Morgunblaðið - 19.01.2007, Síða 26

26 FÖSTUDAGUR 19. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
UPPLÝSING OG ÁBYRGÐ
Valgerður Sverrisdóttir utanrík-isráðherra steig enn eitt já-kvætt og tímabært skref í átt
til þess að skapa sátt um utanríkis- og
öryggismálastefnu Íslands er hún til-
kynnti í gær að hún vildi aflétta þeirri
leyndarhyggju, sem hefði ríkt í þess-
um málaflokki.
Í ræðu, sem ráðherrann hélt í Há-
skóla Íslands, sagði hún:
„Á Íslandi, sem og í öðrum löndum,
hefur umræða um öryggis- og varn-
armál iðulega verið sveipuð þoku og
borgurunum byrgð sýn á þeim for-
sendum að öll öryggismál séu við-
kvæm. Þetta eru vinnubrögð sem ég
vil breyta. Ég hef því lagt ríka áherslu
á samráð og gegnsæi á sviði öryggis-
og varnarmála, ásamt því að málefni
fortíðarinnar verði gerð upp og leynd
aflétt.
Engin ástæða er til að halda í tor-
tryggni kaldastríðsáranna heldur á
að upplýsa kjörna fulltrúa þjóðarinn-
ar um varnarstefnu og málefni eftir
því sem gerlegt er. Að sjálfsögðu er
ekki hægt að upplýsa allt er varðar
varnir landsins. Hins vegar er það
fullur vilji minn að miðla þeim upplýs-
ingum sem unnt er, svo lengi sem
varnarhagsmunum sé ekki stefnt í
voða.“
Í anda þessarar stefnumótunar af-
létti utanríkisráðherra í gær leynd af
viðaukum við varnarsamning Íslands
og Bandaríkjanna frá 1951, svo og
breytingum á viðaukunum og þeim
skilasamningi, sem gerður var milli
Íslands og Bandaríkjanna er varnar-
liðið fór af landi brott síðastliðið
haust. Þetta er fullkomlega eðlileg
ákvörðun hjá ráðherranum. Viðauk-
arnir eru fyrst og fremst löngu orðnir
sagnfræðiheimildir. Og ekki verður
séð að í skilasamningnum sé heldur
neitt, sem leynt þurfti að fara. Raunar
má spyrja, hvort ekki hefði mátt birta
hann strax eftir að hann var gerður,
sérstaklega í ljósi þessara áherzlna
utanríkisráðherra. Vafalaust má deila
um atriði eins og það, hvort Bandarík-
in hafi of rúma heimild til að taka yfir
á ný flugstarfsemina á Keflavíkur-
flugvelli ef til hættuástands kemur.
En lykilatriðið hér er að það er sjálf-
sagt að almenningur sé upplýstur um
slík ákvæði. Eins og í öllum málum
stuðlar þekking og upplýsing að því
að draga úr tortryggni og efla sam-
stöðu um stefnu stjórnvalda.
Yfirlýsingar ráðherrans um að hún
hyggist hafa meira samráð og veita
utanríkismálanefnd Alþingis meiri
upplýsingar, er sömuleiðis í takt við
þróun varnar- og öryggismála okkar
undanfarin ár. Það er rétt hjá Val-
gerði Sverrisdóttur að hagsmunir
þjóðarinnar í öryggismálum eru ekki
– eða eiga að minnsta kosti ekki að
vera – pólitískt bitbein. Og þótt deila
megi um þá skoðun hennar að öryggi
borgaranna sé sameiginlegt markmið
allra þingmanna og ráðherra, þá ætti
það líka að vera það.
Á tíma kalda stríðins var illu heilli
full ástæða til að upplýsa ekki of mik-
ið um varnarmál landsins í utanrík-
ismálanefnd. Þar sátu fulltrúar
flokka, sem ástæða var til að ætla að
hefðu tengsl við óvinveitt, erlend ríki,
sem varnarviðbúnaður hér á landi
beindist gegn. Það flækti líka málin
allt fram á síðustu ár að Bandaríkin
sáu um varnir Íslands og íslenzk
stjórnvöld gátu ekki veitt upplýsingar
um varnirnar nema að höfðu samráði
við Bandaríkjamenn.
Með lokum kalda stríðsins breyttist
önnur forsendan fyrir þeirri leyndar-
hyggju, sem utanríkisráðherra ræðir
um. Og með brotthvarfi bandarísks
varnarliðs er hin forsendan líka úr
sögunni. Nú hafa Íslendingar sjálfir
forræði á sínum vörnum og það er
sjálfsagt að upplýsingar um þær séu
fulltrúum allra flokka á Alþingi að-
gengilegar, þótt auðvitað hljóti trún-
aðarskylda að ríkja um hluta þeirra
upplýsinga.
En aukin upplýsingagjöf snýst ekki
aðeins um sjálfsagðan rétt kjörinna
fulltrúa úr öllum flokkum til að fá að
fylgjast með jafnmikilvægum málum
og vörnum þjóðarinnar. Hún leggur
þeim líka þær skyldur á herðar að
axla í sameiningu ábyrgð á því að
varnir og öryggi þjóðarinnar sé
tryggt með fullnægjandi hætti. Fyrir
sumum stjórnmálamönnum er það
auðvitað alveg nýr veruleiki.
TVÖFÖLDUN HVALFJARÐARGANGA
Það er ástæða til að fagna sam-komulagi Spalar og Vegagerð-
arinnar um að hefja undirbúning að
nýjum Hvalfjarðargöngum. Með
tvöföldun ganganna verður umferð-
aröryggi stóraukið.
Hvalfjarðargöngin eru einhver
mesta samgöngubót í sögu lands og
þjóðar. Önnur göng eru mikilvæg til
að anna þeirri miklu umferð, sem er
á þessari leið og tryggja öryggi veg-
farenda.
Það er skynsamleg ákvörðun að
halda vegagjaldi óbreyttu til 2018
og að Spölur safni fyrir hluta af
kostnaði við hin nýju göng. Ganga
má út frá því sem vísu að vegfar-
endur taki þessari ákvörðun vel.
Spölur er eitt af merkari fyrir-
tækjum, sem hér hefur verið stofn-
að til. Framsýni og kjarkur stofn-
enda fyrirtækisins voru einstök.
Fólk treystir fyrirtækinu til þess að
halda vel á þessari framkvæmd
bæði verklega og fjárhagslega.
Auðvitað er ljóst að jafnhliða þarf
að tvöfalda Vesturlandsveg beggja
vegna ganganna og ganga verður út
frá því sem vísu að þeir sem bera
ábyrgð á þeim þætti málsins standi
fyrir sínu.
Gera má ráð fyrir að vegafram-
kvæmdir og aðrar samgöngubætur
verði mjög umfangsmiklar á næstu
árum. Reynslan sýnir, að þær gjör-
breyta landinu og lifnaðarháttum
fólks. Almenn samstaða er um mik-
ilvægi tvöföldunar þjóðvega út frá
höfuðborginni til allra átta. Fólk í
dreifbýli, sem lengi hefur lagt
mesta áherzlu á vegaframkvæmdir í
sinni heimabyggð, gerir sér grein
fyrir þýðingu þessara framkvæmda
enda snýst þetta ekki bara um um-
ferðaröryggi íbúa þess svæðis held-
ur allra landsmanna, sem eiga
margvísleg erindi á suðvesturhorn-
ið.
Mikla undrun vekur aðþað var fyrst eftir aðskipin voru búin aðvera hér uppi við land-
steina í tæpan hálfan mánuð sem
íslensk stjórnvöld byrjuðu að leita
eftir skýringum hjá Rússum. Þetta
mál vekur margar áleitnar spurn-
ingar og gefur tilefni til að yfir það
verði farið, m.a. vegna mögulegra
sambærilegra tilvika í framtíðinni.
Ég vil því leyfa mér að beina eft-
irfarandi spurningum til hæstv.
dómsmálaráðherra, yfirmanns
Landhelgisgæslunnar, sem til við-
bótar gæslu lögsögunnar fer þar
með mengunareftirlit:
1. Hvenær varð Landhelgisgæsl-
unni ljóst að meðal hinna rúss-
nesku herskipa væri kjarn-
orkuknúið skip?
2. Tilkynnti Landhelgisgæslan um-
hverfisyfirvöldum um málið?
3. Telur dómsmálaráðherra mögu-
legt að líta svo á að kjarn-
orkuknúin skip séu tilkynning-
arskyld innan mengunarlögsögu
Íslands, sbr. 12. gr. laga nr. 33/
2004?
4. Hverju sætir að svo lengi dróst
að hafa samband við rússnesk yf-
irvöld og óska skýringa á dvöl
herskipanna hér?
5. Kom aldrei til álita að beina til-
mælum til rússnesku herskip-
anna um að hverfa frá landinu?
6. Telur dómsmálaráðherra í ljósi
reynslunnar af þessu máli þörf á
styrkja stöðuna til gæslu og
mengunareftirlits innan lögsög-
unnar með frekari laga-
ákvæðum?“
*
„Það þarf ekki nema einn rúss-
neskan ryðkláf, kjarnorkuknúinn,
til þess að sökkva á íslensku haf-
svæði til þess að við Íslendingar
séum komnir í verulega vond mál.
Það dugar ekki, herra forseti, að
það komi ekki skýrt fram hjá
hæstv. dómsmálaráðherra hvort
það hafi virkilega verið þannig að
Landhelgisgæslan, dómsmálaráðu-
neytið og utanríkisráðuneytið hafi
ekki gert umhverfisstjórnvöldum
viðvart um að þarna var á ferðinni
kjarnorkuknúið skip sem aðalflota-
foringinn .... hefur lýst sem hættu-
legu.“
*
„Málið um Rússaskipin vekur at-
hygli á því að þörf er að huga að mál-
efnum Landhelgisgæslunnar og
þeim búnaði sem hún hefur yfir að
ráða.“
*
„Hvers vegna í
ósköpunum var rúss-
neski sendiherrann
ekki kallaður á fund
ríkisstjórnarinnar um
leið og menn gerðu
sér grein fyrir því
hvers konar ófögn-
uður var kominn að
ströndum og hann
krafinn skýringa og
jafnframt komið á
framfæri við hann
harðlegum mótmæl-
um gegn því að skipin
væru hér og Rússar
beðnir um að hypja
sig héðan hið fyrsta?
Að sjálfsögðu hefði
átt að gera það. Hvað
eru menn að æfa á
heræfingum? Þeir
eru að æfa stríð,
styrjöld, þeir eru að æfa gagnárásir
á önnur herskip, hugsanlega flug-
vélar, hugsanlega kafbáta. Þeir eru
jafnvel að æfa innrás í landið. Það er
ekki flóknara en það. Þetta voru
Rússar sennilega að æfa meðan þeir
lágu hér í hálfan mánuð ef þeir voru
ekki að reyna að gera við einhverja
af kláfum sínum.“
*
„Utanríkisráðuneytið óskaði hinn
11. og 14. október skýringa á ferðum
herskipanna hjá rússneska sendi-
ráðinu. Hinn 15. október ítrekaði ís-
lenska sendiráðið í Moskvu beiðni
um skýringar. Þann sama dag barst
tilkynning frá rússneska utanrík-
isráðuneytinu um að æfingunni væri
lokið og að skipin væru á förum af
svæðinu út af Þistilfirði. Rússnesk
stjórnvöld fullyrða að æfingin hafi
verið áfallalaus. Rætt hefur verið um
kjarnorkuhættu af skipunum. Flug-
móðurskipið, hið eina í rússneska
flotanum, er ekki kjarnorkuknúið. Á
sl. sumri var það í viðgerð og kom úr
henni í september. Orrustu
ið Pétur mikli er kjarnorku
það var einnig í viðgerð á lið
fram undir lok ágúst. Rússu
samkvæmt alþjóðalögum h
stunda flotaæfingar eins og
Hvorki alþjóðasamningar n
arsáttmáli Sameinuðu þjóða
bannar slíkar æ
Samkvæmt ísl
lögum um varn
mengun hafs o
nær íhlutunarr
Landhelgisgæ
ekki til herskip
*
Tilvitnanir h
an eru úr þingr
Af þeim verður
að þingmenn h
nokkrar áhygg
vist rússnesks
landið. Við lest
hverfur hugur
líklega til tíma
stríðsins og þe
horfa, að Rúss
að koma, sem s
telja nú næsta
eins til dæmis
grein Guðna T
hannessonar s
ings í Morgunb
16. janúar 2007.
Umræðurnar voru utan d
á alþingi hinn 18. október 20
Fyrsta tilvitnun er í ræðu u
manns þeirra Steingríms J.
sonar, formanns vinstri/græ
næst talar Össur Skarphéði
þáverandi formaður Samfy
arinnar, þá Jónína Bjartma
umhverfisráðherra, svo Ma
Hafsteinsson, þingflokksfor
frjálslyndra, og loks er vitn
mína sem dóms- og kirkju-
málaráðherra. Undir lok um
ar komst ég svo að orði:
„Við Íslendingar höfum e
tækjabúnað til að fylgjast m
um kafbáta og verðum þar a
á bandamenn okkar og Ban
menn. Þannig að við erum e
stakk búnir til þess að fylgj
kafbátum og höfum aldrei v
menn eru að tala um að fara
ar aðgerðir, þá er verið að t
miklu meiri hervæðingu hér
meira að segja ég hef orðað
sinni í þessum sal eða annar
Um vígdreka og síldarf
Eftir Björn Bjarnason
» Sagan er oftskrýtnari en
skáldskapur,
hvað svo sem
sagnfræðingar
og skjöl segja.
Björn Bjarnason
M álefnalegri umfjöllun tilalmennings um starf-semi barna- og ung-lingageðdeildar LSH
ber að fagna – sérstaklega þeirri er
lýtur að faglegri þjónustu BUGL
við börn, unglinga og fjölskyldur
þeirra til að upplýsa um hvaða þjón-
usta er í boði, hvernig hún er veitt
og hverjir veita hana. Eftirspurn
eftir þjónustu BUGL hefur aukist
verulega á undanförnum árum m.a.
vegna aukinnar þekkingar á geð-
sjúkdómum barna og unglinga en
einnig vegna kröfu menntakerfisins
um greiningu frá BUGL eigi þau að
fá stuðning í grunnskóla hér á landi.
Álag á starfsemina, eins og reyndar
á aðra sérhæfða sjúkrahús-
starfsemi, hefur því verið vaxandi
og þörf á auknum greiningar- og
meðferðarúrræðum aukist að sama
skapi. Þetta hafa sviðsstjórar geð-
sviðs bent ítrekað á, í fjölmiðlum,
við framkvæmdastjórn LSH og ráð-
herra heilbrigðismála.
Húsnæði og aðstaða
Núverandi húsnæði BUGL er
komið til ára sinna og var reyndar
ekki byggt til að hýsa sjúkradeild
fyrir börn og ungmenni með geð-
raskanir. Þrengsli hafa farið vax-
andi og bráðabirgðahúsnæði dugað
skammt. BUGL er auk þess til húsa
við Dalbraut, allfjarri geðsviði og
barnasviði LSH við Hringbraut sem
gerir sumt flóknara í daglegu sam-
starfi og samskiptum.
Rætt hefur verið við
heilbrigðismálaráð-
herra í yfir 10 ár um
stækkun á húsnæði
BUGL. Á þessu ári
verður loks hafist
handa við byggingu
göngudeildar fyrir
BUGL og þess vænst
að sú bygging verði
tekin í notkun vorið
2008. Sú viðbót mun
væntanlega hafa í för
með sér stórbætta
starfsaðstöðu auk
bættrar aðstöðu fyrir börnin og
fjölskyldur þeirra sem leita til
göngudeildarinnar. Þá eiga heil-
brigðisyfirvöld eftir að efna loforð
um endurnýjun legudeilda BUGL
sem samkvæmt nýlegri alþjóðlegri
úttekt standast alls ekki gæðakröf-
ur um húsnæði legudeilda fyrir
börn og unglinga með geðraskanir
og fjölskyldur þeirra. Ánægjulegt
var þó að í sömu úttekt fékk hjúkr-
un og önnur sérfræðiþjónusta legu-
deildanna mjög góða einkunn og
umsagnir þrátt fyrir óviðunandi
húsnæði. Þar eiga starfsmenn legu-
deilda BUGL heiður skilinn. Við
hönnun nýs háskólasjúkrahúss hef-
ur verið gert ráð fyrir nýbygg-
ingum fyrir starfsemi BUGL og er
brýnt að þær framkvæmdir verði
framarlega í forgangsröð bygg-
ingar hins nýja sjúkrahúss.
Starfsmenn
Þjónusta við börn og unglinga
ásamt fjölskyldum þeirra er flókin
og viðkvæm starfsemi sem
sérhæfðra starfsmanna. Ál
aukist verulega á síðustu á
starfsaðstæður verið erfiða
komið hefur fram ítrekað í
fjöllun um BUGL síðastliði
ur ár. Þrátt fyrir þetta er B
eftirsóttur vinnustaður og
starfsmönnum BUGL fjölg
lega á undanförnum árum
legt að svo verði áfram. Sér
hafa hjúkrunarfræðingar o
sérhæft hjúkrunarstarfsfó
að því að starfa á BUGL ja
þannig að biðlisti hefur my
legudeildir um starf þar þr
almenna manneklu í hjúkru
LSH. Þar hefur skilað sér h
sérstaklega hefur verið hlú
nemum sem koma í verkná
legudeildir ásamt starfsþró
armöguleikum sem skapað
verið innan legudeilda BUG
Ragna Kristmundsdóttir, s
ingur í geðhjúkrun barna o
linga, var ráðin til starfa á s
Um brothætta starfsemi
Eftir Hannes Pétursson og
Eydísi K. Sveinbjarnardóttur
Eydís K.
Sveinbjarnardó
Hannes
Pétursson