Morgunblaðið - 12.04.2007, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. APRÍL 2007 33
FRAM hafa komið þær skoðanir,
að fiskurinn í sjónum hafi ekkert
verðgildi í sjálfu sér. Og að þjóð
geti ekki átt eitt eða neitt. Auðgildi
skapist ekki fyrr en einhver tekur
sig til, eltist við fiskinn og aflar
hans. Er þetta ekki bara orða-
leikur? Er olía einskis virði þar sem
hún liggur í iðrum jarðar? Ekki
virðist Bush Bandaríkjaforseti hafa
verið þeirrar skoðunar, þegar hann
réðst undir fölsku yfirskini inn í
Írak. Hvað með kol, málma, vatn?
Fyrsta ákvæði stjórnarskrár
Bandaríkjanna kveður svo á, að all-
ir menn séu bornir jafnir. Ekki hef-
ur þótt beinlínis tækt að setja um
það lög, enda væntanlega ekki
meiningin að skapa óvissu um og
stugga við blómlegum geira at-
vinnulífsins einsog þrælahaldi. En
þarna stendur þetta ákvæði nú
samt í stjórnaskrá og hefur verið
mikið hampað. Kannski átti það
þátt í því að einkaeignarréttur á
þrælum var afnuminn þótt það hafi
sannarlega kostað hörmungar.
Einkaeignarhugtakið er Sjálfstæð-
isflokknum heilagt. Væntanlega rík-
ir þar mottóið: betra er ein dúfa í
hendi en tvær á flugi. Þá ber að
hyggja að því, að líta má á leyfi til
að skjóta dúfur sem vissa eign, ef
enginn annar má.
Eitt sinn fékk ákveðinn hópur
kaupmanna í Kaupinhafn einkarétt
á verslun við Íslendinga. Við höfum
kallað það einokun og þótt hún ansi
niðurlægjandi, óréttlát og heilsu-
spillandi. Mögluðu ýmsir, en það
var auðvitað bara misskilningur og
öfund. Nú mætti líka segja, að
þessi einkaréttur hafi í sjálfu sér
ekki haft neitt verðgildi, sem þá
fyrst hafi skapast þegar þessir
kaupmenn fóru að flytja sitt maðk-
aða mél á skipum sínum til Íslands.
Ekki er annað vitað en að þeir hafi
farið vel með þetta eignarígildi sitt,
en það er hluti af lífsskoðun sér-
eignarsinna, að ávallt sé farið betur
með verðmæti, ef þau eru í einka-
eign. Þessir kaupmenn högnuðust
ákaflega vel vegna hagræðingar og
aðhalds í rekstri, byggðu fagrar
hallir í borginni sinni og fjármögn-
uðu stríðsrekstur Danaveldis. Lík-
lega hafa þeir nefnt þetta „framfar-
ir“. Í íslensku samfélagi ríkir nú á
öðru sviði samskonar kerfi. Það er
kallað kvótakerfi. Þó er sá munur
að kaupmennirnir í Kaupmanna-
höfn þurftu að greiða kónginum
töluverðar fjárhæðir fyrir einok-
unarréttinn, til þess var nú kóngur
að þessu, en kvótaþegarnir fengu á
sínum tíma sérréttindi sín nánast
gefins. Í báðum tilfellum hefur ver-
ið um að ræða „takmarkaða auð-
lind“ sem ákveðinn hópur hefur
setið einn að og notið hagnaðarins.
Og íslensk þjóð orðið illa úti í báð-
um tilfellum. Dreifbýlisfólk við
strendur landsins er núna að súpa
seyðið af því hve kvótaeigendur
reka fyrirtæki sín vel og gæta
eigna sinna samviskusamlega, rétt
eins og kaupmennirnir fyrrum. Og
oft þegar menn auðgast nú til dags
ber brýna nauðsyn til þess að
lækka við þá afgjöld til almanna-
heilla til að reyna að forðast að þeir
flytji auðinn alfarið til Lúx-
emborgar eða Caymaneyja. Þegar
því var hafnað í upphafi kvótakerf-
isins, að þjóðin öll fengi gjald fyrir
kvótann, voru ein helstu rök gegn
því þau, að auðmenn sæju til þess,
að fjármagnið færi aftur inní velt-
una. Það sé svo gott. Svo er nú það.
Hvað myndi almenningur gera ann-
að en að setja þennan arð „inní
veltuna“, ef hann hefði notið hans?
Færi hann að flytja slíkan kaup-
auka til Lúxemborgar?
Hvað ef kóngsi hefði forðum
daga gefið einokunarkaupmönnum
bréf uppá að þeir og
þeirra afkomendur
mættu eiga þessi versl-
unarréttindi um aldur
og ævi svo að ekki yrði
hróflað við þessum at-
vinnurekstri? Það hefði
reynst strembið að af-
nema einokunarversl-
unina, eða hvað? Og
ríkið ekki getað abbast
uppá þessar kaup-
mannaættir frekar en
það virðist geta náð til
sín afdalaþjóðlöndum
nú. Þetta höfum við raunar þegar
gert með kvótana. Þjóðin fær ekki
arð af því, sem hún má ekki eiga
fortakslaust. Bara sægreifar.
Kannski liggur þar hundurinn graf-
inn. Með lagakrókum sé núverandi
eignarhald á kvóta („verðlausum
fiski“) metið svo
sterkt, að við því verði
ekki hróflað frekar.
Ekki sé unnt að færa
þjóðinni eignarhald
þar á, þannig að hún
njóti góðs af. Hvað
næst? Eldfjöllin?
Landhelgin? Ég þyk-
ist vita, að í Sjálfstæð-
isflokknum er fólk,
sem telur, að meðferð
á drykkjarvatni
mundi verða mun
betri ef það væri í
einkaeign. Með aðhaldi og hagræð-
ingu mætti skapa mikinn arð. Um
þetta snúast kosningarnar nú meira
en oftast fyrr. Auðgildi eða mann-
gildi.
Fiskurinn í sjónum
Ólafur Mixa skrifar
um kvótakerfið »Eitt sinn fékk ákveð-inn hópur kaup-
manna í Kaupinhafn
einkarétt á verslun við
Íslendinga. Við höfum
kallað það einokun. Ólafur Mixa
Höfundur er læknir.