Morgunblaðið - 10.03.2007, Page 26

garðyrkja
26 LAUGARDAGUR 10. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Bergþóru Njálu Guðmundsdóttur
ben@mbl.is
Úti í garði standa þær, kræklóttar ogúr sér sprottnar og bíða þess aðgrænir fingur komi og veiti þeimvorsnyrtingu. Aðalklipping-
artímabilið í íslenskum görðum er framundan
og að mörgu að huga í því sambandi. Spurn-
ingar á borð við hvað megi klippa, hvernig eigi
að gera það og hvenær sé besti tíminn eru
sjálfsagt að brjótast um í kolli margra trjáeig-
enda um þessar mundir.
„Í raun má klippa allt árið en þó fer það eftir
tegundum og aðstæðum,“ segir Steinn Kára-
son garðyrkjufræðingur. „Aðalklippingartím-
inn er frá janúar svo að segja en mest er klippt
í mars og apríl og fram í maí. Þessi tími er góð-
ur því gróðurinn er í dvala og best að átta sig á
vaxtarlagi trjánna því þá eru þau ekki hulin
laufi.“
Hann segir að í fæstum tilfellum skipti máli
þótt frysti eftir að klippt er. „Stundum kemur
kal í sár, en oftar en ekki er það vegna veðrátt-
unnar, ekki beinlínis klippingarinnar. Hins
vegar skipta rétt vinnubrögð meira máli en
tímasetningin og ef þú kannt vinnubrögðin get-
urðu leyft þér meira utan hefðbundins klippi-
tíma. Veðráttan hefur líka gríðarlega mikið að
segja. Á útmánuðum er oft sól, þurrt og frost
sem eru vondar aðstæður fyrir allan gróður.
Þú getur verið að klippa á réttum tíma en veð-
urskilyrðin verið afleit. Það eru hins vegar
óvissuþættir sem við verðum bara að lifa með.
Að sumri eru formklippt limgerði og runnar
snyrt einu sinni til þrisvar eftir þörfum.“
Hvað vinnubrögðin varðar segir Steinn meg-
inregluna þá að klippa þar sem greinar
skiptast og eins er mikilvægt að skilja ekki eft-
ir stubba. Þetta á sérstaklega við um hávaxin
tré. Hann nefnir tvær trjátegundir sem hann
segir skynsamlegt að ljúka klippingu á sem
fyrst. „Hlynur og birki eru viðkvæmari en
flestar aðrar trjátegundir fyrir vökvatapi í
gegn um sárin en vissulega getur vanur maður
vegið og metið hvort hægt sé að klippa birki og
hlyn á öðrum tíma, án þess að það komi niður á
gróðrinum.“
Frjáls vöxtur eða formklipping?
Þegar kemur að runnum og rósum segir
hann skynsamlegt að láta klippingu á þeim við-
kvæmustu bíða fram á vorið, eða þar til hættan
á hretum er liðin hjá. „Þegar limgerði eru
formklippt gilda önnur lögmál en þegar verið
er að klippa há tré. Menn nota vélklippur á
runnana og fara handahófskennt í gegn um þá
án þess að taka tilliti til greinaskiptinga. Þær
tegundir sem eru notaðar í formklippingu hafa
þá eiginleika að þola svona meðferð betur en
há tré. Yfirleitt er einvörðungu verið að klippa
af ársvöxtinn í limgerðisklippingu og oftast eru
það mjög grannar greinar. Ef verið er að
klippa birkilimgerði sem hefur verið vel við
haldið og eingöngu árssproti eða hálfur árs-
vöxturinn er klipptur ofan af með vélklippum
er allt í lagi þótt dropar komi úr sárunum, t.d. í
apríl. Hins vegar er rétt að klippa mikla klipp-
ingu á birki snemma vetrar.“
Steinn segir fólk þurfa að átta sig á því hvað
það vilji fá út úr gróðrinum og móta sér síðan
stefnu. „Viltu að tiltekinn runni sé form-
klipptur eða sé frjálsari í vexti? Blómgunareig-
inleikar runnanna eru líka mismunandi. Sumir
runnanna blómgast á greinum sem munu vaxa
í sumar. Þá má klippa niður undir jörðu ef því
er að skipta en ef blómin myndast á greinunum
sem uxu í fyrra má ekki klippa ofan af grein-
unum. Þá verður að nota einhverja þumalfing-
ursreglu og klippa aðra hvora grein í burtu eða
eitthvað slíkt og þá á greinaskilum. Svo er mis-
jafnt hvort runnarnir blómgast á endilöngum
greinum sem uxu í fyrra eða bara á litlum hlið-
argreinum sem uxu í fyrra. Ef þú sagar til að
mynda ofan af rifsberjarunnanum þínum ertu
að klippa í burtu öll blómin sem mynduðust í
fyrra og munu mynda ber í sumar. Viljirðu fá
ber verðurðu því að klippa greinar innan úr
runnanum neðarlega. Maður þarf að átta sig á
blómgunareiginleikum runnanna og líka að
hafa í huga hvað maður vill fá út úr hverri
plöntu.“
Aspirnar hálfgerð skrímsli
Þá segir hann tegundir eins og hlyn og gull-
regn þurfa stuðning og góða vaxtastýringu.
„Vöxturinn á þeim er svolítið óútreiknanlegur
svo maður þarf að fylgjast vel með honum og
styðja við trén. Aspirnar eru hins vegar hálf-
gerð skrímsli í þéttbýli í mínum huga og eiga
nánast ekki heima þar. Þær hafa víða valdið
tjóni á göngustígum, lögnum og jarðvegi og
eru víða undirrót nágrannadeilna.“ Þá segir
hann mikinn kostnað samfara því að fjarlægja
þær svo hann mælir alls ekki með tegundinni í
húsagörðum.
En eru trjáklippingar ekki eitthvað sem
venjulegur leikmaður getur sinnt? „Ef fólk
getur sjálft sinnt raflögnum og pípulögnum má
svara því játandi,“ segir hann. „Þetta er iðn-
grein, en vissulega kemur þetta allt með
reynslunni.“ Þá má benda á að Steinn hefur
skrifað bókina „Garðverkin“ þar sem ítarlega
er fjallað um trjáklippingar og getur bókin því
komið fólki að góðum notum við verkin. Annars
segir hann snjalla hugmynd að fá fagmenn til
að leiðbeina sér, í það minnsta í fyrstu skiptin
sem klippt er. „Fólk áttar sig fljótt á að það er
mjög gott að fá fagmanninn öðru hverju til að
móta línurnar og skerpa á. Það er eins og að
tala við góðan ráðgjafa – þá veit fólk hvar það
stendur.“
Rétt vinnubrögð lykilatriði
Morgunblaðið/G. Rúnar
Vorverkin Steinn við birkikvist en hann skal klippa ýmist með því að taka greinar innan úr
runnanum niður undir jörðu eða klippa hann í kúlu en þá verður blómgunin sáralítil.
Birki Klippa skal við greinaskiptingu, ofan
við útlægt brum eða grein svo greinin vaxi
ekki inn. Þannig kemst meiri birta í krónuna.
Runnar Klippa má runna, sem blómgast á
endum greina frá í fyrra, niður við jörðu. Ný
blóm myndast á greinum sem vaxa í sumar.
Á útmánuðum er oft sól, þurrt og
frost sem eru vondar aðstæður
fyrir allan gróður. Þú getur verið
að klippa á réttum tíma en veð-
urskilyrðin verið afleit. Það eru
hins vegar óvissuþættir sem við
verðum bara að lifa með.
Tími trjá- og runna-
klippinga framundan
STEFÁN BOULTER
stefanboulter.com
Gallery Turpentine
Ingólfsstræti 5 turpentine.is
opnar sýninguna
HANDAN VIÐ NÚTÍMANN
laugardaginn 10. mars kl.15
K
IT
SC
H