Morgunblaðið - 04.12.2006, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 4. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ ER með ólíkindum hvað
þingmenn, sem setja lög og stjórna
reglugerðum þjónustustofnana rík-
isins, hugsa lítið fyrirfram um afleið-
ingar gjörða sinna. Formaður Fjár-
laganefndar virtist meðal annars
uppgötva í dag, 23.11.06, hvernig
séreignarlífeyrissparnaður skerðir
réttindi til elli- og örorkulífeyris frá
Tryggingastofnun. Vonandi skoðar
hann málið í framhaldi og kemur
með tillögu að „heildstæðri“ lausn
eins og hann kallaði lausnina á
Bylgjunni kl. 16.43 fimmtudaginn
23. nóvember 2006.
Hvenær á að nota
séreignarsparnaðinn?
Ef þeir einstaklingar, sem eiga
von á að taka ellilífeyri frá TR við 67
ára aldur eiga innstæðu á séreign-
arreikningi, sem lagt var inn á sam-
kvæmt kjarasamningi milli launa-
manna og atvinnurekenda, þá eiga
þeir að tæma þann reikning fyrir
áramótin það ár sem þeir verða 67
ára. Ef þeir gera það ekki þá mun
inneignin á séreignareikningnum,
þegar hún er tekin út,
skerða þann lífeyri
sem viðkomandi ein-
staklingur á rétt á frá
TR.
Þetta er hins vegar
ekki hægt þegar ein-
staklingur lendir í
orkutapi og örorku.
Það veit enginn hve-
nær hann lendir í
slíku áfalli og getur
því ekki tekið séreign-
arsparnaðinn út áður
en að töku lífeyris frá
TR kemur.
Þeir sem fá allan eða mestallan líf-
eyri sinn frá lífeyrissjóðum lands-
manna lenda hins vegar ekki í skerð-
ingu og geta því hagað töku
séreignarlífeyris eins og þeim hent-
ar best.
Mismunun af verstu gerð
Tökum dæmi af tveimur ein-
staklingum með kr. 200.000 í laun
undanfarin 10 ár, sem sömdu á mis-
munandi hátt um 2% launaauka frá
sínum atvinnurekenda. Í dæminu er
verðbólgan 0% og launahækkanir
engar til einföldunar.
Annar lagði í hefð-
bundinn séreign-
arsparnað í 10 ár 4% af
launum (2 frá atvinnu-
rekanda og 2 af eigin
launum), samtals 8.000
kr. á mánuði, það er
96.000 kr. á ári. Þessi
innborgun er óskattlögð
eins og við þekkjum.
Með 5% raunvöxtum á
þessi aðili ca: 96.000 x
12,578 = 1.207.490 kr.
Hann getur við 67 ára
aldur tekið þessa upp-
hæð alla og greiðir þá tekjuskatt. Ef
hann greiðir fullan tekjuskatt þá fær
hann útgreiddar ca: 760.000 kr.
Þessi upphæð skerðir lífeyri frá TR
eins og um almennar tekjur væri að
ræða.
Hinn semur við atvinnurekanda
að þeir í sameiningu leggi 4% (2+2
eins og í fyrra dæminu) af launum
launamannsins inn á venjulegan inn-
lánsreikning. Af 8.000 kr. er að sjálf-
sögðu greiddur skattur, eins og af
öllum launum, og eftir til að leggja
inn eru því um 5.040 kr. á mánuði,
eða 60.480 á ári. Með 5% raunvöxt-
um á þessi aðili ca: 60.480 x 12,578 =
Skerðingar lífeyris frá
Tryggingastofnun
Friðbert Traustason
fjallar um lífeyrismál
Friðbert Traustason
Á DÖGUNUM gagnrýndi
Ragnar Arnalds, fyrrverandi fjár-
málaráðherra, val fyrirlesara á
nýliðinni ráðstefnu Alþjóða-
málastofnunar Háskóla Íslands
um Evrópumál. Því var svarað
svo hér í blaðinu 29. nóvember, að
stofnunin hefði leitað til „helstu
fræðimanna landsins, sem rann-
sakað hafa samrunaþróun Evr-
ópu“. Dr. Ragnar Árnason pró-
fessor, sem hefur rannsakað
Evrópumál um árabil, skýrði frá
því hér í blaðinu næsta dag, að
ekki var leitað til hans, og hefur
þó greining hans á ýmsum þáttum
þessa máls vakið alþjóðlega at-
hygli. Ég get upplýst, að ekki var
heldur leitað til mín. Ég hef kennt
námskeið um Ísland á tímum
hnattvæðingar, haldið fjölda fyr-
irlestra um það efni, haldið og birt
fyrirlestra um samrunaþróunina í
Evrópu, skrifað bók um viðbrögð
Íslands við samrunaþróuninni
vegna afleiðinga hennar í skatta-
málum, en einnig skipulagt al-
þjóðlega ráðstefnu um sama mál
og ritstýrt greinasafni um það á
ensku. Einnig hef ég haldið erindi
um sjávarútvegsstefnu Evrópu-
sambandsins. Hlýt ég að taka
undir með Ragnari Árnasyni um
það, að einkennilega var að þess-
ari ráðstefnu staðið.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Missögn enn leiðrétt
Höfundur er prófessor í
stjórnmálafræði í Háskóla Íslands.
„JÆJA elskan,“ sagði Jón bóndi
við sína heittelskuðu
Gunnu, konu sína til 50
ára. „Nú er ég bjart-
sýnn sem aldrei fyrr.
Ríkisstjórnin er búin
að lofa að við megum
vinna okkur inn heilar
25 þúsund krónur á
mánuði án tekjuskerð-
ingar. Við getum loks-
ins verið menn með
mönnum og farið í
vinnuna eins og hver
annar. Að vísu veit ég
ekki alveg hvernig eða
hvar við eigum að fá
vinnu, sem er svona illa borguð. Eftir
því sem ég bezt veit þá má ég ekki
hafa 50 þúsund og þú ekkert, því þá
fer Tryggingastofnun í málið og hirð-
ir vel sitt.
Svo fóru þau að spekúlera. Þau
yrðu að fá vinnu einhvers staðar al-
veg rétt hjá heimilinu, því að annars
þyrfti að eyða bensíni til að komast á
staðinn. Þau yrðu þegar í stað að fjár-
festa í mannbroddum og göngustöf-
um vegna hálku, því að eins og allir
vita eru gamlingjar brothættari en
unglingar. Þau þyrftu að
hafa með sér nesti, því
að það kostaði sitt að fá
sér skyndibita. Þau yrðu
að vera sómasamlega til
fara, því ekki þýddi að
bjóða vinnuveitendum
upp á að koma í kjólgopa
og trosnuðum gallabux-
um.
Gamlingjar
kenna íslensku
Þá datt þeim þjóðráð í
hug. Hafði ekki rík-
isstjórnin lofað 100
milljónum til íslenskukennslu fyrir
þessa nauðsynlegu og vesælu inn-
flytjendur, sem höfðu það enn verra
en gamla fólkið?
Þau höfðu líka heyrt að það væri
hægt að stofna alls konar einkafyr-
irtæki til þess að draga úr sköttum.
Þarna var komin ægilega fín við-
skiptahugmynd. Virkja alla heldri
borgara til að kenna innflytjendum
íslensku. Nú þyrfti viðskiptaáætlun:
Þau fóru þegar að huga að því að
skoða nokkrar. Hvað kom í ljós?
Þetta var heilmikið djobb. Í við-
skiptaáætlun þurfa að vera alls konar
súlurit í lit, ásamt háfleygum útreikn-
ingum að væntanlegum gróða af fyr-
irtækinu. Þetta þyrfti allt að vera
gert á tölvu. En þau hvorki áttu né
kunnu á tölvu. Nýsköpunarsjóður
gæti hjálpað. Málið varðaði að sjálf-
sögðu nýsköpun.
Góðvild útrásarliðsins
Þegar hér var komið í bollalegg-
ingum Jóns og Gunnu fóru þau að
hugsa um að þau ættu kannski alls
ekkert bágt. Til landsins höfðu komið
Óýrt vinnuafl – 25 þús.
Erna V. Ingólfsdóttir
fjallar um lífeyrisgreiðslur
og innflytjendur
Erna V. Ingólfsdóttir
» Þarna var kominægilega fín við-
skiptahugmynd. Virkja
alla heldri borgara til að
kenna innflytjendum ís-
lensku.
LANDEIGENDUR við Jökulsá á
Dal hafa gert kröfu um
að vatnsréttindi vegna
Kárahnjúkavirkjunar
verði metin á um 60
milljarða í matsmáli
gegn Landsvirkjun.
Krafan byggir á ein-
greiðsluuppreikningi
15% árgreiðslu af
brúttótekjum Kára-
hnjúkavirkjunar, en sú
aðferðafræði er í sam-
ræmi við verðmyndun
sem orðið hefur á
vatnsréttindum eftir
gildistöku raforkulaga
frá 2003. Í nýjum samningi til 50 ára
um virkjun Fjarðarár er hlutfall ár-
greiðslu að meðaltali 7,75%, þar af
10% síðustu 30 ár samningsins.
Landeigendur við Jökulsá á Dal láta
hins vegar varanlega af hendi vatns-
réttindi sem nauðsynleg eru Kára-
hnjúkavirkjun, sem er hagkvæmasti
umhverfislega tæki vatnsorkukostur
Íslendinga.
Einhverjir gætu tal-
ið kröfuna óeðlilega
háa og að landeig-
endur séu að reyna að
hafa ríkisfyrirtækið
Landsvirkjun að fé-
þúfu. Svo er hins veg-
ar ekki enda skýrist
krafan af gríðarlegri
stærð virkjunarinnar
og stjórnarskrárvernd
eignarréttar sem
tryggir þeim sem láta
vatnsréttindi af hendi
við eignarnám
greiðslur í samræmi
við markaðsverð þeirra, rétt eins og
við eignarnám annarra eigna.
Þess misskilnings hefur gætt
varðandi kröfugerð landeigenda við
Jökulsá á Dal að þeir krefjist
greiðslu 60 milljarða. Hið rétta er að
þeir krefjast þess að vatnsréttindi
sem nýtt verða með Kárahnjúka-
virkjun verði metin á 60 milljarða,
en hlutur landeigenda við Jökulsá á
Dal er um 50% þar af. Íslenska ríkið
á stóran hluta vatnsréttinda á um-
ræddu svæði, t.d. vegna eignarhalds
á ríkisjörðum. Þá hefur íslenska rík-
ið haft uppi þjóðlendukröfur á svæð-
inu sem fela í sér að hlutur landeig-
enda við Jökulsá á Dal yrði um
35–40% af heildarréttindunum ef
fallist yrði á þær.
Í víðara samhengi hefur yf-
irstandandi matsmál athyglivert
gildi, enda er íslenska ríkið eigandi
og umráðaaðili stærsts hluta vatns-
réttinda á Íslandi. Niðurstaða máls-
ins mun gefa vísbendingu um það
hvað raforkufyrirtæki í virkri sam-
keppni munu greiða fyrir nýtingu
vatnsréttinda ríkisins, þ.m.t. í þjóð-
lendum. Niðurstaðan mun einnig
verða innlegg í umræðu um einka-
væðingu orkufyrirtækja, m.t.t. þess
hvort vatnsréttindi fyrirtækjanna
verði einkavædd eða verði undan-
skilin gegn langtímaleiguafnotum
með eðlilegri árgreiðslu.
Grunnt er á það sjónarmið að telja
vatnsréttindi vegna Kárahnjúka-
virkjunar verðlaus þar sem þau hafi
ekki verið nýtt af landeigendum eða
að þeir hefðu ekki getað nýtt þau
sjálfir. Slík sjónarmið eru hins vegar
léttvæg enda felst almennt í eign-
arrétti heimild til að ráða hvort, hve-
nær og hvernig eign er nýtt. Nýting-
arleysi landeigendanna skiptir
auðvitað ekki máli varðandi verð-
mæti þeirra, ekki frekar en að land-
eigandi sem ætti gott byggingarland
innan marka Kópavogs fengi ekki
greitt fyrir landið sem slíkt, þar sem
hann stundaði ekki sjálfur bygging-
arstarfsemi.
Þeir sem hafa kynnt sér arðsemis-
útreikninga vegna Kárahnjúkavirkj-
unar hafa einnig velt því upp hvernig
það geti staðist að gera kröfu um að
vatnsréttindin verði metin á 60 millj-
arða þegar núvirtur arður að upp-
fylltri ávöxtunarkröfu eiginfjár, skv.
upphaflegu arðsemismati er talinn
7,5 milljarðar. Með þessu er ekki
gerður greinarmunur á hagkvæmni
virkjunarkostar og hins vegar arð-
semi framkvæmdarinnar, sem ræðst
af stjórnunarlegum ákvörðunum
Landsvirkjunar og eiganda fyr-
irtækisins. Niðurstaða arðsem-
ismatsins byggðist á varfærnum for-
sendum og margt bendir til að
arðsemin geti orðið mun meiri,
t.a.m. hátt álverð sem hefur bein
áhrif á raforkuverðið. Jafnvel þótt
niðurstaða matsins reyndist rétt
hefur arðsemi framkvæmdarinnar
að engu leyti takmarkandi áhrif við
ákvörðun bóta til landeigenda, enda
á að greiða markaðsverð fyrir eign-
arnumda eign.
Með vísan til forsögu byggingar
Kárahnjúkavirkjunar byggðist sú
ákvörðun á þjóðhags- og samfélags-
legum ástæðum en ekki einungis
arðsemismarkmiðum fjárfesting-
arinnar, sbr. t.d. framsöguræða iðn-
aðarráðherra með heimildarlögum
fyrir virkjuninni. Afar algengt er að
eignarnám tengist samfélagslegum
framkvæmdum, t.d. eignarnám á
landi undir veg. Við mat á eign-
arnámsbótum í slíkum tilfellum er
Hver ber kostnað af stóriðju-
uppbyggingu á Austurlandi?
Jón Jónsson fjallar um
vatnsréttindi landeigenda
við Jökulsá á Dal
»Ef greiðslu fullrabóta til eigenda
vatnsréttinda fylgja
þung áhrif á rekstur
Landsvirkjunar verður
íslenska ríkið að veita fé
til fyrirtækisins …
Jón Jónsson
FORSTJÓRI og
stjórnarformaður
365 hafa nú báðir
hótað því op-
inberlega að frétta-
stofa Stöðvar 2
verði lögð niður ef
Alþingi samþykkir
frumvarp um breytt
rekstrarform Rík-
isútvarpsins. Ástæð-
an á að vera sú, að
ef nú verði ekki
settar takmarkanir
á auglýsingatekjur
RÚV sé ekki svig-
rúm til rekstrar
fréttastofu Stöðvar
2, – þrátt fyrir að
hún hafi verið rekin
við þessar sömu að-
stæður í 20 ár.
Fyrir átján mán-
uðum, eða þar um
bil, sagði þáverandi
forstjóri 365 stoltur
frá því í fjölmiðlum að rekstr-
arhagnaður miðla félagsins hefði
verið 2,5 milljónir á dag fyrstu
þrjá mánuði ársins og það væri
mjög bjart framundan í rekstri
þeirra. Stærstur hluti þessa
rekstrarhagnaðar kom frá Stöð 2
– með fréttastofunni og öllu sam-
an.
Núna – nokkrum misserum
seinna – er tilkynnt um margra
milljarða tap á þessari starfsemi
og í sömu vikunni er hótað að
leggja niður fréttastofuna ef Rík-
isútvarpið verði ekki látið rýmka
til fyrir 365 á auglýs-
ingamarkaði! Ókunnug-
ir gætu haldið að þarna
væru einhver tengsl á
milli, en svo er ekki.
Þetta milljarðatap 365
er ekki Ríkisútvarpinu
að kenna og heldur
ekki fréttastofu Stöðvar
2. Og jafnvel þótt bæði
RÚV og fréttastofan
yrðu lögð niður myndi
það ekki leysa vanda
365. Hann á sér aðrar
skýringar sem gætu
verið efni í aðra grein.
En hvers vegna er þá
verið að koma með
þessa kjánalegu hótun?
Er verið að reyna að
hræða þingmenn? Eða
starfsmenn? Hver sem
ástæðan kann að vera
þá er hótunin bæði
innistæðulaus og ófyr-
irleitin.
Fyrir ókunnuga gæti verið
áhugavert að vita að á síðasta ári
hafði 365 um 52% af heildar-
auglýsingamarkaði á Íslandi en
Ríkisútvarpið um 14%. Sé einungis
litið til sjónvarpsauglýsinga var
hlutdeild RÚV rúmlega 31% en
365 hafði rúmlega 32%.
Ófyrirleitin hótun
Páll Magnússon skrifar um
ummæli forstjóra og stjórn-
arformanns 365 um að leggja
fréttastofu Stöðvar 2 niður
Páll Magnússon
» Jafnvel þóttbæði RÚV
og fréttastofan
yrðu lögð niður
myndi það ekki
leysa vanda 365.
Höfundur er útvarpsstjóri.