Morgunblaðið - 09.02.2007, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. FEBRÚAR 2007 31
Málefni Þjóðleikhússinshafa verið talsvert tilumfjöllunar í fjöl-miðlum undanfarið og
rétt er að gera nánari grein fyrir
ýmsum atriðum sem máli skipta í
þeirri umræðu.
Góð aðsókn í Þjóðleikhúsið
Á þessu leikári hefur Þjóðleik-
húsið boðið gestum sínum upp á
sautján mismunandi
leiksýningar og fleiri
eru væntanlegar. Tólf
af þessum sýningum
hafa verið sýningar
Þjóðleikhússins, aðrar
hafa verið gestasýn-
ingar. Aðsókn í Þjóð-
leikhúsið hefur verið
góð í vetur og heild-
argestafjöldi leikársins
frá hausti er nú orðinn
um 43 þúsund. Aðsókn
á einstakar sýningar
hefur vitanlega verið
misjöfn, sumar leiksýn-
ingar hitta í mark, aðrar síður. List-
ræn nýsköpun felur alltaf í sér
áhættu og aðsókn í leikhús stjórn-
ast jafnan af mörgum ólíkum þátt-
um.
Þjóðleikhús fyrir
alla aldurshópa
Það er okkur í Þjóðleikhúsinu
sérstakt gleðiefni að ungir leik-
húsgestir, börn, unglingar og ungt
fólk, hafa streymt á sýningar leik-
hússins. Slagorð leikársins 2006-
2007 er „Þjóðleikhúsið fyrir alla“.
Við höfum lagt áherslu á að ná til
nýrra áhorfendahópa og að opna
töfraheim leikhússins fyrir börnum
og yngra fólki. Óhætt er að fullyrða
að aldrei fyrr í sögu Þjóðleikhússins
hefur verið boðið upp á jafn fjöl-
breytt úrval sýninga fyrir unga leik-
húsgesti. Jafnframt hefur verið
unnið ötullega að fræðslustarfi og
leiklistaruppeldi.
Skemmtileg leikhúsupplifun á
unga aldri getur lagt grunninn að
leikhúsáhuga síðar í lífinu. Yngstu
börnin hafa nú helgi eftir helgi get-
að hitt vinkonur sínar Skoppu og
Skrítlu í leikhúsinu og fyrir jólin
fóru þau í ófáar ævintýraferðir um
leikhúsið í fylgd leikara og tónlist-
armanna í Leitinni að jólunum.
Leikhúsferð getur verið ein-
staklega skemmtilegur og inni-
haldsríkur þáttur í samveru og
samskiptum barna og fullorðinna.
Heilu stórfjölskyldurnar hafa getað
skemmt sér saman í allan vetur í
leikhúsinu á sýningum á Sitji guðs
englar, þar sem fjallað er um ís-
lenska sögu á þann hátt að áhorf-
endur allt frá barnsaldri til eldri
borgara hafa haft gífurlegt gaman
af.
Foreldrar tala stundum um að
erfitt reynist að finna hentugar sýn-
ingar til að fara með unglingana
sína á, en Patrekur 1,5 hefur reynst
bráðskemmtileg sýning, þar sem
tekist er á við málefni sem brenna
bæði á yngra og eldra fólki.
Á ferð um landsbyggðina
og til útlanda
Þjóðleikhúsið leggur áherslu á að
efla samskipti leikhússins við lands-
byggðina. Í vetur hafa verið farnar
fjölmargar sýning-
arferðir með Patrek
1,5 í framhaldsskóla
víða um landið, við
frábærar undirtektir.
Reynslan af þess-
um ferðum hefur
sannfært okkur um
mikilvægi þess að
Þjóðleikhúsið sæki
landsbyggðina heim
og munum við leita
leiða til þess að gera
leikferðir í ólík
byggðarlög að árleg-
um viðburði.
Sýningar leikhússins hafa vakið
mikla athygli erlendra gesta, og nú í
vetur hefur Þjóðleikhúsið getað
þegið boð um að sýna Græna landið
í nýstofnuðu Þjóðleikhúsi Fær-
eyinga og Pétur Gaut á Ibsenhátíð-
inni í Noregi. Fyrir dyrum stendur
ferð með Pétur Gaut í Barbican
leikhúsið í London og er nær upp-
selt á allar tíu sýningarnar þar.
Áhugi á sýningunni erlendis er mik-
ill og henni hefur þegar verið boðið
til Ástralíu, Japans, Póllands og
Finnlands. Því miður getur leik-
húsið ekki þegið öll þessi boð en þau
eru engu að síður mikil viðurkenn-
ing á því starfi sem fram fer í Þjóð-
leikhúsinu.
Fjölbreytt verkefnaval
í leikhúsi allrar þjóðarinnar
Þjóðleikhúsið er leikhús allrar
þjóðarinnar og fjölbreytt verk-
efnaval vetrarins hefur mótast af
vilja til að mæta óskum ólíkra
áhorfenda, á ólíkum aldri, úr ólíkum
þjóðfélagshópum. Þjóðleikhúsið vill
geta jöfnum höndum boðið upp á
metnaðarfullar sýningar á meist-
araverkum leikbókmenntanna, ögr-
andi og áhættusama nýsköpun og
sýningar sem sérstaklega er ætlað
að höfða til ungra leikhúsgesta,
samhliða léttari sýningum fyrir þá
sem vilja upplifa list leikarans og
skemmta sér og hlæja um leið.
Í Þjóðleikhúsinu er nú í und-
irbúningi stórsýning á söngleiknum
Legi eftir Hugleik Dagsson og
hljómsveitina Flís. Um er að frum-
legt og bráðfyndið nýtt verk sem
hefur hárbeitta skírskotun til sam-
tímans. Magnað nýtt dramatískt
verk, Hjónabandsglæpir, eftir Eric-
Emmanuel Schmitt sem samdi Abel
Snorko býr einn og Gestinn verður
frumsýnt á Stóra sviðinu í vor og nú
er verið að æfa Hálsfesti Helenu í
Kassanum, einstaklega áleitið verk
eftir eitt þekktasta leikskáld Kan-
ada. Þrjú ólík verk sem hvert á sinn
hátt geta veitt okkur nýjar upplif-
anir nú á útmánuðum og fram á vor!
Það er allt að gerast í Þjóðleik-
húsinu!
Þjóðleikhúsið
er fyrir alla
Eftir Tinnu Gunnlaugsdóttur
Tinna Gunnlaugsdóttir
» Þjóðleikhúsið er leik-hús allrar þjóð-
arinnar og fjölbreytt
verkefnaval vetrarins
hefur mótast af vilja til
að mæta óskum ólíkra
áhorfenda, á ólíkum
aldri, úr ólíkum þjóð-
félagshópum.
Höfundur er þjóðleikhússtjóri.
Morgunblaðið/Golli
m en skortir fjármagn. Það sótti
í sjóði Rannís, Rannsóknamið-
slands, og stóðst rannsóknarum-
skilyrði en var hafnað fyrst og
egna kostnaðar. Kostnaður við
af því tagi sem Landlæknisemb-
gera nemur um 30 milljónum
ekstur Landspítala – háskóla-
s kostar 30 milljarða á ári.
á eftir tækninni
as Halldórsson landlæknir segir
r að umræðan hér á landi um ör-
linga hafi vaknað í kjölfar um-
öðrum löndum. „Framfarir hafa
g miklar í læknisfræði en það má
iðhorf starfsmanna til öryggis og
kerfinu hafi ekki fylgt tækninni
eftir og í öðrum atvinnugreinum
þar sem áhætta er hluti af starfinu, eins og
t.d. í flugi. Rannsóknir í ofangreindum
löndum hafa sýnt að tölur um óvæntan
skaða, sem hefði verið hægt að koma í veg
fyrir ef allt hefði verið gert fullkomlega, eru
hærri en menn hugðu. Það er margt sem
þarf að bæta. Það eru t.d mörg óhöpp sem
verða vegna þess að samskipti á milli fólks
eru ekki nægileg og miðlun upplýsinga er
ábótavant.“
Mannekla og deilur hafa áhrif
– Geta deilur um stjórnunarábyrgð haft
áhrif á tíðni mistaka í heilbrigðiskerfinu?
„Já, samskipti skipta miklu máli. Ef fólk er
hrætt hvað við annað, óttast hvað yfirmað-
urinn muni segja eða óttast ákæru þá eru
miklu meiri líkur á því að það segi ekki frá
tilfellum þar sem eitthvað fer úrskeiðis.
Þegar tilfelli eru ekki tilkynnt eða skráð
getum við ekki lært af þeim og fyrirbyggt í
framtíðinni.“
– Getur mannekla haft áhrif á tíðni mis-
taka í heilbrigðiskerfinu?
„Já, hún getur haft það. Streita, óskýr
verkferli og óskýrar boðleiðir hafa slæm
áhrif.“
Landlæknir segist vissulega hafa
áhyggjur, eins og af Landspítalanum sem
hefur verið mikið í fréttum bæði vegna
deilna um stjórnunarábyrgð og manneklu.
,,Við verðum vör við það hjá embættinu að
fólk er orðið dálítið tortryggið og að sam-
skiptaerfiðleikar eru á milli stjórnenda og
þeirra sem vinna verkin gagnvart sjúkling-
unum. Slíkar aðstæður geta verið einna
hættulegastar. [...] Það verða að vera skýr-
ar boðleiðir og stuttar. Þeir sem stjórna
verða einnig að vera vel að sér, bæði í
stjórnun og faginu sjálfu.“
Kvörtunum til landlæknis
hefur fjölgað
Matthías segir að kvörtunum til Land-
læknisembættisins hafi heldur fjölgað und-
anfarin ár. ,,Við skráum allar kvartanir og
kærur en flokkum þær ekki eftir mistökum.
Þau eru frá minniháttar og til meiriháttar
og það hafa orðið dauðsföll.“
Samkvæmt tölum á vefsíðu landlæknis-
embættisins bárust 220 kvartanir og kærur
árið 2003, árið eftir sáu 244 ástæðu til þess
að kvarta eða kæra en árið 2005 var talan
komin í 290. Tölur fyrir árið 2006 eru ekki
komnar. Matthías vonast til að Landlækn-
isembættið geti áfram unnið að öryggismál-
um í heilbrigðiskerfinu. „Verkferli á ís-
lenskum sjúkrahúsum eru til staðar en
mættu vera fleiri og skýrari. Landlæknis-
embættið hefur gefið út nær 30 klínískar
leiðbeiningar en það eru verklagsleiðbein-
ingar sem byggjast á bestu gagnreyndu,
læknisfræðilegu meðferð sem til er. Við
höfum verið meira í að búa til leiðbeiningar
en minna kannað hvort farið sé eftir þeim.
Það munum við hins vegar gera í auknum
mæli sem og að fylgjast betur með því sem
fer úrskeiðis í daglegri starfsemi stofnana.
Við munum leita eftir tölulegum upplýsing-
um og fleiru og eftir því reyna að greina
hvort verklag þurfi að bæta.“
Hann segir embættið ætla næst að leita
til stjórnvalda um fjármögnun rannsókn-
arinnar. „Það er mikilvægt að greina vand-
ann til þess að geta brugðist markvisst við
honum.“
Viðbrögðin skipta máli
Sir Liam hvatti Íslendinga í lokaorðum
sínum til að setja sér tvö markmið. Hið há-
leita væri auðvitað að byggja upp með tíð
og tíma öruggasta heilbrigðiskerfi í heimi.
Hitt, sem væri ef til vill raunsærra, væri að
setja sér það markmið að geta sagt a.m.k.
um eitt svið heilbrigðiskerfisins: „Á Íslandi
verða aldrei óhappatilvik á þessu sviði. Við
komum í veg fyrir þau.“
Landlæknarnir lögðu báðir áherslu á að
til þess þyrfti að opna umræðuna og breyta
viðhorfum. Þeir lögðu mikla áherslu á við-
brögð starfsfólks í heilbrigðiskerfinu þegar
mistök eiga sér stað. „Það er öllum til góðs
að opna umræðuna og það verður að skapa
ákveðna öryggismenningu fyrir starfsfólk
heilbrigðiskerfisins þannig að það geti
óhikað sagt frá og skráð óhappatilvik. Það
er líka mikilvægt, þegar slíkt á sér stað, að
greina sjúklingi frá því, skýra út það sem
gerst hefur og biðjast afsökunar. Það verð-
ur líka að segja að allt verði gert til þess að
koma í veg fyrir að slíkt gerist aftur, og
ekki bara segja það, heldur meina það,“
sagði Matthías Halldórsson landlæknir.
ök í heilbrigðiskerfinu
Morgunblaðið/ÞÖK
um sjúklingatryggingu, að sjúklingur geti orðið fyrir tjóni í tengslum við með-
m óhappatilvik sem hugsanlega er hægt að fyrirbyggja, oft nefnd „læknamis-
úklingum og starfsfólki heilbrigðisstofnana.
ndinn Sir Liam berst ötullega fyrir öflugri umræðu um öryggismál í heilbrigð-
og athöfnum og notar ekki hefðbundið orðalag embættismanna til þess.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
fisins virðast alltaf vera
appatilviljun. Þetta hafi
kenna,“ segir Dögg
lsdóttir hæstarétt-
ögmaður sem um ára-
eið hefur rekið og rekur
ál sjúklinga sem orðið
fa fyrir tjóni vegna mis-
ka í heilbrigðiskerfinu.
kkur slík mál eru nú
rir dómstólum. „Sjúk-
gar sem til mín hafa
tað eru samhljóða um að
ir fái hvorki skýringar
upplýsingar. Þeim
ast sig og upplifa að það
hafna þeim, af því að
sem enginn vill taka
im er sjaldnast bent á
m sjúklingatryggingu.“
Dögg segir að sér finnist ekki hafa orðið
nein breyting á þessu viðhorfi frá því að hún
tók fyrsta málið að sér fyrir um áratug. „Ég
verð ekki vör við neinar breytingar. Mér
finnst til dæmis lögin um sjúklingatryggingar
sem tóku gildi 1. janúar 2001 litlu hafa breytt.
Það væri eðlilegt þegar eitthvað fer úrskeiðis
að sjúklingi væri sagt frá þeim rétti sem hann
hefur lögum samkvæmt, en það er sjaldan
gert. Framkvæmdin á lögunum er síðan sér-
kapítuli út af fyrir sig. Þessi lög áttu að verða
til þess að auðvelda sjúklingum að fá bætur
vegna óhappatilvika en í þeim er gerð krafa
um sök og skaðabótaábyrgð á sama hátt og í
skaðabótarétti. Það er mín reynsla, og þá
miðuð við þau fjölmörgu mál sem ég hef farið
með í gegnum bæði heilbrigðis- og rétt-
arkerfið, að mat Tryggingastofnunar ríkisins
sé í engu samræmi við það sem löggjafinn ætl-
aðist til. TR er langoftast sá aðili sem metur
tjónið, því ríkið rekur meira og minna heil-
brigðiskerfið. Ég hef lent í því með sjúklinga
sem fengu miklar aukaverkanir, af því tagi að
ég skil ekki hvernig nokkur ætlast til að þeir
beri það sjálfir, en var engu að síður synjað
um bætur á grundvelli laga um sjúklinga-
tryggingu.
Dögg segist vilja sjá miklar breytingar og
þá fyrst á viðhorfinu líkt og sir Liam hafi lagt
mikla áherslu á. „Ég vil að það sé gengið að
hverju tilviki sem fer úrskeiðis með al-
gjörlega opnu hugarfari en ekki þeirri af-
stöðu að þetta hafi verið óhapp og ekki okkur
að kenna og síðan reynt að finna rökin fyrir
því. Mér finnst að þær umsagnir sem ég hef
fengið í málum sem ég hef sent til umsagnar
Landlæknisembættisins mótist mjög af þeirri
afstöðu að hvítþvo heilbrigðisstarfsmenn sem
að málum koma. Ég er þess vegna nánast
hætt að senda þangað mál til umsagnar.“
kur að kenna“