við hann: „Jón,
hefurðu nokkurn tíma nagað af
svona beini?“
Enn hlær Hilmar innilega.
– Hann sagði ekki margt, en ég sá
strax um hvað málið snerist, því
augnráðið var þess eðlis að það
þurfti engin orð um það. Hann er
svo hjátrúarfullur og forn að ég
hugsa að honum hafi orðið svolítið
brugðið. Þannig að úrskurðurinn
fékkst strax þar á bæ. Þá hafði ég
samband við sýslumann og síðan
Fornleifastofnun og þá var sendur
þangað Adolf Friðriksson, fornleifa-
fræðingur, sem er geysilega fær á
þessu sviði. Hann byrjaði að grafa
fremst á kambinum og þar fannst
kuml sem var orðið nokkuð spillt,
hafði hrunið úr því fram á sjáv-
arkambinn. Síðan kom hann þremur
vikum seinna og ákvað að grafa ofar
í kumlið. Þá datt hann beint ofan á
óspillta gröf fornmanns, sem er
meiriháttar seinni tíma fornleifa-
fundur, – kuml frá 10. öld með öllum
vopnum og ótrúlega vel varðveitt.
Sverðið er af q-gerð sem finnst helst
austan fjalla í Noregi, en skjald-
arbólan er sýnu merkilegust, önnur
heila kúlan sem finnst á Íslandi.
Nú gengur Hilmar fram með verk
til að mála rammann og blaðamaður
svipast um. Það er ævintýri líkast að
koma inn á verkstæðið Mork-
inskinnu; listaverkin ýmist halla sér
upp að eða hanga á veggjum, flat-
maga á borðum eða hvíla upprúlluð á
hillum. Ein hilla nýtur sérstöðu; þar
eru bækur í snjáðum kápum, jafnvel
berar blaðsíður. Þær eru af öllu
sauðahúsi eins og verkin og auðvelt
væri að telja upp titlana, en það er
ekki merkingin sem þær hafa í þessu
húsi. Hilmar horfir meira í efnivið-
inn í þeim, pappírinn.
– Pappír er mín sérgrein og papp-
ír er ótrúlegt efni í sjálfu sér, segir
Hilmar. Það er ekki flókið í fram-
leiðslu, en gæðin eru afar mismun-
andi, sumt er einnota og annað
stenst tímans tönn, eins og forn-
prent á pappír úr líni. Það virðist
ekkert gefa eftir og gæti eins verið
prentað í dag.
Gamalt tæki hjalar við sjálft sig á
stóru vinnuborði. Svo brestur á með
jólatónlist. Hilmar er kominn með
gleraugun á nefið og dregur tvær
latneskar bækur úr poka:
– Ég geri lítið við bækur nú orðið;
það er svo tímafrekt. En ég hef
hjálpað fólki með bækur sem enginn
treystir sér til að laga.
Síðan leggur hann bækurnar til
hliðar, klæðir nærgætnislega mál-
verk merkt H. Austmann úr ramm-
anum og fer svo að ramma inn port-
rett eftir Kjarval.
– Það er búið að misbjóða því með
límböndum og þarf að nota sérstök
efni til að laga það. Það er alltaf erf-
itt að ná þeim burtu. Svo er gamla
súra bakið algengt. Nú notum við
sýrulaust karton.
– Þetta gæti verið Roosevelt, seg-
ir séra Örn Bárður Jónsson og skoð-
ar verk Kjarvals; hann er í stuttri
vísitasíu á meðan reiðhjólið er á
dekkjaverkstæði og bjó áður í hús-
inu, – auðvitað á efstu hæð. Örn
Bárður rifjar upp giftingu daginn
áður í roki í fjörunni við golfvöllinn.
– Það gustar nú í orgelinu í kirkj-
unni, sagði ég. En hér er svo mikill
vindur að það þarf ekkert orgel.
– Ég trúi því að þú þurfir að vera á
negldum dekkjum í svona þjónustu,
segir Hilmar.
Og það glymur í útvarpinu á þess-
um hátíðisdegi, föstudaginn 1. des-
ember: „Því að nærvera Guðs skiptir
þá öllu...“
– Það var opnuð sýning á port-
rettum af fólki úr ásatrúarsöfn-
uðinum á Mokka um daginn, segir
Hilmar. Ég sagði þeim að þeir hefðu
átt að ræða við mig. Ég væri eini
maðurinn þar inni sem hefði hitt
mann úr heiðnum sið.
Þetta er nú alveg klikkað!
Morgunblaðið/ÞÖK
Fornleifafundur „Ég dreg fram legginn og segi við hann: „Jón, hefurðu nokkurn tíma nagað af svona beini?““
Pétur Blöndal
ræðir við
HILMAR EINARSSON