Morgunblaðið - 03.12.2006, Blaðsíða 44

44 SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
H
inn 4. nóvember 1966
var föstudagur og
frídagur á Ítalíu en
þá var haldið upp á
sigur Ítalíu í fyrri
heimsstyrjöldinni. Má því segja að
það hafi verið heppni að ekki var
venjulegur virkur dagur þegar áin
Arno flæddi yfir bakka sína.
Ekki flæddi samtímis yfir götur
Flórens, en klukkan fjögur síðdeg-
is fór að flæða og náði vatnselg-
urinn að Dómkirkjutorginu klukk-
an níu. Það hafði rignt samfleytt í
24 tíma frá 3. til 4. nóvember 180
til 200 lítrum á fermetra. Vatnselg-
urinn þeyttist á 50 til 60 kílómetra
hraða á klukkustund um göturnar
og var vatnshæðin þar mest rúmir
5 metrar. Á mörgum stöðum í
borginni eru skilti á húsveggjum
sem sýna hvert vatnið náði 4. nóv-
ember 1966. Flóðið stóð yfir fram
á aðfaranótt 6. nóvember.
Samkvæmt lögum á Ítalíu má
kynda í Flórens frá 1. nóvember til
15. apríl. Í dag er notuð gaskynd-
ing en árið 1966 var notuð
brennsluolía og voru flestir búnir
að birgja sig upp svo að smátt og
smátt fór brennsluolían að bland-
ast vatni og leðju sem komu úr
ánni. Þrjátíu og fjórir létust í flóð-
inu þar af sautján í sjálfri Flór-
ensborg en aðrir sautján í ná-
grannabæjum. Auk þess biðu
margir tjón á heilsu sinni og létust
í kjölfarið.
Í dag eru íbúar borgarinnar
tæpar 450.000, álíka margir og árið
1966, en þá bjuggu fleiri í miðborg-
inni. Síðastliðin ár hafa tíu millj-
ónir ferðamanna heimsótt borgina
árlega.
Þeir sem bjuggu í hæðunum í
kringum Flórens vissu ekkert af
flóðinu í fyrstu. Sjónvarpið greindi
ekkert frá því fyrr en síðdegis 4.
nóvember. Fljótt varð símasam-
bandslaust og rafmagnslaust og því
ekki hægt að vara fólk við svo að
það gæti búið sig undir að yfirgefa
heimili sín. Ákveðið var að hringja
kirkjuklukkum í miðborginni en
íbúarnir héldu að einhver í hverf-
inu hefði látist, en sú hefð er enn
þann dag í dag að hringja kirkju-
klukkum til að tilkynna andlát.
Fólkið áttaði sig því ekki á að
klukknahljómurinn var viðvör-
unarmerki enda liðu 14 klukku-
stundir frá því að áin fór yfir
bakka sína í suðurhluta Flórens og
þangað til að fór að flæða í norður-
hluta borgarinnar.
Skemmdirnar sem
áin Arno olli
Flórens hefur verið nefnd sem
önnur Aþena vegna þeirra listrænu
heimilda sem borgin hefur að
geyma. Helstu söfn og list- og
sögutengdar stofnanir eru nálægt
ánni Arno. Biblioteca Nazionale
eða Þjóðarbókasafnið er alveg við
ána en það er mikilvægasta bóka-
safn Ítalíu. Áin Arno var því fljót
að ryðja sér leið inn í bókasafnið.
Einnig er Museo della Scienza eða
Vísindasafnið alveg við ána en
safnvörðurinn bjó í íbúð í safn-
byggingunni og lagði líf sitt í
hættu við að bjarga munum úr
safninu, t.d. sjónauka Galileos Gali-
leis.
Safnvörður Uffizi safnsins og
yfirmaður safnanna í Flórens lögðu
líf sitt í hættu til að bjarga mál-
verkum sem voru á Vasari gang-
inum, sem liggur frá ráðhúsinu,
Palazzo Vecchio, að Pitti höllinni,
en hætta var á að gangurinn
myndi gefa sig.
Enginn lét sitt eftir liggja, en
það hefur verið sagt um Flór-
ensbúa að þeirra persónuleiki hafi
vel komið fram í þessu stórflóði.
Þeir voru hvorki í öngum sínum né
grátandi heldur tóku til hendinni.
Fimm til sex þúsund handverk-
stæði voru í borginni, flest þeirra
stórskemmdust, oftast var litlu
hægt að bjarga og vélar voru ónýt-
ar. Þá misstu margar fjölskyldur
allt sitt. Ég þekki fólk sem stóð
uppi án þess að hafa getað tekið
með sér einn peningaseðil.
Hjálpin berst
Sem betur fer barst fregnin af
þessu stórfljóti fljótlega um allan
heim. Franco Zeffirelli kvikmynda-
leikstjóri, fæddur í Flórens, gerði
heimildarmynd, sem var ákall til
heimsins um hjálp og var Richard
Burton þulur í myndinni. Hjálpin
var fljót að berast, strandverðir frá
Versilia strandlengjunni komu með
árabáta sína til að aðstoða við að
flytja fólk og bandaríski herinn,
sem var með aðstöðu á Ítalíu,
sendi strax sinn mannskap. Rauði
kross Þýskalands lagði lið og einn-
ig ríki eins og Sovétríkin, Tékkó-
slóvakía og Ungverjaland.
„Leðjuenglarnir“
En minningin sem stendur upp
úr um hjálparstarfið eru „Leðju-
englarnir“ eða „Angeli del fango“.
Þetta voru námsmenn sem komu
úr öllum heimsálfum til að bjarga
því sem bjargað varð. Þeir sváfu í
næturlestum á járnbrautarstöðinni
í Flórens en á daginn hjálpuðu
þeir við að bera í burtu bækur úr
Þjóðarbókasafninu, þvo af þeim
leðjuna og hengja þær upp á snúr-
ur til þerris. Einnig báru þeir mál-
verk úr Uffizi safninu og réttu
hjálparhönd þar sem hennar var
þörf. Þegar yfirvöld í Flórens
þökkuðu þeim fyrir þeirra ómet-
anlegu hjálp sögðu þeir að þetta
hefði verið það minnsta sem þeir
hefðu getað gert því án Flórens
væri heimurinn ekki sá sami.
Flóðið náði ekki
að Pitti höllinni
Flóðið náði ekki að Pitti höllinni
og því var kross eftir Cimabue,
læriföður Giotto, fluttur frá Santa
Croce kirkjunni í sítrónugarðskála
í Boboli garðinum, en hann hafði
orðið undir sex metra háu vatni,
sem flaut inn í safn kirkjunnar.
Kross þessi er tákn hamfaranna
sem hlutust af flóðinu en þrátt fyr-
ir viðgerð eyðilögðust 80% af máln-
ingunni á honum.
Uffizi-safnið
opnað sama ár
Sýning á verkum, sem bjargað
var í flóðinu, var opnuð í Uffizi-
safninu 21. desember 1966. Sýn-
ingin þótti til marks um að lífið í
borginni væri að færast í fyrra
horf. Á þrettándanum, 6. janúar,
kemur ítalska grýlan með sokk
fullan af góðgæti handa börnum en
þau óþekku fá svarta sykurkola-
mola í sokkinn. Tveir, stórir sokk-
ar, fullir af svörtum sykurkola-
molum, héngu fyrir neðan Ponte
Vecchio (Gömlu brúna eða Gull-
brúna) þar sem að fljótið hafði ver-
ið mjög óþekkt.
Vorið 1967
Bargellini borgarstjóri Flórens-
borgar sagði 6. nóvember 1966:
„Ef við tökum strax til hendinni
verður allt komið í samt lag eftir
þrjá mánuði.“ Flórensbúar brugð-
ust ekki væntingum borgarstjóra
síns og voru tilbúnir til að taka við
ferðamönnum vorið 1967. En
lengri tíma tók hins vegar að gera
við þau mörgu listaverk sem hægt
var að bjarga.
Hræðslan við Arno-
fljótið mun aldrei hverfa
Sérfræðingar segja að ef fljótið
flyti aftur yfir bakka sína yrðu
skemmdirnar ennþá meiri heldur
en árið 1966. Talið er að slíkt gæti
gerst eftir 200 ár en stórflóðin
verða yfirleitt á hundrað ára fresti.
Lítið hefur verið gert til reyna að
hemja fljótið, enda kannski ekki
hægt þrátt fyrir að tækninni fari
ávallt fram. Árið 1991 flæddi Arno
yfir bakka sína í Suður-Flórens og
bjó ég þá í þeim hluta. Við náðum
að bjarga bílnum undan vatns-
elgnum og sem betur fer flæddi
ekki inn á heimili mitt. Árið 1993
var ég flutt í Greve in Chianti, 33
kílómetrum fyrir sunnan miðborg
Flórens, en þá flæddi áin Greve yf-
ir bakka sína. Við urðum ekki fyrir
tjóni, en þessir atburðir líða mér
ekki úr minni.
Minningarhátíð
4. nóvember 2006 var Rai3, 3.
ríkissjónvarpsstöðin með beina út-
sendingu næstum því allan daginn
fyrir Toskana héraðið til minningar
um stórflóðið.
Reynt var að hafa upp á öllum
„Leðjuenglunum“ til að bjóða þeim
að taka þátt í minningarhátíðinni,
og mættu um 2.200 „Leðjuenglar“
og þar á meðal Gerhard Schröder,
fyrrverandi kanslari Þýskalands,
og Ted Kennedy. „Leðjuengl-
unum“ var afhent 10 sentímetra
skófla til minningar um hjálp-
arstarf þeirra en auk þess fengu
þeir bakpoka með ýmiss konar
upplýsingum og boðsmiðum til að
nota á meðan þeir dvöldu í Flór-
ens. Hádegisverður var á Santa
Croce torginu og þar settu slökkvi-
liðsmenn Flórens á svið björgun á
málverkum. Einnig voru ljós-
myndasýningar opnaðar í tengslum
við minningarhátíðina.
Flóðin í Flórens
Í nóvember voru liðin
40 ár síðan áin Arno
flaut yfir bakka sína í
Flórens í 56. skipti mið-
að við heimildir allt frá
árinu 1177. Að sögn
Bergljótar Leifsdóttur
Mensuali voru afleið-
ingarnar verri en
nokkru sinni fyrr.
Höfundur er fréttaritari
Morgunblaðsins á Ítalíu.
Dómkirkjutorgið og Via Martelli Sums staðar varð vatnshæðin 5 metrar.
Fyrir framan Santa Maria Novella kirkjuna Vatnselgurinn fleyttist á 50
til 60 kílómetra hraða á klukkustund um göturnar.
Santa Croce torgið Mikil vinna var að hreinsa til eftir flóðið og komu margar hendur að því verki.
»Museo della Scienza
eða Vísindasafnið er
alveg við ána en safn-
vörðurinn, sem bjó í
íbúð í byggingunni,
lagði líf sitt í hættu við
að bjarga munum úr
safninu, t.d. sjónauka
Galileos Galileis.